Trudno zgodzić się ze stanowiskiem, że podatnik, który zostawił nakłady w obcym środku trwałym wynajmującemu bez wynagrodzenia, powinien zwrócić VAT odliczony od tych nakładów, jeżeli nie korzystał z nich co najmniej przez 5 lat od wykonywania czynności opodatkowanych.
Tymczasem taki wniosek płynie z wyroku z 25 czerwca 2015 r. (sygn. I FSK 110/14). NSA podtrzymał w nim negatywną linię orzeczniczą oraz interpretacyjną.
Zdaniem sądu obowiązek korekty wynika w tym wypadku z art. 91 ust. 2 i ust. 7 ustawy o VAT. Skoro zatem nakłady są traktowane jako inwestycje w obcym środku trwałym, to dla celów VAT powinny służyć czynnościom opodatkowanym przez 5 lat, licząc od roku, w którym zostały oddane do użytkowania. W przeciwnym razie ten, kto je poniósł, powinien zwrócić odliczony VAT w proporcji do okresu, w których nie wykorzystywał ich do czynności opodatkowanych.
WSA w Łodzi, który 9 grudnia 2011 r. orzekał identycznie jak NSA (sygn. 1183/11, wyrok prawomocny), zauważył, że w świetle orzecznictwa TSUE obowiązek korekty nie wystąpiłby, gdyby zaniechanie wykorzystania środków trwałych pozostało poza kontrolą podatnika, było spowodowane czynnikami obiektywnymi, niezależnymi od jego woli (sprawa C-37/95 Ghent Coal Terminal NV). W tym stanie faktycznym sąd uznał, że takie okoliczności nie wystąpiły, ponieważ opuszczenie lokalu, który nie przynosił zysków, było przejawem woli podatnika.
Ze stanowiskiem sądów oraz organów trudno się zgodzić. Po pierwsze, dlaczego sądy widzą różnicę w stanie faktycznym, który był przedmiotem rozstrzygnięcia TSUE, a sytuacją opuszczenia lokalu z powodu jego nierentowności wynajmu? Ten drugi przypadek również nie zależy od woli podatnika. Po drugie, konieczność zwrotu VAT od zlikwidowanych środków trwałych a także innych składników majątkowych powoduje, że podatnik jest obciążany kosztami podatku, który powinien być dla niego neutralny. Koncepcyjnie orzeczenia sądów przywracają więc – dla zachowania prawa do odliczenia VAT – stosowaną w przeszłości zasadę konieczności zaistnienia bezpośredniego związku wydatku z czynnościami opodatkowanymi. Zasada ta dawno została już porzucona w stosowaniu przepisów o VAT.
Dominika Cabaj, partner w kancelarii Cabaj Kotala Doradztwo Podatkowe Sp. z o.o.