ROZMOWA z prof. JERZYM GIERUSZEM - Warunkiem ujęcia przez spółkę aktywów podatkowych jest osiągnięcie w najbliższych latach wysokich dochodów podatkowych. Można je wykazać w przygotowanym budżecie finansowym.
AGNIESZKA POKOJSKA
Z praktyki wynika, że spółki w nieprawidłowy sposób ujawniają w rachunku zysków i strat aktywa z tytułu odroczonego podatku dochodowego. Na czym polega ich błąd?
*JERZY GIERUSZ
Wiele przedsiębiorstw tworzy aktywa podatkowe, zwłaszcza z tytułu poniesionych w przeszłości strat, nie mając pewności, że kolejne lata zaowocują osiągnięciem dochodu. Szczególne zagrożenia dla rzetelności sprawozdania finansowego pojawiają się, jeżeli spółka ujawnia aktywa podatkowe, mając świadomość, że szanse na wygospodarowanie dochodu są niewielkie lub wręcz żadne.
Dlaczego jest to nieprawidłowe postępowanie?
Jedną z podstawowych cech aktywów jest ich zdolność do przynoszenia w przyszłości korzyści ekonomicznych przedsiębiorstwu. Z tego punktu widzenia aktywa podatkowe stanowią bardzo specyficzny składnik zasobów przedsiębiorstwa. W tym przypadku istnieje duże ryzyko braku przyszłych korzyści, o których mówi definicja aktywów.
Jaki warunek należy więc spełnić, aby możliwe było ujawnienie aktywów podatkowych?
Konieczne jest osiągnięcie w przyszłości odpowiednio wysokiego dochodu podatkowego. Mocno akcentuje to zarówno par. 24 Międzynarodowego Standardu Rachunkowości 12, jak i art. 37 ust. 4 ustawy o rachunkowości.
Czy spółki dokonują takich działań, aby manipulować wynikiem finansowym?
Ujęcie aktywów podatkowych poprawia wizerunek przedsiębiorstwa zawarty w sprawozdaniu finansowym w dwóch płaszczyznach. Po pierwsze, podwyższa wartość aktywów. Po drugie, podnosi zysk netto lub ogranicza stratę netto.
Z badań przeprowadzonych w wybranych spółkach giełdowych wynika, że na przestrzeni lat 2003–2007, aktywa podatkowe stanowiły od 0 do 3,76 proc. sumy bilansowej. Z kolei wpływ podatku odroczonego na wynik finansowy mieścił się w przedziale od 0,27 do 549,29 proc.
Jak inwestor zainteresowany spółką może sprawdzić, czy nie zawyża ona swojego wyniku finansowego właśnie w ten sposób?
Ujawnienie aktywów, o których mówimy, powinno być poprzedzone przygotowaniem wiarygodnego budżetu finansowego. Powinno z niego wynikać, że w najbliższych latach spółka osiągnie na tyle wysoki dochód, aby zrealizować korzyści z tytułu aktywów podatkowych. Olbrzymia tu rola biegłych rewidentów, którzy w trakcie badania sprawozdania finansowego powinni ocenić rzetelność tych budżetów, a przede wszystkim wyegzekwować ich przygotowanie.
*Jerzy Gierusz
Profesor, kierownik Katedry Rachunkowości Uniwersytetu Gdańskiego, członek Rady Naukowej Stowarzyszenia Księgowych w Polsce.