Organ podatkowy orzeka w sprawie w drodze decyzji. Wydana decyzja rozstrzyga sprawę co do jej istoty albo w inny sposób kończy postępowanie w danej instancji. Podatnik ma prawo wnieść uwagi do wydanej decyzji lub odwołać się od niej.
Decyzja to akt administracyjny, z którego podatnik powinien czerpać pełną, wszechstronną, zgodnie z prawem umotywowaną informację o swojej sytuacji prawnej - w zakresie prawa procesowego, jak i materialnego. To decyzja stanowi przedmiot zaskarżenia. Podatnik ma prawo polemizować z wydanymi przez organ podatkowy decyzjami np. w skardze sądowo-administracyjnej. Decyzje organu podatkowego mogą dotyczyć różnych kwestii, np. przyznania ulgi w spłacie zobowiązania podatkowego, umorzenia postępowania podatkowego, wskazania braku zaległości podatkowej czy określenia wysokości zaległości podatkowej.

Proces decyzyjny

Gdy postępowanie z jakiejkolwiek przyczyny stało się bezprzedmiotowe, w szczególności w razie przedawnienia zobowiązania podatkowego, organ podatkowy wydaje decyzję o umorzeniu postępowania. Organ podatkowy może też umorzyć postępowanie, jeżeli wystąpi o to strona, na której żądanie postępowanie zostało wszczęte, a nie sprzeciwiają się temu inne strony oraz nie zagraża to interesowi publicznemu. Kiedy możemy mieć do czynienia z bezprzedmiotowością postępowania?
Zdaniem WSA w Opolu już sam fakt niezłożenia deklaracji - jeżeli taki obowiązek ciąży na podatniku z mocy stosownego przepisu prawa podatkowego - rodzi po stronie organu podatkowego obowiązek wszczęcia postępowania podatkowego i wydania decyzji, w której określa on wysokość zobowiązania podatkowego. Nie stanowi natomiast o bezprzedmiotowości tego postępowania fakt uiszczenia przez podatnika należnego podatku bez złożenia wymaganej deklaracji czy też samo złożenie deklaracji bez uiszczenia należnej kwoty podatku - wyrok z 14 listopada 2007 r. (sygn. akt I SA/Op 288/07; niepublikowany).
Jeżeli przepis prawa uzależnia wydanie decyzji od zajęcia stanowiska przez inny organ, w tym wyrażenia opinii lub zgody albo wyrażenia stanowiska w innej formie, decyzja jest wydawana po zajęciu stanowiska przez ten organ. Organ podatkowy załatwiający sprawę, gdy zwraca się do innego organu o zajęcie stanowiska, musi o tym fakcie powiadomić także stronę. Organ, do którego zwrócono się o zajęcie stanowiska, zobowiązany jest przedstawić je niezwłocznie, jednak nie później niż w terminie 14 dni od dnia doręczenia wystąpienia o zajęcie stanowiska. Organ zobowiązany do zajęcia stanowiska może w razie potrzeby przeprowadzić postępowanie wyjaśniające. Zajęcie stanowiska przez ten organ następuje w drodze postanowienia, na które służy zażalenie, jeśli odrębne przepisy nie stanowią inaczej.

