Wejście w życie nowej ustawy z 15 maja 2015 r. - Prawo restrukturyzacyjne (Dz.U. poz. 978; dalej: prawo restrukturyzacyjne) istotnie wpłynęło na stosowanie innych regulacji prawnych. Świadczy o tym chociażby liczba zmian w innych aktach prawnych. Zajmują one prawie połowę całości ustawy – Prawo restrukturyzacyjne.
W obszarze przepisów podatkowych nowe regulacje wpłynęły na inne zasady rozliczeń zarówno w podatkach dochodowych, jak i podatku od towarów i usług (VAT). Warto zwrócić uwagę, że modyfikują one również zasady odpowiedzialności podatników w odniesieniu do zobowiązań publicznoprawnych. Jest to szczególnie widoczne przy odpowiedzialności członków zarządu spółek kapitałowych.
Ogólnie zakres oddziaływania prawa restrukturyzacyjnego można podzielić na cztery obszary. Pierwszy związany jest ze zmianą zasad rozliczeń podatkowych po stronie wierzyciela podmiotu, w stosunku do którego wszczynane jest postępowanie restrukturyzacyjne. Przypomnijmy, że pojęcie postępowania restrukturyzacyjnego obejmuje w rzeczywistości cztery odrębne procedury:
1) postępowanie o zatwierdzenie układu,
2) przyspieszone postępowanie układowe,
3) postępowanie układowe,
4) postępowanie sanacyjne.
Każda z nich różni się stopniem zaangażowania sądu restrukturyzacyjnego w ustalenie zasad rozliczeń pomiędzy podmiotem, który się restrukturyzuje, a jego wierzycielami. Pierwsze dwa postępowania odnoszą się do przedsiębiorców, którzy mają relatywnie niewiele należności spornych (poniżej 15 proc. ogółu zobowiązań) i są w stanie w znacznym stopniu samodzielnie uwzględnić warunki restrukturyzacji z wierzycielami. Dwa ostatnie postępowania dotyczą podmiotów w trudnej sytuacji ekonomicznej, która jednak daje nadzieję na uniknięcie upadłości takiego przedsiębiorcy.
Łączy te postępowania udział sądu, który zatwierdza układ z wierzycielami i ewentualnie wyznacza osobę nadzorującą jego realizację. Postępowanie restrukturyzacyjne ma zatem charakter postępowania sądowego i z tego względu oddziałuje na przepisy podatkowe w zakresie uprawnień wierzycieli, których dłużnicy objęci zostali takim postępowaniem.
Drugi obszar oddziaływania prawa restrukturyzacyjnego związany jest z określonymi uprawnieniami podatników, którzy takim postępowaniem zostali objęci. Przepisy ustaw podatkowych wprowadzają szczególne zasady rozliczania wierzytelności objętych postępowaniem restrukturyzacyjnym.
Trzeci obszar to podatkowe zasady rozliczania wynagrodzeń osób fizycznych, które sąd wyznaczył do zarządzania lub nadzorowania podmiotu w procesie restrukturyzacji. Do tej grupy należą zarządca oraz nadzorca. Wprawdzie ustawa dopuszcza również pełnienie tych funkcji przez spółki prawa handlowego, dotychczas jednak wątpliwości podatkowe związane były z rozliczeniami osób fizycznych. Po raz pierwszy pojawiły się przepisy, które wprost odnoszą się do zasad rozliczania VAT przez takie osoby.
Ostatni obszar to zmodyfikowane zasady odpowiedzialności. Prawo restrukturyzacyjne istotnie zmienia regulacje prawa upadłościowego, które z kolei wpływają na zakres odpowiedzialności osób trzecich określonych ordynacją podatkową. Odpowiedzialność ta dotyczy zobowiązań zarówno podatkowych, jak i z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne.
Podsumowując, wprowadzone zmiany mogą oddziaływać na prowadzone rozliczenia podatkowe nie tylko w sytuacji, gdy sami będziemy podmiotem postępowania restrukturyzacyjnego, lecz także wówczas, gdy będzie ono dotyczyć naszych kontrahentów.