Podatnik regulujący zobowiązania w formie innej niż płatność, a w szczególności w drodze kompensaty, nie będzie narażony na sankcje.
Podatnicy od 1 stycznia 2017 r. nie zaliczają do kosztów uzyskania przychodu tej części wydatku, w jakiej płatność została dokonana bez pośrednictwa rachunku płatniczego. Tak wynika z nowelizacji ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 851 ze zm.; dalej: ustawa o CIT) zawierającej nowy art. 15d.
Analogiczny przepis – art. 22p – znalazł się także w ustawie z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 361 ze zm.; dalej: ustawa o PIT).
Sankcja za odstąpienie od obowiązku korzystania z pośrednictwa rachunków płatniczych w rozliczeniach między przedsiębiorcami jest zabiegiem kontrowersyjnym, ale rozwiązania tego typu (wprowadzające sankcje podatkowe za nieprzestrzeganie przepisów innych niż podatkowe) nie są nowe. Podobne przesłanki przyświecały przecież ustawodawcy, gdy w 2013 r. wprowadzono do ustawy o CIT art. 15b, zgodnie z którym poprzez sankcję podatkową próbowano dyscyplinować podmioty niewywiązujące się na czas ze swoich zobowiązań płatniczych. O tym, jak nieudany był to pomysł, świadczy choćby usunięcie art. 15b z ustawy o CIT już w 2015 r. Tym bardziej dziwić musi powrót do pomysłu legislacyjnego, który okazał się porażką.
Niezależnie jednak od wątpliwości dotyczących przedmiotowej regulacji wprowadzenie do ustawy o CIT potężnej sankcji (wyłączenie całej kwoty „wadliwie” uregulowanego zobowiązania z KUP) musi budzić obawy podatników, zwłaszcza w kontekście możliwych prób rozszerzającej interpretację nowych przepisów przez organy podatkowe. W te obawy wpisuje się opublikowany 5 września w tygodniku „Podatki i Księgowość” artykuł Artura Cmocha „Potrącenie zobowiązań nie będzie kosztem”. Autor prezentuje w nim pogląd, iż nowe przepisy nie powinny odnosić się do kompensat. Wskazuje jednocześnie, że na stronie Krajowej Izby Podatkowej podano informację, iż „zmiana przepisów w praktyce spowoduje, że kompensaty nie będą występować w obrocie gospodarczym”.
Wydaje się, że taki sposób prezentacji zagadnienia może dla co najmniej części czytelników być nieco mylący, i warto raz jeszcze przyjrzeć się przedstawionemu powyżej zagadnieniu.
Artykuł 15d ustawy o CIT sankcjonuje zachowanie podatnika polegające na dokonaniu płatności bez pośrednictwa rachunku płatniczego (w okolicznościach określonych przez ustawę o swobodzie działalności gospodarczej). W tym miejscu należy zauważyć, iż płatność jest tylko jedną z dopuszczonych przez prawo form regulowania zobowiązań – innymi są np.:
● potrącenie (nazywane w praktyce obrotu gospodarczego kompensatą),
● odnowienie zobowiązania (nowacja), czy
● świadczenie w miejsce wykonania (często określane łacińskim terminem datio in solutum).
Nie może być więc wątpliwości, że przepisy odnoszące się do sposobu wykonywania płatności nie mogą mieć wpływu na regulowanie zobowiązań w formie innej niż płatność. W konsekwencji z art. 15d ustawy o CIT nie sposób wywodzić żadnych sankcji, które można by zastosować do podatnika regulującego zobowiązania w formie innej niż płatność, a w szczególności w drodze potrącenia (tzw. kompensaty).
Oczywiście można zrozumieć obawy niektórych podatników, że organy podatkowe będą skrajnie niekorzystnie dla podatników interpretować nowy zapis ustawy o CIT. W tej konkretnej sprawie takie wątpliwości wydają się jednak bezzasadne. Już bowiem w trakcie prac legislacyjnych nad ustawą wprowadzającą do ustawy o CIT art. 15d (Dz.U. z 2016 r. poz. 780) Ministerstwo Finansów jednoznacznie określiło swoje stanowisko w tej sprawie: „Przepisy art. 22 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej odnoszą się do płatności gotówkowych/bezgotówkowych, a nie do regulowania zobowiązań (które to pojęcie ma szerszy zakres). W przypadku płatności może ona być dokonana w formie gotówkowej lub bezgotówkowej. Jeżeli zatem ma miejsce uregulowanie lub wygaśnięcie zobowiązania z innych powodów niż dokonanie płatności, wówczas omawianych przepisów nie stosuje się”. Pogląd ten został podtrzymany także w indywidualnej interpretacji przepisów podatkowych wydanej 7 października 2016 r. przez dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach (2461-IBPB-1-3.4510.824.2016.1.SK).
Warto także odnotować, iż Krajowa Izba Podatkowa nie jest – jak można by na pierwszy rzut oka sądzić – żadną organizacją o charakterze publicznym lub związaną z samorządem zawodowym. Skojarzenia z Krajową Informacją Podatkową (jednostką organizacyjną resortu finansów) lub Krajową Izbą Doradców Podatkowych (organem korporacji zawodowej doradców podatkowych) nie są trafne. Jest to bowiem podmiot prawa handlowego, którego pełna nazwa w Krajowym Rejestrze Sądowym to „Krajowa Izba Podatkowa Górski Fiedorowicz Spółka Jawna”.
! Sankcja za odstąpienie od obowiązku korzystania z pośrednictwa rachunków płatniczych w rozliczeniach między przedsiębiorcami jest zabiegiem kontrowersyjnym, ale rozwiązania tego typu nie są nowe.