Od rodzaju świadczenia przyznawanego emerytowi lub renciście zależy m.in. wysokość podatku, jaki trzeba będzie zapłacić. Czasem będzie to PIT obliczony według skali podatkowej, innym razem podatek zryczałtowany.
Zgodnie z przepisami ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, przychody otrzymywane przez pracowników są inaczej opodatkowane niż przychody emerytów i rencistów. Dotyczy to także dodatkowych świadczeń czy to rzeczowych, czy pieniężnych, które otrzymują osoby będące na emeryturze lub rencie. Wpływ na sposób opodatkowania konkretnego świadczenia będzie miał zarówno status osoby otrzymującej dane świadczenie, jak i podstawa otrzymania przez nią takiego świadczenia.

Źródło przychodów

Jednym ze źródeł przychodów jest stosunek służbowy, stosunek pracy, w tym spółdzielczy stosunek pracy, członkostwo w rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub innej spółdzielni zajmującej się produkcją rolną, praca nakładcza, emerytura lub renta.
Przychodami są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.
Przychody z tytułu emerytur i rent opodatkowane są oczywiście zgodnie z obowiązującą skalą podatkową. Jednak dziś zajmujemy się rozliczeniami podatkowymi świadczeń przyznawanych emerytom i rencistom. W tej sytuacji więc trzeba zacząć od wyjaśnienia, jak jest opodatkowana odprawa emerytalna?
Odprawa emerytalna podlega PIT na zasadach przewidzianych dla przychodów ze stosunku pracy. Jeżeli bowiem odprawę emerytalną może otrzymać tylko pracownik, to wypłacenie jej emerytowi lub renciście nie może skutkować zastosowaniem opodatkowania w formie ryczałtu. Przychody ze stosunku pracy - a więc i odprawy emerytalne - które są wypłacane po uzyskaniu statusu emeryta lub rencisty, podlegają opodatkowaniu jako przychody ze stosunku pracy.
PRZYKŁAD: DOPŁATA DO WYPOCZYNKU EMERYTA
Zakład wypłaca raz w roku własnym emerytom i rencistom świadczenia sobotnio-niedzielne jako dopłatę do wypoczynku, finansowane ze środków Funduszu Świadczeń Socjalnych. Z dokonywanych wypłat potrącany jest podatek w wysokości 10 proc. Czy takie rozliczenia są prawidłowe?
Tak. Od uzyskanych w Polsce dochodów (przychodów) pobiera się zryczałtowany podatek dochodowy z tytułu świadczeń otrzymanych przez emerytów i rencistów, w związku z łączącym ich uprzednio z zakładem pracy stosunkiem służbowym, stosunkiem pracy, pracy nakładczej lub spółdzielczym stosunkiem pracy w wysokości 10 proc. należności. Podstawą prawną ich wypłaty nie jest stosunek pracy, lecz fakt uprzedniego pozostawania w takim stosunku. Tą formą opodatkowania objęte są zatem świadczenia nadzwyczajne, otrzymane i przyznane po rozwiązaniu stosunku pracy.
Wskazane w pytaniu świadczenia nie mają charakteru zapomogi losowej ani świadczeń rzeczowych lub ekwiwalentów pieniężnych w zamian tych świadczeń, dlatego podlegają opodatkowaniu.