Zawartość decyzji

Decyzja wydana przez organ podatkowy musi zawierać pewne stałe elementy. Przepisy Ordynacji podatkowej wskazują, że decyzja zawiera: oznaczenie organu podatkowego; datę jej wydania; oznaczenie strony; powołanie podstawy prawnej; rozstrzygnięcie; uzasadnienie faktyczne i prawne; pouczenie o trybie odwoławczym - jeżeli od decyzji służy odwołanie; podpis osoby upoważnionej, z podaniem imienia i nazwiska oraz stanowiska służbowego.
Decyzja, w stosunku do której może zostać wniesione powództwo do sądu powszechnego lub skarga do sądu administracyjnego, zawiera ponadto pouczenie o możliwości wniesienia powództwa lub skargi.
Co ważne, przepisy prawa podatkowego mogą określać także inne składniki, które powinna zawierać decyzja.
Uzasadnienie faktyczne decyzji zawiera w szczególności wskazanie faktów, które organ uznał za udowodnione, dowodów, którym dał wiarę, oraz przyczyn, dla których innym dowodom odmówił wiarygodności, uzasadnienie prawne zaś zawiera wyjaśnienie podstawy prawnej decyzji z przytoczeniem przepisów prawa. Organ podatkowy może odstąpić od uzasadnienia decyzji, gdy uwzględnia ona w całości żądanie strony. Nie dotyczy to decyzji wydanej na skutek odwołania bądź, na podstawie której przyznano ulgę w zapłacie podatku.
Wydanie decyzji to nie koniec. Decyzja musi zostać doręczona stronie na piśmie. Organ podatkowy, który wydał decyzję, jest nią związany od chwili jej doręczenia.

