Podatnicy dokonujący sprzedaży nieruchomości gruntowej stoją często przed problemem właściwego opodatkowania takiej transakcji VAT. Przykładowo trudności powstają w przypadku sprzedaży działki wraz ogrodzeniem. Wielu podatników stoi na stanowisku, że klasyfikacja takiego ogrodzenia jako budowli w rozumieniu przepisów ustawy z 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane (t.j. Dz.U. z 2010 r. nr 243, poz. 1623 z późn. zm.) pozwala na objęcie całej transakcji zwolnieniem z opodatkowania VAT. Czy takie podejście podatników jest prawidłowe oraz na co należy zwrócić uwagę, aby uniknąć sporu z fiskusem przy rozliczeniach VAT sprzedaży nieruchomości gruntowej?
Istotny w tym kontekście jest art. 29 ust. 5 ustawy o VAT (t.j. Dz.U. z 2011 r. nr 177, poz. 1054 z późn. zm.) w powiązaniu z art. 43 ust. 1 pkt 10 tej ustawy. Pierwszy z tych przepisów stanowi, że w przypadku dostawy budynków lub budowli związanych trwale z gruntem z podstawy opodatkowania nie wyodrębnia się wartości gruntu. Z kolei drugi przepis zwalnia z opodatkowania VAT dostawę budynków i budowli, chyba że dostawa jest dokonywana w ramach pierwszego zasiedlenia lub jeżeli między pierwszym zasiedleniem a dostawą upłynął okres krótszy niż dwa lata.
W praktyce regulacje te budzą wiele wątpliwości podatników. Wyobraźmy sobie sytuację, w której podatnik sprzedaje grunt, który jest ogrodzony. Powstaje problem, czy w takim wypadku ogrodzenie działki będzie mogło zostać uznane za budowlę, a tym samym cała sprzedaż będzie stanowiła zwolnioną z opodatkowania VAT dostawę budowli.
Dość powszechne jest stanowisko, że jeżeli tylko uzna się ogrodzenie dookoła posesji za budowlę w rozumieniu prawa budowlanego (na przykład na podstawie opinii rzeczoznawcy), to w związku z art. 29 ust. 5 ustawy o VAT sprzedaż nieruchomości będzie zwolniona z VAT. Wynika to z faktu, że ustawa o VAT nie zawiera osobnej legalnej definicji budowli i uzasadnione wydaje się poszukiwanie jej właśnie w prawie budowlanym.
To podejście może być jednak ryzykowne w związku z tym, że VAT podlega harmonizacji w ramach Unii Europejskiej. Oznacza to, że nie powinno się szukać znaczenia pewnych pojęć wewnątrz krajowego systemu prawnego, ale raczej poszukiwać ich znaczenia (sensu) ekonomicznego. Potwierdził to ostatnio Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 17 kwietnia 2012 r. (sygn. akt I FSK 918/11). W świetle tego stanowiska NSA nie ma uzasadnienia dla poszukiwania definicji legalnej budowli w ustawie – Prawo budowlane.
W rezultacie podatnik do celów rozliczeń VAT powinien rozważyć, jaką rolę pełni ogrodzenie na sprzedawanym gruncie i na tej podstawie ocenić, czy jest ono budowlą oraz czy sprzedawany grunt można uznać za zabudowany.