W praktyce pojawiają się często wątpliwości dotyczące statusu podmiotu, który wykonuje czynności opodatkowane, natomiast nie jest zarejestrowany na potrzeby VAT. Czy taki przedsiębiorca ma prawo odliczyć VAT?
Problem dotyczy najczęściej osób fizycznych, które nie zawsze mają świadomość tego, że np. dokonywana przez nich w sposób powtarzalny sprzedaż towarów sprawia, że mogą się stać podatnikami VAT (z uwzględnieniem ustawowych zwolnień). Jeżeli jednak podmiot taki spełni warunki dla uznania go za podatnika VAT na podstawie art. 15 ustawy o VAT (a zatem będzie wykonywać działalność gospodarczą w rozumieniu tego przepisu) i nie będzie korzystać ze zwolnienia podmiotowego, a wykonywane przez niego czynności nie spełniają warunków dla zastosowania zwolnienia przedmiotowego, wówczas staje się podatnikiem VAT. Nie ma tu znaczenia fakt, czy dokonał rejestracji, czy też nie. Na takim podmiocie ciążą wszystkie obowiązki podatnika (np. obowiązek wystawiania faktur VAT we właściwych terminach, prowadzenie ewidencji i rozliczania podatku, wymóg rejestracji). Jednocześnie uzyskuje on uprawnienia przysługujące podatnikom, w tym możliwość odliczania VAT naliczonego przy dokonanych zakupach związanych z prowadzoną działalnością podlegająca opodatkowaniu.
W konsekwencji oznacza to, że podatnik, który z rozmaitych powodów nie dokonał rejestracji, ale wykonywał czynności podlegające VAT i nie mógł korzystać ze zwolnień, ma nie tylko obowiązek rejestracji na podatek, ale także stoi przed obowiązkiem rozliczenia swoich zobowiązań wynikających z czynności wykonywanych przed rejestracją. Istotne jest zatem, czy może on, przy ustalaniu swoich zaległości, wziąć pod uwagę także kwoty podatku naliczonego wynikające z faktur, które otrzymał zanim dokonał rejestracji. Zgodnie z orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości UE oraz także orzeczeniami wojewódzkich sądów administracyjnych jest on uprawniony do odliczenia podatku naliczonego, jeżeli otrzymał faktury i dokonane zakupy były związane z jego działalnością, którą prowadził jako (jeszcze niezarejestrowany) podatnik.