Podatnik jest właścicielem akcji i udziałów spółek kapitałowych, które zamierza sprzedać. W tym celu skorzysta z usług pośrednika specjalizującego się w obrocie instrumentami finansowymi na rynku giełdowym oraz pozagiełdowym. Czy prowizję dla pośrednika w związku ze zbyciem akcji można rozliczyć w kosztach przy ustalaniu dochodu uzyskanego z tej transakcji w PIT w ramach przychodów z kapitałów pieniężnych?
Jakiego rodzaju prowizje związane z obsługą transakcji kapitałowych można zaliczyć do kosztów:
● związane ze zbyciem,
● związane z trzymaniem akcji, tj. czekaniem na lepszy moment sprzedaży danych papierów wartościowych, czy też wstrzymaniem się z zakupem kolejnych nowych papierów wartościowych,
● związane z zakupem danych papierów?
Odpowiedzi udzielają
Izba Skarbowa we Wrocławiu
Zgodnie z ustawą o PIT źródłami przychodów są m.in. kapitały pieniężne. Za przychody z tego źródła uważa się należne, choćby nie zostały faktycznie otrzymane, przychody z odpłatnego zbycia udziałów (akcji) oraz papierów wartościowych. Do ustalenia ich wartości zastosowanie znajduje art. 19 ustawy o PIT, w myśl którego przychodem z odpłatnego zbycia udziałów jest ich wartość wyrażona w cenie zbywanych udziałów (pomniejszona o koszty odpłatnego zbycia), o ile odpowiada ona wartości rynkowej.
Dochody ze sprzedaży papierów wartościowych, udziałów (akcji) podlegają opodatkowaniu podatkiem dochodowym wynoszącym 19 proc. uzyskanego dochodu. Dochód ten jest różnicą między sumą przychodów uzyskanych z ich odpłatnego zbycia a kosztami uzyskania przychodów (dalej: KUP) określonymi na podstawie przepisów ustawy. Zgodnie z regulacją ustawy wydatki na objęcie lub nabycie udziałów (akcji) oraz papierów wartościowych nie stanowią KUP w momencie ich poniesienia. Stają się takim kosztem dopiero z chwilą zbycia tych składników.
Przy ustalaniu wysokości dochodu podlegającego opodatkowaniu kluczowe znaczenie ma identyfikacja i właściwa kwalifikacja wszelkich wydatków poniesionych przez podatnika, związanych zarówno z nabyciem, posiadaniem, jak i sprzedażą posiadanych walorów. W przepisach regulujących kwestie KUP ze zbycia udziałów i akcji ustawodawca posłużył się pojęciem ,,wydatków na objęcie lub nabycie”. Należy przez to rozumieć wydatki bezpośrednio związane z nabyciem udziałów, tj. takie, bez których skuteczne nabycie udziałów nie byłoby możliwe, np. cena zapłacona za ich zakup, opłaty notarialne, prowizje biura maklerskiego, podatek od czynności cywilnoprawnych związanych z zakupem udziałów, a w przypadku finansowania zakupu kredytem – także prowizje i odsetki od tego kredytu. Wydatki takie, jako związane bezpośrednio z nabyciem udziałów, są potrącalne dopiero w momencie odpłatnego zbycia udziałów.
Nabycie udziałów wiąże się czasem także z innymi wydatkami, bezpośrednio niezwiązanymi z ich zakupem, np. na założenie i obsługę rachunku maklerskiego, koszt zdeponowania papierów, zakup prasy i literatury fachowej o tematyce związanej z inwestowaniem. Zaliczenie tego typu wydatków do KUP z tego źródła nie jest negowane, istotne jest jednak, że stanowią one koszty związane z funkcjonowaniem źródła przychodu. Tego typu wydatków poniesionych przez podatnika w roku podatkowym nie należy utożsamiać z bezpośrednimi wydatkami na objęcie lub nabycie udziałów lub akcji. Jako takie stanowią one KUP w momencie ich zapłaty, a więc dopiero w momencie odpłatnego zbycia udziałów, jak ma to miejsce w przypadku wydatków bezpośrednio związanych z nabyciem udziałów.
W każdej jednak sytuacji, aby wydatek zakwalifikować jako koszt podatkowy, musi istnieć przyczynowo-skutkowy związek między tym kosztem a osiąganym przychodem.
Prócz wydatków kwalifikowanych jako KUP dodatkowo zwrócić należy uwagę na funkcjonujące w przepisie art. 19 ust. 1 ustawy o PIT pojęcie kosztów odpłatnego zbycia, pomniejszających przychód z odpłatnego zbycia udziałów. Ustawa nie definiuje tego pojęcia. Jego językowe rozumienie pozwala przyjąć, że kosztami tymi będą wszystkie wydatki bezpośrednio związane ze sprzedażą poniesione przez sprzedającego, niezbędne, aby transakcja doszła do skutku. Jako ten rodzaj kosztów kwalifikować należy wydatki ponoszone w sytuacji korzystania przy sprzedaży z usług pośrednika. Takie koszty pośrednictwa wiążą się ze sprzedażą udziałów, a nie z ich nabyciem. Należy je rozpatrywać w kategorii kosztów odpłatnego zbycia, które uwzględnia się przy obliczeniu przychodu z odpłatnego zbycia udziałów. Mogą mieć one zatem wpływ na wysokość dochodu do opodatkowania, jednak jako koszt odpłatnego zbycia uwzględniany przy ustalaniu wysokości przychodu ze sprzedaży udziałów, nie zaś jako koszt uzyskania przychodu pomniejszający przychód.