Wysokość podatku

Organy rentowe podwyższają należne od 1 stycznia 1992 r. krajowe emerytury i renty przeliczając je w taki sposób, aby po potrąceniu podatku dochodowego od tych emerytur i rent nie były one niższe niż przed przeliczeniem, a także, by wskaźniki wysokości świadczeń oraz wysokości wynagrodzenia nie uległy obniżeniu. Jeżeli u podatników, którzy osiągają wyłącznie przychody z tytułu emerytur i rent niepodlegających wspomnianemu podwyższeniu, po odliczeniu podatku według skali PIT, pozostaje kwota przychodu niższa niż kwota stanowiąca 20 proc. górnej granicy pierwszego przedziału skali podatkowej w stosunku rocznym, podatek określa się tylko w wysokości nadwyżki ponad tę kwotę.
W przypadku świadczeń przyznawanych emerytom i rencistom w niektórych przypadkach będzie miał zastosowanie podatek zryczałtowany.
Przepisy ustawy o PIT przewidują bowiem, że od uzyskanych na terytorium Polski dochodów (przychodów) pobiera się zryczałtowany podatek dochodowy z tytułu świadczeń otrzymanych przez emerytów lub rencistów, w związku z łączącym ich uprzednio z zakładem pracy stosunkiem służbowym, stosunkiem pracy, pracy nakładczej lub spółdzielczym stosunkiem pracy w wysokości 10 proc. należności.
PRZYKŁAD: OPODATKOWANIE ŚWIADCZENIA DLA EMERYTA
Podatnik, będąc na emeryturze, otrzymał od następcy prawnego byłego pracodawcy w ramach środków pochodzących ze sprzedaży ośrodka wypoczynkowego świadczenie pieniężne w wysokości 470 zł z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych. Czy otrzymane świadczenie stanowi przychód podlegający opodatkowaniu?
Opodatkowaniu 10-proc. zryczałtowanym podatkiem dochodowym podlegają wszelkie świadczenia, które były pracodawca ustanawia na rzecz emerytów lub rencistów z wyłączeniem zwolnionych przedmiotowo świadczeń wymienionych w ustawie o PIT. W opisanym przypadku podatnik będący emerytem otrzymał od następcy prawnego byłego pracodawcy świadczenie pieniężne.
Ekwiwalent w znaczeniu słownikowym to rzecz równa innej wartością, odpowiednik, równoważnik. Świadczeniami rzeczowymi zaś są świadczenia w naturze (nie w pieniądzu), tj. przykładowo paczki żywieniowe, bilety na imprezy sportowe, kulturalne, oświatowe itp.
Zatem otrzymane przez podatnika świadczenie pieniężne w wysokości 470 zł wypłacone w związku ze sprzedażą przez byłego pracodawcę (w tym wypadku jego prawnego następcę) ośrodka wypoczynkowego nie będzie korzystało z przedmiotowego zwolnienia, bowiem nie było odpowiednikiem czy równoważnikiem świadczenia rzeczowego. Będzie opodatkowane 10-proc. PIT.

