TOMASZ SIENNICKI - Podatnicy, którzy w 2011 roku będą chcieli odliczyć cały VAT od zakupu auta z kratką, powinni jeszcze w tym roku uiścić przedpłatę lub podpisać umowę leasingu. Przepisy przejściowe powinny bowiem zagwarantować zachowanie praw nabytych
Od 2011 roku zmienią się zasady w zakresie odliczenia VAT od samochodów z kratką. Już teraz powoduje to wzmożony popyt na takie pojazdy. Jednak okazuje się, że w salonach ich brakuje. Co ma zrobić przedsiębiorca, żeby – nie otrzymując samochodu w 2010 r. – zdążyć z odliczeniem całej kwoty podatku?
Cały czas opieramy się na założeniu wynikającym z zapowiedzi Ministerstwa Finansów, że zmiany w tym zakresie wejdą w życie 1 stycznia 2011 r. Warto jednak pamiętać, że zmiany w VAT, inaczej niż w podatkach dochodowych, mogą następować w trakcie roku podatkowego. W zakresie odliczania VAT od aut może więc dojść do jakiegoś małego poślizgu.
Dla nabywcy chcącego odliczyć cały podatek naliczony istotna będzie data powstania prawa do odliczenia. Jeżeli uznamy, że prawo do odliczenia powstało przed zmianą przepisów, to ta zmiana nie może tego prawa już ograniczać. Dla takiego podatnika nie ma znaczenia moment, w którym będzie on realizował nabyte prawo do odliczenia, czyli kiedy będzie składał deklarację z wykazanym VAT naliczonym.
Ale prawo do odliczenia powstaje w miesiącu lub kwartale, w którym podatnik otrzymał fakturę.
Niestety, przepisy krajowe nie wskazują precyzyjnie, kiedy powstaje prawo do odliczenia. Prawo do odliczenia podatku naliczonego powstaje – co do zasady – w rozliczeniu za okres, w którym podatnik otrzymał fakturę. Jest to konstrukcja bardzo niefortunna, rodząca pytanie, czy aby na pewno dotyczy ona powstania prawa do odliczenia, czy raczej już etapu jego realizacji. Ustawodawca z jednej strony mówi tu o powstaniu prawa do odliczenia, ale z drugiej strony nie wyznacza momentu powstania tego prawa ani nawet początkowej i końcowej daty, pomiędzy którymi takie prawo powstaje. Mówi bowiem nie o okresie rozliczeniowym, ale o rozliczeniu za okres, a więc o technicznym rozliczeniu podatku.
Trzeba też pamiętać, że art. 86 ust. 12 ustawy o VAT przesuwa moment powstania prawa do odliczenia na chwilę nabycia prawa do rozporządzania towarem jak właściciel, co wykluczałoby możliwość odliczenia w związku z samym posiadaniem faktury. Od tego przepisu przewidziane zostały jednak wyjątki. Jeden z nich dotyczy sytuacji, w której podatnik nabywa prawa do dysponowania towarem jak właściciel przed terminem na złożenie deklaracji VAT za okres, w którym otrzymał fakturę.
A czy jakiejś wskazówki w tym zakresie nie dają przepisy unijne?
Na szczęście dają. Na podstawie przepisów prawa wspólnotowego można ustalić moment powstania prawa do odliczenia. Wynika z nich jednoznacznie, że prawo do odliczenia powstaje z chwilą, w której podatek podlegający odliczeniu stał się wymagalny. Mówiąc prościej – gdy powstał obowiązek podatkowy po stronie dealera. Trzeba więc ustalić, kiedy taki obowiązek powstaje. Zgodnie z polskimi przepisami w przypadku tzw. sprzedaży fakturowej następuje to zasadniczo z chwilą wystawienia faktury. Również wówczas, gdy taka faktura została wystawiona przed dokonaniem dostawy.
Czy to oznacza, że wystarczy wystawienie faktury przez dealera i jej przekazanie przyszłemu nabywcy przed zmianą przepisów, aby zachować prawo do pełnego odliczenia VAT?
Niestety, organy podatkowe przeważnie nie akceptują poglądu, że faktura wystawiona przedwcześnie powoduje powstanie obowiązku podatkowego. Ponadto pozostaje wspomniany art. 86 ust. 12 ustawy o VAT, a organy z reguły badanie niezgodności przepisów ustawy z prawem wspólnotowym pozostawiają sądom.
Jakie inne rozwiązanie można zatem zaproponować podatnikom?
Pierwszym jest przedpłata przed zmianą przepisów. Po stronie dealera powoduje to powstanie obowiązku podatkowego, zaś po stronie nabywcy prawa do odliczenia. Dla uniknięcia sporów warto byłoby wejść już w posiadanie faktury zaliczkowej przed zmianą.
Drugim jest zawarcie umowy leasingu. Zgodnie z zapowiedziami MF oraz doświadczeniami z lat ubiegłych ustawa zmieniająca prawdopodobnie będzie zawierała przepis przejściowy mający na celu zachowanie praw nabytych. Najprawdopodobniej rejestracja takiej umowy w odpowiednim terminie we właściwym urzędzie skarbowym będzie uprawniała do odliczenia pełnej kwoty VAT również po zmianach w przepisach.