Rozmawiamy z ELŻBIETĄ MUCHĄ, byłą wiceminister finansów - Brak w Ordynacji podatkowej szczegółowego trybu postępowania podczas rozprawy podatkowej może zniechęcać podatników i samego fiskusa do jej przeprowadzania. Instytucja ta powinna być lepiej wykorzystywana w praktyce. Potrzeba lepszych regulacji w tym zakresie.
ROZMOWA
• Z sondy Gazety Prawnej przeprowadzonej w izbach skarbowych wynika, że przez dwa lata w całej Polsce odbyło się zaledwie kilka rozpraw podatkowych. Dlaczego tak mało?
- Brak określenia w Ordynacji podatkowej zasad przebiegu rozprawy podatkowej może być czynnikiem przyczyniającym się do tego, że niewielu podatników składa wnioski o wyznaczenie rozprawy. Z tej również przyczyny organ podatkowy nie wyznacza z urzędu rozpraw, a jeśli już strona złoży wniosek o rozprawę, to chętniej poszukuje się przesłanek do odmowy rozpatrzenia takiego wniosku niż jego pozytywnego rozpatrzenia.
• Czym jest rozprawa podatkowa?
- Rozprawa podatkowa stanowi część odwoławczego postępowania podatkowego, mającego na celu uzupełnienie dowodów i materiałów w sprawie.
• Na czym ona polega?
- Ustawodawca, z jednej strony, dał organowi podatkowemu II instancji możliwość na działanie z urzędu i wyznaczenie rozprawy z urzędu - zwłaszcza wtedy, gdy zachodzi potrzeba wyjaśnienia istotnych okoliczności stanu faktycznego sprawy przy udziale świadków, biegłych itp. albo sprecyzowania argumentacji prawnej prezentowanej przez stronę w toku postępowania podatkowego. Z drugiej zaś strony, ustawodawca dał samej stronie możliwość składania wniosku o przeprowadzenie rozprawy. Podatnicy, wnosząc odwołanie od decyzji organu I instancji, mogą wystąpić z wnioskiem o przeprowadzenie rozprawy podatkowej przez organ II instancji.
• Co podatnik powinien zawrzeć w takim wniosku?
- We wniosku podatnik powinien wskazać zasadność przeprowadzenia rozprawy oraz wskazać, jakie okoliczności sprawy powinny być na rozprawie wyjaśnione i jakie czynności powinny być dokonane.
• Jakie uzasadnienie może podać podatnik?
- Uzasadnioną przyczyną o wyznaczenie rozprawy może być np. wskazanie nowych dowodów, które mają znaczenie dla sprawy i nie zostały przez organ I instancji przeprowadzone (bądź zostały przeprowadzone nierzetelnie).
• Czy urząd może odmówić przeprowadzenia rozprawy?
Tak, zwłaszcza jeśli wniosek podatnika nie spełnia wymogów formalnych.
• Czy przeprowadzenie rozprawy z urzędu i na wniosek strony to tożsame tryby?
- Niestety, nie. Bardzo często, zarówno przez strony, jak i same organy, następuje utożsamianie przepisów dotyczących rozprawy podatkowej zwłaszcza w zakresie uprawnień organu do działania z urzędu i w zakresie wniosku strony o rozprawę podatkową.
• Dlaczego nie można utożsamiać tych trybów? Przeprowadzenie rozprawy to przecież przeprowadzenie rozprawy, inne są tylko strony ją wszczynające.
- Trybów tych nie można utożsamiać, zwłaszcza gdy strona wskazuje we wniosku inne okoliczności i czynności do wyjaśnienia (przeprowadzenia) na rozprawie niż te, które dodatkowo chciałby wyjaśnić (przeprowadzić) organ podatkowy. Natomiast jeśli organ II instancji chce w trybie rozprawy przeprowadzić swoje dowody (inne niż te zgłoszone przez podatnika), powinien w tym zakresie z urzędu wydać postanowienie, w którym sprecyzuje swoje wnioski dowodowe i wskaże, na jaką okoliczność powinny być one przeprowadzone.
• Czy przepisy o rozprawie podatkowej są korzystne dla podatników?
- Moim zdaniem tak. Do końca 2006 r. podatnicy odwołujący się od decyzji organu I instancji nie mieli możliwości zażądania przeprowadzenia rozprawy podatkowej. Podatnicy odwołujący się od decyzji organu I instancji mogli jedynie w zarzutach odwołania podnosić nieprawidłowości postępowania dowodowego, np. niewyjaśnienie wszystkich okoliczności sprawy przez organ I instancji.
• Co w takim razie daje rozprawa?
- Wprowadza ona możliwość konfrontacji twierdzeń organu I instancji z twierdzeniami strony. Zauważmy, że w rozpra- wie uczestniczy upoważniony pracownik organu I instancji, od którego decyzji wniesiono odwołanie. Ponadto wprowadzenie przepisów o rozprawie jest wzmocnieniem zasady prawdy obiektywnej obowiązującej w postępowaniu podatkowym.
• Mimo korzyści przepisy dotyczące rozprawy podatkowej mogą sprawiać trudności interpretacyjne.
- To prawda. Z praktycznego punktu widzenia przepisy dotyczące rozprawy w Ordynacji podatkowej są bardzo ogólne. Dla porównania w innych procedurach (cywilnej czy karnej) rozprawa to cała sformalizowana procedura szczegółowo uregulowana przez przepisy. Tymczasem w Ordynacji podatkowej takiej szczegółowości nie ma, np. w zakresie przebiegu rozprawy i uprawnień poszczególnych jej uczestników. Brak jest również jednoznacznego stwierdzenia, jakie działania powinny być podjęte przez organ prowadzący rozprawę po jej zamknięciu, tj. czy organ może dalej prowadzić postępowanie dowodowe, czy też powinien w trybie art. 200 Ordynacji podatkowej wezwać stronę do wypowiedzenia się w zakresie zebranego materiału dowodowego. Ponadto czy strona może składać tylko jeden raz wniosek o rozprawę, czy też może składać w różnym czasie w trakcie postępowania przed organem II instancji kilka takich wniosków.
• ELŻBIETA MUCHA
radca prawny, specjalista z zakresu prawa podatkowego i gospodarczego. Prowadzi własną kancelarię prawną. W latach 2003-2004 wiceminister finansów odpowiedzialna za sprawy podatkowe. Uczestniczyła już w rozprawach podatkowych