Sprzedaż papierów wartościowych może generować dla podatnika zysk lub stratę. Strata wystąpi wówczas, gdy koszty uzyskania przychodu (dalej: KUP) będą wyższe niż uzyskane ze sprzedaży papierów wartościowych przychody. W przeciwnym razie podatnik osiągnie dochód podlegający opodatkowaniu. Mając to na uwadze, niezwykle istotne jest ustalenie, jakie wydatki można zaliczyć do KUP, albowiem będą efektywnie obniżać podstawę opodatkowania.
Do kosztów uzyskania przychodu można zaliczyć:
– koszty związane z nabyciem papierów wartościowych (cena nabycia),
– prowizje pośrednika (np. biura maklerskiego) z tytułu transakcji zakupu i sprzedaży papierów wartościowych, a w przypadku braku pośrednika – opłaty notarialne,
– opłaty za założenie i prowadzenie rachunku maklerskiego oraz za dostęp do notowań rachunku internetowego,
– opłaty za przechowywanie instrumentów finansowych (w tym akcji) oraz w razie zlecenia stałego zarządzania rachunkiem maklerskim – opłaty za takie zarządzanie,
– odsetki i prowizje od kredytu, za który nabyto papiery wartościowe, jednakże tylko w części przypadającej proporcjonalnie na tę część kredytu, która faktycznie była wydatkowana na nabycie papierów wartościowych.
Możliwość zaliczenia do KUP konkretnego wydatku poniesionego przez podatnika zależy od tego, czy koszt poniesiony został w celu osiągnięcia przychodu lub zachowania albo zabezpieczenia jego źródła. Teoretycznie zatem koszty związane np. z zakupem prasy fachowej, komputera, za pomocą którego podatnicy dokonują transakcji online, czy honorarium firmy doradczej, mogłoby stanowić koszt podatkowy, o ile podatnik jest w stanie udowodnić, że wydatki te zostały poniesione w celu osiągnięcia przychodu lub zachowania albo zabezpieczenia jego źródła. W praktyce udowodnienie powyższego może być trudne i może prowadzić do sporu z organami podatkowymi.
Warto również podkreślić, że w przypadku objęcia akcji w spadku, do KUP w momencie ich zbycia można zaliczyć wydatki poniesione przez spadkodawcę. Natomiast w przypadku nabycia akcji w drodze darowizny, zwolniony od podatku będzie dochód z tytułu odpłatnego zbycia takich akcji w części odpowiadającej kwocie zapłaconego podatku od spadków i darowizn.
Co do zasady KUP są rozpoznawalne dopiero w momencie zbycia papierów wartościowych. Oznacza to, że zakup akcji nie generuje kosztu podatkowego w momencie poniesienia wydatku. Jeżeli zatem w danym roku podatkowym podatnik poniósł wydatki na zakup akcji, które sprzedał w roku następnym, to przychód ze sprzedaży i towarzyszące koszty rozpozna w roku zbycia papierów wartościowych. A contrario, w roku dokonania zakupu akcji nie będzie zobowiązany do złożenia zeznania rocznego i wykazania w nim wyłącznie KUP i w rezultacie straty. Konieczność złożenia zeznania rocznego (PIT-38) wystąpi za rok podatkowy, w którym podatnik dokonał transakcji sprzedaży papierów wartościowych.
Jeżeli w danym roku podatkowym dokonano sprzedaży papierów wartościowych, to biuro maklerskie zobowiązane jest do wystawienia informacji PIT-8C, w którym uwzględnia przychody ze zbycia akcji i koszty uzyskania przychodu. W oparciu o tę informację podatnik składa zeznanie roczne PIT-38. Jednak biuro maklerskie w informacji PIT-8C uwzględni wśród kosztów uzyskania przychodu jedynie te wydatki, które jest w stanie zidentyfikować na podstawie informacji, którymi dysponuje (np. cena zakupu akcji, prowizje, opłaty). Jeżeli podatnik poniósł inne koszty związane z nabyciem i sprzedażą akcji (np. odsetki od kredytu zaciągniętego na zakup akcji, opłaty notarialne, jeżeli sprzedaż nastąpiła bez pośrednictwa biura maklerskiego), to może samodzielnie w swoim zeznaniu rocznym uwzględnić te koszty.
Podstawa prawna
Ustawa z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 361 ze zm.).