Zdanie podatnika

Otrzymanie decyzji od organu podatkowego nie oznacza, że podatnik nie ma w tej sprawie nic do powiedzenia. Podatnik może bowiem w terminie 14 dni od dnia doręczenia decyzji zażądać jej uzupełnienia co do rozstrzygnięcia lub co do prawa odwołania, wniesienia w stosunku do decyzji powództwa do sądu powszechnego lub co do skargi do sądu administracyjnego albo sprostowania zamieszczonego w decyzji pouczenia w tych kwestiach.
Organ podatkowy może z urzędu, w każdym czasie, uzupełnić albo sprostować decyzję. Uzupełnienie lub sprostowanie decyzji następuje w drodze decyzji. W przypadku wydania decyzji o uzupełnieniu lub sprostowaniu decyzji termin do wniesienia odwołania lub skargi biegnie od dnia doręczenia tej decyzji. Natomiast odmowa uzupełnienia lub sprostowania decyzji następuje w drodze postanowienia, na które służy zażalenie.
Ważne!
W toku postępowania organ podatkowy wydaje postanowienia. Postanowienia dotyczą poszczególnych kwestii wynikających w toku postępowania podatkowego, lecz nie rozstrzygają o istocie sprawy, chyba że przepisy Ordynacji podatkowej stanowią inaczej
Podatnik może w terminie 14 dni od dnia doręczenia decyzji zażądać jej uzupełnienia co do rozstrzygnięcia lub co do prawa odwołania, wniesienia w stosunku do decyzji powództwa do sądu powszechnego lub co do skargi do sądu administracyjnego albo sprostowania zamieszczonego w decyzji pouczenia w tych kwestiach.
PRZYKŁAD: OSTATECZNOŚĆ WYDANEJ DECYZJI
Podatnik otrzymał decyzję z urzędu skarbowego. Chciałby jednak, aby rozpoczęto wobec niego postępowanie podatkowe. Obawia się jednak, że urząd odmówi wszczęcia postępowania. Czy decyzja wydana przez organ I instancji zawsze staje się ostateczna?
Nie. Decyzja organu I instancji nie staje się ostateczną w przypadku, gdy w wyniku wniesionego odwołania organ II instancji ponownie rozpoznał i rozpatrzył merytorycznie sprawę rozstrzygniętą zaskarżoną decyzją. Wówczas decyzją ostateczną rozstrzygającą sprawę podatkową będzie decyzja organu odwoławczego.
Prowadzenie postępowania w danej sprawie wymaga jego wcześniejszego wszczęcia. Z istoty rzeczy postępowanie, które nie zostało wszczęte, nie podlega umorzeniu. Nie można bowiem umorzyć postępowania, zakończyć biegu sprawy i czynności w niej prowadzonych, gdy postępowanie w tej sprawie nie zostało rozpoczęte.
Wydanie orzeczenia (decyzji lub postanowienia) odmawiającego wszczęcia postępowania (nadzwyczajnego lub zwykłego) powoduje, że żądanie strony prowadzenia postępowania w jego sprawie jest bezskuteczne, nie wszczyna postępowania. W sytuacji gdy mimo istnienia przesłanek uzasadniających odmowę wszczęcia postępowania postępowanie takie toczyło się, organ podatkowy stwierdzając jego bezprzedmiotowość może postępowanie takie umorzyć. Odmowa wszczęcia postępowania odnosi się do żądania strony - jego rozpoczęcia, natomiast umorzenie postępowania dotyczy postępowania już wszczętego - jego zakończenia. Orzekając w zakresie odmowy wszczęcia postępowania organ odwoławczy nie rozstrzyga o zasadności żądania czy przedmiotowości postępowania w sprawie, lecz bada wyłącznie prawidłowość rozstrzygnięcia organu pierwszej instancji.
PRZYKŁAD: DECYZJA DLA MAŁŻONKÓW
Małżonkowie nie płacili podatku od nieruchomości. Otrzymali więc decyzję na imię męża o wysokości zaległości podatkowej. Małżonkowie zapomnieli wpłacić zaległy podatek i rozpoczęto wobec obojga małżonków egzekucję długu. Czy możliwa jest egzekucja zaległego podatku od obojga małżonków, gdy decyzja dotyczy tylko jednego z nich?
Jeśli decyzja ustalająca wysokość zobowiązania w podatku od nieruchomości została wydana na jednego małżonka i tylko jemu doręczona, to prowadzenie postępowania egzekucyjnego o zapłatę należnego podatku wobec małżonka, który nie był stroną postępowania podatkowego, jest pozbawione podstaw prawnych, albowiem na żadnym etapie postępowania podatkowego nie został określony obowiązek zapłaty podatku przez drugiego małżonka.
Wymierzanie podatku od nieruchomości w jednej decyzji doręczonej dowolnemu małżonkowi jest niezgodne z wymogami Ordynacji podatkowej nie tylko w zakresie doręczeń, ale również oznaczania stron postępowania podatkowego i określania odpowiedzialności za zobowiązania podatkowe podatników będących małżonkami.
PRZYKŁAD: DORĘCZENIE DECYZJI
Urząd skarbowy wydał decyzję dla podatnika. Podatnik jednak jeszcze jej nie otrzymał. Kiedy decyzja wiąże urząd skarbowy, w momencie wydania decyzji czy jej doręczenia?
Okoliczność, że w Ordynacji podatkowej ustawodawca posługuje się zarówno wyrażeniem wydanie decyzji, jak i doręczenie decyzji, nie stanowi wystarczającej podstawy do podważenia stanowiska, w myśl którego załatwienie sprawy podatkowej wiąże z doręczeniem decyzji. Należy podkreślić, że skutki procesowe decyzji wiązać należy z jej doręczeniem, a nie sporządzeniem i podpisaniem w określonym dniu. Związanie organu podatkowego własną decyzją wywołuje skutki prawne dopiero w chwili wprowadzenia jej do obrotu prawnego, czyli z chwilą doręczenia stronie.
DECYZJE OSTATECZNE
Decyzje, od których nie służy odwołanie w postępowaniu podatkowym, są ostateczne. Uchylenie lub zmiana tych decyzji, stwierdzenie ich nieważności oraz wznowienie postępowania mogą nastąpić tylko w przypadkach przewidzianych w Ordynacji podatkowej oraz w ustawach podatkowych. Skoro jedną z podstawowych zasad postępowania podatkowego jest zasada trwałości decyzji ostatecznej, mająca podstawowe znaczenie dla stabilizacji opartych na decyzji skutków prawnych, to sąd administracyjny może badać legalność takiej decyzji w postępowaniu zainicjowanym skargą na decyzję w przedmiocie stwierdzenia jej nieważności tylko wówczas, gdy stwierdzi, że istnieją podstawy do wzruszenia jej w jednym z trybów wskazanych w art. 128 Ordynacji podatkowej.
Podstawa prawna
• Ustawa z 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2005 r. nr 8, poz. 60 z późn. zm.).