Zwolnienia od PIT

Nie wszystkie świadczenia dla emerytów i rencistów są opodatkowane. Niektóre podlegają zwolnieniom z PIT. Część jest zwolniona z podatku w ogóle, część w granicach określonego limitu.
Wolne od PIT są m.in.:
• świadczenia rzeczowe lub ekwiwalenty pieniężne w zamian tych świadczeń otrzymywane przez emerytów i rencistów w związku z łączącym ich poprzednio z zakładami pracy stosunkiem służbowym, stosunkiem pracy lub spółdzielczym stosunkiem pracy oraz od związków zawodowych - do wysokości nieprzekraczającej w roku podatkowym kwoty 2280 zł,
• wartość rekompensaty pieniężnej otrzymanej na podstawie przepisów o zrekompensowaniu okresowego niepodwyższania płac w sferze budżetowej oraz utraty niektórych wzrostów lub dodatków do emerytur i rent,
• zapomogi pieniężne, o których mowa w ustawie o zapomodze pieniężnej dla niektórych emerytów, rencistów i osób pobierających świadczenie przedemerytalne albo zasiłek przedemerytalny,
• wartość świadczeń przysługujących na podstawie odrębnych przepisów dotyczących emerytów i rencistów z tytułu abonamentowych opłat telewizyjnych i radiowych,
• wypłacone, za pośrednictwem płatnika, przy emeryturach i rentach zagranicznych podwyżki (zwiększenia) mające charakter dodatków rodzinnych, pod warunkiem przedstawienia płatnikowi dokumentu stwierdzającego wysokość podwyżki,
• świadczenia rzeczowe (w naturze) lub ekwiwalenty pieniężne w zamian tych świadczeń, przysługujące na podstawie odrębnych przepisów członkom rodzin zmarłych pracowników oraz zmarłych emerytów i rencistów - do wysokości nieprzekraczającej w roku podatkowym kwoty 2280 zł.
PRZYKŁAD: ULGOWE PRZEJAZDY DLA EMERYTÓW
Czy wypłacane przez spółkę na rzecz pracowników, emerytów i rencistów oraz członków ich rodzin świadczenia w postaci uprawnień do ulgowych przejazdów środkami transportu kolejowego są zwolnione z PIT?
Od uzyskanych przez emerytów lub rencistów świadczeń, w związku z łączącym ich uprzednio z zakładem pracy stosunkiem służbowym, stosunkiem pracy, pracy nakładczej lub spółdzielczym stosunkiem pracy, pobiera się podatek dochodowy w wysokości 10 proc. należności. Wolne od podatku dochodowego są świadczenia rzeczowe lub ekwiwalenty pieniężne w zamian tych świadczeń otrzymywane przez emerytów i rencistów w związku z łączącym ich poprzednio z zakładami pracy stosunkiem służbowym, stosunkiem pracy lub spółdzielczym stosunkiem pracy oraz od związków zawodowych - do wysokości nieprzekraczającej w roku podatkowym kwoty 2280 zł.
Oznacza to, że w przypadku gdy emeryci lub renciści uzyskają świadczenia w związku z łączącym ich uprzednio z zakładem pracy stosunkiem pracy o wartości wyższej niż wskazana kwota, opodatkowaniu podlega powstała nadwyżka ponad tę kwotę, od której płatnik ma obowiązek pobrać zryczałtowany 10-proc. podatek dochodowy. Przy czym, jeśli przedmiotem świadczeń nie są pieniądze, podatnik jest zobowiązany wpłacić płatnikowi kwotę należnego podatku przed udostępnieniem tego świadczenia.
OBOWIĄZKI PŁATNIKÓW RENT I EMERYTUR
Organy rentowe są zobowiązane jako płatnicy pobierać zaliczki miesięczne od wypłacanych bezpośrednio przez te organy emerytur i rent, świadczeń przedemerytalnych i zasiłków przedemerytalnych, zasiłków pieniężnych z ubezpieczenia społecznego, rent strukturalnych oraz rent socjalnych.
OKREŚLENIE WARTOŚCI ŚWIADCZEŃ W NATURZE
Wartość pieniężną świadczeń w naturze określa się na podstawie cen rynkowych stosowanych w obrocie rzeczami lub prawami tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem w szczególności ich stanu i stopnia zużycia oraz czasu i miejsca ich uzyskania.
Wartość pieniężną innych nieodpłatnych świadczeń ustala się:
• jeżeli przedmiotem świadczenia są usługi wchodzące w zakres działalności gospodarczej dokonującego świadczenia - według cen stosowanych wobec innych odbiorców,
• jeżeli przedmiotem świadczeń są usługi zakupione - według cen zakupu,
• jeżeli przedmiotem świadczeń jest udostępnienie lokalu lub budynku - według równowartości czynszu, jaki przysługiwałby w razie zawarcia umowy najmu tego lokalu lub budynku,
• w pozostałych przypadkach - na podstawie cen rynkowych stosowanych przy świadczeniu usług lub udostępnianiu rzeczy lub praw tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem w szczególności ich stanu i stopnia zużycia oraz czasu i miejsca udostępnienia.
Jeżeli świadczenia są częściowo odpłatne, przychodem podatnika jest różnica pomiędzy wartością tych świadczeń ustaloną według zasad określonych w przepisach a odpłatnością ponoszoną przez podatnika.
Ważne!
Przez emeryturę lub rentę rozumie się łączną kwotę świadczeń emerytalnych i rentowych wraz ze wzrostami i dodatkami, z wyłączeniem dodatków rodzinnych i pielęgnacyjnych oraz dodatków dla sierot zupełnych do rent rodzinnych
Podstawa prawna
• Ustawa z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 14, poz. 176 z późn. zm.).