Rozmawiamy z JERZYM MARTINIM, doradcą podatkowym w Baker & McKenzie - Organy podatkowe mają obowiązek stosować prawo wspólnotowe, jeśli m.in. regulacje krajowe nie zostały dostosowane do przepisów UE. W praktyce rzadko to robią, zasłaniając się brakiem uprawnień.
ROZMOWA
● Prawo wspólnotowe ma pierwszeństwo nad prawem krajowym. Kiedy ta zasada ma szczególne znaczenie?
– Zasada ta ma zastosowanie w przypadku konfliktu pomiędzy prawem krajowym a wspólnotowym. Jeśli przepis krajowy jest niezgodny z prawem wspólnotowym i jest też niekorzystny dla podatnika, powinno się stosować tę zasadę. Oznacza to, że organ państwa (m.in. naczelnik urzędu skarbowego lub sąd krajowy) powinien się powstrzymać od zastosowania niezgodnego z prawem wspólnotowym przepisu krajowego. Stanowisko takie potwierdził Europejski Trybunał Sprawiedliwości (ETS) m.in. w wyroku w sprawie Lennartz (C-97/90).
● Czy bezwzględnie stosuje się prawo wspólnotowe?
– Nie. Powoływanie się na prymat prawa wspólnotowego nad krajowym nie ma charakteru bezwzględnego – jeśli niezgodne z prawem wspólnotowym przepisy krajowe są korzystne dla podatników, organ państwa nie powinien powstrzymywać się od ich stosowania. W pewnym stopniu zasada pierwszeństwa prawa wspólnotowego wynika również z konstytucji. Artykuł 91 ust. 3 Konstytucji RP wskazuje, że jeżeli wynika to z ratyfikowanej przez Polskę umowy konstytuującej organizację międzynarodową, prawo przez nią stanowione jest stosowane bezpośrednio, mając pierwszeństwo w przypadku kolizji z ustawami.
● Zasadę pierwszeństwa mogą stosować podatnicy, ale powinny również organy podatkowe. Czy to robią?
– Niestety na ogół organy podatkowe uznają, że nie są kompetentne do niestosowania przepisów krajowych, nawet jeśli są one sprzeczne z prawem wspólnotowym i niekorzystne dla podatnika. Jest to działanie niezgodne z prawem, co wynika nie tylko z orzecznictwa ETS, stanowiącego przecież element naszego obecnego porządku prawnego, ale również wprost ze wskazanego przepisu konstytucji. Powstrzymanie się od stosowania niezgodnego z prawem wspólnotowym przepisu krajowego stanowi trudną decyzję dla organów państwa.
● Może urzędnicy skarbowi nie wiedzą, kiedy stosować prawo wspólnotowe?
– Obowiązujący w Polsce system prawny – konstytucja i wspólnotowy dorobek prawny (acquis communautaire) precyzyjnie wskazuje hierarchię przepisów, dlatego każdy organ państwa w świetle prawa zobowiązany jest do przestrzegania zasady pierwszeństwa prawa wspólnotowego.
● A co z orzecznictwem ETS, czy organy podatkowe biorą pod uwagę wyroki ETS w rozstrzyganiu spraw podatników?
– Na szczęście organy podatkowe coraz częściej biorą pod uwagę rozstrzygnięcia Trybunału. Czasami można spotkać się z absolutnie błędnym poglądem, że wyrok ETS wydany został na gruncie odmiennego stanu faktycznego czy też, że dotyczy innych państw niż Polska. Oczywiście wyroki te mają całkowicie odmienny charakter, jeśli chodzi o ich skutki, niż wyroki sądów krajowych. Wyrok ETS stanowi bowiem element acquis communautaire, czyli jest częścią systemu prawnego obowiązującego w Polsce. Generalnie jednak świadomość rzeczywistej roli orzecznictwa ETS z roku na rok się zwiększa. Coraz częściej mamy do czynienia ze stanowiskiem organów popartych doskonałą analizą orzecznictwa ETS.