Opodatkowanie tzw. zysków kapitałowych, czyli dochodów ze zbycia składników majątkowych, uzyskanych w wyniku dokonania transakcji transgranicznej, zazwyczaj reguluje art. 13 stosownej umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania. Przepis ten dotyczy sytuacji, gdzie osoba mająca siedzibę albo miejsce zamieszkania w jednym państwie dokonuje zbycia składnika majątkowego w drugim państwie i uzyskuje tam z tego tytułu dochód. Jakie zasady unikania podwójnego opodatkowania stosują się do zysków kapitałowych?

dr JANUSZ FISZER,
partner White & Case, adiunkt UW
Sposób opodatkowania takich zysków jest zróżnicowany i ściśle zależny od rodzaju zbywanego składnika majątkowego - nie ma tutaj jednolitej reguły. I tak, w odniesieniu do dochodu z tytułu zbycia majątku nieruchomego - podstawową zasadą jest opodatkowanie w państwie położenia tego majątku oraz w państwie, gdzie zbywca ma siedzibę albo miejsce zamieszkania. W przypadku dochodu z tytułu zbycia majątku ruchomego, stanowiącego składnik tzw. zakładu albo tzw. stałej placówki, utrzymywanej w obcym państwie dla wykonywania wolnego zawodu - podstawową zasadą jest opodatkowanie w państwie, w którym taki zakład albo placówka są położone oraz w państwie, gdzie zbywca ma siedzibę albo miejsce zamieszkania. W tych dwóch przypadkach może więc wystąpić faktyczne podwójne opodatkowanie dochodu - eliminowane poprzez zastosowanie jednej z dwóch możliwych metod unikania podwójnego podatkowania, czyli metody wyłączenia albo metody zaliczenia.
Z kolei zyski osiągane z przeniesienia własności statków morskich, a także statków powietrznych eksploatowanych w transporcie międzynarodowym oraz barek eksploatowanych w żegludze śródlądowej - mogą być opodatkowane tylko w tym państwie, w którym znajduje się miejsce faktycznego zarządu przedsiębiorstwa transportowego, eksploatującego te środki transportu.
Najszersze zastosowanie znajduje jednak zasada ogólna, zgodnie z którą zyski z tytułu zbycia jakiegokolwiek innego składnika majątkowego, poza wymienionymi wyżej, podlegają opodatkowaniu tylko w tym państwie, w którym zbywca ma siedzibę albo miejsce zamieszkania. W tej obszernej kategorii mieszczą się m.in. dochody z tytułu zbycia papierów wartościowych (np. akcji i obligacji) oraz praw majątkowych (m.in. udziałów w spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością), czyli rodzaje dochodów bardzo często występujące w praktyce polskiego życia gospodarczego w ostatnich kilku latach. W odniesieniu do zasad opodatkowania tej kategorii dochodu zaszła w okresie kilku ostatnich lat istotna zmiana. Otóż wzorem tzw. Umowy Modelowej ONZ o unikaniu podwójnego opodatkowania, również w Umowie Modelowej OECD przyjęto postanowienie, zgodnie z którym dochód z tytułu zbycia akcji, udziałów lub innych praw w spółce, której mienie składa się głównie - bezpośrednio lub pośrednio - z majątku nieruchomego lub praw wchodzących w skład tego majątku nieruchomego (np. polskie prawo wieczystego użytkowania lub angielski lease hold) - jest traktowany tak samo jak dochód ze zbycia nieruchomości i w konsekwencji może być opodatkowany w państwie położenia tego majątku oraz w państwie, gdzie zbywca ma siedzibę albo miejsce zamieszkania. Mimo że nie ma precyzyjnego określenia, co oznacza termin składa się głównie, to należy przyjąć, że dotyczy to sytuacji, gdy nieruchomości stanowią ponad 50 proc. księgowej wartości majątku danej spółki.
Takie zmodyfikowane postanowienia dotyczące zasad opodatkowania dochodu ze zbycia akcji lub udziałów spółek nieruchomościowych znalazły się w nowych polskich umowach o unikaniu podwójnego opodatkowania, zawartych m.in. z Austrią, Belgią, Danią, Niemcami, Szwecją i Wielką Brytanią, a także w umowach z Irlandią, Maltą i Nową Zelandią.
Not. EM
dr Janusz Fiszer, partner White & Case, adiunkt UW / DGP