KAMIL PIERŚCIONEK: Zapewne jeszcze w tym miesiącu organy skorzystają z nowej procedury i przekażą sobie dane m.in. o numerze PESEL, NIP, prawie do emerytury i renty
Nowelizacja ustawy o urzędach i izbach skarbowych oraz ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, która pozwola na wymianę danych między ZUS a skarbówką, została już opublikowana w Dzienniku Ustaw (poz. 1810) i weszła w życie 5 listopada br. Czy ta nowelizacja była potrzebna?
Nowela wprowadza przepisy o wymianie informacji między organami podatkowymi a ZUS m.in. do ustawy o urzędach i izbach skarbowych, która faktycznie od 1 stycznia 2017 r. (albo od 1 marca 2017 r. – o ile stosowna poprawka senacka zostanie zaakceptowana) ma zostać uchylona. Zastąpi ją ustawa o Krajowej Administracji Skarbowej (KAS), w której zostały zawarte przepisy analogiczne do tych z noweli.
Po co więc ustawodawca wprowadza rozwiązania na dwa miesiące?
Może to świadczyć o tym, że taka wymiana informacji między urzędami skarbowymi a ZUS jest niezbędna tym organom, a obecne uregulowania są niewystarczające. Do tej pory organy te mogły się porozumiewać między sobą na podstawie art. 82b par. 1 ordynacji podatkowej. Przewiduje on, że organy administracji rządowej i samorządowej oraz państwowe jednostki organizacyjne, a do takich należy zaliczyć ZUS, mają obowiązek ze sobą współdziałać oraz nieodpłatnie udostępniać informacje w sprawach indywidualnych oraz udzielać pomocy organom podatkowym przy wykonywaniu zadań określonych w ustawie. Dodatkowo art. 82 par. 2a ordynacji przewiduje, że jednostki organizacyjne ZUS na pisemne żądanie naczelnika urzędu skarbowego lub naczelnika urzędu celnego mają obowiązek sporządzenia i przekazania informacji o składkach płatnika i ubezpieczonego. Problem w tym, że obecne regulacje ustawowe są bardzo ogólnikowe i nie wyznaczają konkretnych zachowań organów, a także zakresu danych, które mogą być przekazywane. Nie ma zatem precyzyjnie określonego obowiązku leżącego po stronie instytucji udzielającej informacji, a także po stronie, która zwraca się o ich udzielenie. Nie zawsze wiadomo, w jakiej formie ma nastąpić zapytanie, a także w jakim zakresie i terminie powinno nastąpić przekazanie informacji. Jest to na pewno utrudnienie dla organów państwa.
Jakie dane mogłyby być przekazywane między fiskusem i ZUS?
W grę wchodzą dane wrażliwe, a więc numer PESEL, adres zamieszkania, a także wysokość osiąganych przychodów, źródła przychodów czy wysokość wykazanych lub odprowadzonych składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne. Brak precyzyjnego określenia, że te dane mogą być udostępniane przez jeden bądź drugi organ, mógł powodować niepewność co do samej możliwości ich przekazania, a także co do zakresu przekazywanych informacji.
Co zmieni nowelizacja ustawy o urzędach i izbach skarbowych oraz ustawa o Krajowej Administracji Skarbowej?
Uchwalone przepisy nowelizacji ustawy o urzędach i izbach skarbowych precyzyjnie wyliczają, jakie dane mają być udostępniane. Wśród nich znajdują się m.in.: PESEL, NIP, prawo do emerytury, renty itd. Ustawa o KAS (art. 52) przewiduje analogiczny zakres danych, które mają wymieniać między sobą ZUS i fiskus.
Co wymiana tych danych między organami podatkowymi i ZUS będzie oznaczała dla podatników?
Celem ustawodawcy była eliminacja nadużyć podatkowych. Od tej pory podatnik nie będzie mógł liczyć na to, że urząd skarbowy czy ZUS nie będą miały jakichś informacji, które są w posiadaniu drugiego organu. Oba organy – podatkowy i ubezpieczeń społecznych – dzięki znowelizowanym przepisom oraz ustawie o KAS najprawdopodobniej będą miały dostęp do jednego systemu danych.
Jeśli podatnik w obecnym stanie prawnym w złożonym przez siebie zeznaniu podatkowym wykazał kwotę zapłaconych lub potrąconych składek ubezpieczenia społecznego podlegających odliczeniu, to aby organ podatkowy mógł to zweryfikować, musiał zwrócić się do ZUS o przekazanie danych. Po zmianach taka wymiana będzie praktycznie odbywała się z automatu, co pozwoli organom na szybszą weryfikację rozliczeń podatników.
Czy nowelizacja ustawy o urzędach i izbach skarbowych oraz ustawa o KAS określają, w jakich przypadkach może następować wymiana danych między fiskusem i ZUS?
Tak, choć jest to określone dość ogólnie. Taka wymiana będzie mogła następować w celu wykonania ustawowych zadań ministra rozwoju i finansów oraz podległych mu jednostek zmierzających do skutecznego poboru należności podatkowych i weryfikacji danych własnych oraz zadań analityczno-sprawozdawczych. Analogiczny cel dotyczy ZUS w zakresie poboru składek. W praktyce wymiana danych będzie służyła głównie weryfikacji rozliczeń podatkowych i ubezpieczeniowych.
Z zapowiedzi przedstawicieli rządu wynika, że system wymiany danych między ZUS i administracją podatkową jest pierwszym krokiem do wprowadzenia jednolitego podatku. Założeń jednolitej daniny, łączącej PIT, ZUS i NFZ, jeszcze nie ma. Ale czy możemy pokusić się o wyjaśnienie, jak wymiana danych może przyczynić się do jej wprowadzenia?
Faktycznie, jest to jeden z kroków niezbędnych do wprowadzenia jednolitego podatku, ponieważ jeśli nawet jego obsługą nie będzie zajmował się jeden organ, to będą one musiały działać na podstawie wspólnego, jednego systemu, w którym gromadzone będą wszystkie dane dotyczące PIT oraz składek do ZUS i NFZ.
A jak obecnie wygląda wymiana informacji między urzędami skarbowym, kontroli skarbowej i celnym, a więc w obrębie organów podległych ministrowi finansów?
Wymiana danych między tymi organami funkcjonuje tak samo, jak między np. urzędami skarbowymi a ZUS. Zastosowanie ma art. 82b ordynacji podatkowej oraz analogiczny art. 7 ustawy o kontroli skarbowej, które nakazują m.in. organom administracji rządowej i samorządowej oraz państwowym i samorządowym jednostkom organizacyjnym współdziałać. Organ podatkowy musi więc udzielać informacji zarówno organom kontroli skarbowej, jak i urzędom celnym. W praktyce zdarzało się jednak, że do tej samej spółki przychodzili w jednym czasie urzędnicy urzędu skarbowego chcący przeprowadzić kontrolę oraz inspektorzy kontroli skarbowej, którzy również chcieli zbadać te same rozliczenia podatnika. To świadczy o tym, że wymiana danych między tymi organami nie zawsze funkcjonowała sprawnie.
Co zmieni w tym zakresie ustawa o KAS?
Założeniem tej ustawy jest scalenie administracji podatkowej, kontroli skarbowej i celnej. Należy się więc spodziewać, że wymiana danych będzie automatyczna, najprawdopodobniej w ramach jednego systemu informatycznego, a co za tym idzie, będzie następowała w sposób znacznie bardziej efektywny. Jak to będzie funkcjonowało, pokaże jednak praktyka.