Jeśli podatnik, mimo obowiązku nie rozpocznie ewidencjonowania sprzedaży za pomocą kasy fiskalnej, zostanie ukarany 30-proc. dodatkowym zobowiązaniem VAT.
Przepisy ustawy o VAT przewidują, że podatnicy dokonujący sprzedaży na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej oraz rolników ryczałtowych muszą prowadzić ewidencję obrotu i kwot podatku należnego przy zastosowaniu kas rejestrujących.
W przypadku stwierdzenia, że podatnik narusza ten obowiązek, naczelnik urzędu skarbowego lub organ kontroli skarbowej ustala za okres do momentu rozpoczęcia prowadzenia takiej ewidencji dodatkowe zobowiązanie podatkowe w wysokości odpowiadającej 30 proc. kwoty podatku naliczonego przy nabyciu towarów i usług. Wobec osób fizycznych, które za ten sam czyn ponoszą odpowiedzialność za wykroczenie skarbowe albo za przestępstwo skarbowe, dodatkowego zobowiązania podatkowego nie ustala się.
Taka kara zacznie obowiązywać już 1 grudnia 2008 r. Wprowadza ją uchwalona 7 listopada nowelizacja ustawy o VAT.

Kosmetyczna zmiana

W rzeczywistości zmienia się jedynie nazwa i charakter prawny kary za niezaewidencjonowanie sprzedaży na kasie fiskalnej. W sensie ekonomicznym nic się nie zmieni. Dziś również za brak ewidencji podatnicy karani są sankcją, która powoduje utratę 30 proc. kwoty podatku naliczonego. Podatnicy naruszający obowiązek prowadzenia ewidencji za pośrednictwem kasy do czasu rozpoczęcia prowadzenia ewidencji obrotu i kwot podatku należnego przy zastosowaniu kas tracą prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę stanowiącą równowartość 30 proc. kwoty podatku naliczonego przy nabyciu towarów i usług.
Kłopot w tym, że prawo do odliczenia podatku naliczonego jest jednym z podstawowych uprawnień podatnika VAT. Dlatego każdy przypadek ograniczania takiego prawa jest uznawany przez Europejski Trybunał Sprawiedliwości za niezgodny z prawem unijnym. Dlatego polski ustawodawca postanowił zastąpić sankcję dodatkowym zobowiązaniem podatkowym.

Jaka część podatku naliczonego

Podobnie jak dziś obowiązujące przepisy, również nowe regulacje, nie precyzują, czy podstawą naliczania wspomnianych wcześniej 30 proc. podatku naliczonego przy nabyciu towarów i usług dotyczy całości podatku naliczonego, czy tylko tej jego części, która związana jest z obrotem niezaewidencjonowanym za pośrednictwem kasy. Wydaje się, że podobnie jak w przypadku dziś obowiązującej sankcji również nowa kara naliczana powinna być od tej części podatku naliczonego, który wiąże się ze sprzedażą niezaewidencjonowaną na kasie rejestrującej. Nie powinna zatem obejmować np. tej części podatku naliczonego, który dotyczy wprawdzie okresu, w którym nie była prowadzona ewidencja za pośrednictwem kasy, mimo że obowiązek taki podatnik miał, ale została udokumentowana np. fakturami VAT.
PRZYKŁAD: DODATKOWE ZOBOWIĄZANIE VAT
W ramach działalności gospodarczej podatnik prowadzi sklep wielobranżowy. W grudniu 2008 r. dokonał sprzedaży różnych towarów opodatkowanych według stawki 22 proc. na rzecz klientów indywidualnych (osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej) w łącznej wysokości 14 735,16 zł. Podatek należny wyniósł 2657,16 zł. Kwota podatku naliczonego związanego z tą sprzedażą wyniosła 1980 zł (cena zakupu brutto sprzedanych towarów wynosiła 10 980 zł, co przy założeniu, że podatnik stosuje na sprzedawane towary 10-proc. marżę handlową, po uwzględnieniu VAT należnego według stawki 22 proc., daje właśnie 14 736,16 zł).
W miesiącu tym podatnik dokonał także sprzedaży na rzecz kontrahenta będącego spółką z o.o. różnego rodzaju materiałów biurowych. Obrót z tego tytułu wyniósł 12 200 zł, zaś podatek należny 2200 zł. W pierwszych dniach marca 2009 r. urząd skarbowy przeprowadza w firmie podatnika kontrolę, w wyniku której stwierdza, że mimo iż miał on obowiązek rozpoczęcia od 1 grudnia 2008 r. prowadzenia ewidencji za pomocą kasy fiskalnej, z obowiązku tego nie wywiązał się.
W konsekwencji naczelnik urzędu skarbowego ustala dodatkowe zobowiązanie VAT, czyli faktycznie karny podatek, w wysokości stanowiącej 30 proc. podatku naliczonego przy nabyciu towarów i usług związanego ze sprzedażą niezaewidencjonowaną za pośrednictwem kasy rejestrującej, tj. w przypadku podatnika w kwocie 594 zł (1980 x 30 proc).
Podstawa prawna
• Art. 111 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz.U. nr 54, poz. 535 z późn. zm.).