Potencjalne korzyści widać wyraźnie, gdy zostanie wprowadzony do ksiąg po raz pierwszy. Wtedy najczęściej wzrasta wynik finansowy netto. Co skutkuje poprawą wskaźników rentowności czy płynności
Faktoring występuje w praktyce gospodarczej nie od dziś. Jednak obecnie zauważyć można widoczny wzrost zainteresowania tym produktem. Z czego wynika taka zmiana? Czynników jest wiele. Warto jednak zwrócić uwagę na co najmniej dwa z nich. Po pierwsze, coraz częściej słyszy się o problemach ze ściągalnością należności w firmach. Poziom zatorów płatniczych w polskich przedsiębiorstwach niepokojąco wzrasta. Po drugie, spadające stopy procentowe są impulsem zachęcającym do podejmowania inwestycji. Skutkiem tego jest wzrost zainteresowania kredytodawców sprawozdaniami finansowymi spółek, a dokładniej ich kondycją finansowo-majątkową.
Źródła informacji
W przepisach polskiego prawa nie występuje definicja faktoringu. Jest zatem umową nienazwaną. W praktyce umowa faktoringowa jest traktowana jako instrument finansowy, gdyż spełnia warunki zawarte w art. 3 pkt 1 ust. 23 ustawy o rachunkowości, a mianowicie:
– posiada formę kontraktu,
– powoduje powstanie aktywów finansowych u jednej ze stron oraz zobowiązań finansowych (albo instrumentu kapitałowego) u drugiej strony,
– z zwartego między stronami kontraktu wynikają skutki gospodarcze, bez względu na to, czy wykonanie praw lub zobowiązań ma charakter bezwarunkowy, czy warunkowy,
– nie znajduje się w katalogu umów wyłączonych z definicji instrumentów finansowych.
Na tej podstawie wiadomo, w jaki sposób ujmować w księgach, wyceniać i prezentować w sprawozdaniu finansowym umowy o takim charakterze.
Nie każda umowa przynosi oczekiwane rezultaty
Zastosowanie faktoringu w przedsiębiorstwie ma kluczowe znaczenie dla sporządzanego przez tę jednostkę sprawozdania finansowego. Przy czym warto wiedzieć, że obecnie występują trzy rodzaje umów faktoringu:
– niepełna (z regresem),
– pełna (bez regresu),
– mieszana.
Kluczem podziału na te grupy jest sposób przyjęcia odpowiedzialności, a zarazem ryzyka za ściągalność należności od kontrahenta.
W pierwszym przypadku ryzyko związane z nieściągalnością należności pozostaje po stronie przedsiębiorstwa korzystającego z faktoringu, czyli. faktoranta. Pełna forma faktoringu ma miejsce, gdy ryzyko niewypłacalności wierzyciela przechodzi na firmę udzielającą faktoringu, czyli faktora. Umowy mieszane są kombinacją dwóch powyższych. Ryzyko nieściągnięcia wierzytelności przechodzi z faktora na faktoranta po spełnieniu określonych warunków.
W księgach
Prezentacja umowy faktoringu w sprawozdaniu jest uzależniona od rodzaju zawartego kontraktu. W rzeczywistości przedsiębiorstwa decydują się na zawarcie tego rodzaju umów w celu szybszego i sprawniejszego pozyskania środków obrotowych. Z tego punktu widzenia faktoring jest pewnego rodzaju źródłem finansowania działalności jednostek. Jednak w odróżnieniu od tradycyjnych form obcego finansowania (kredyty, pożyczki) faktoring nie musi zmieniać struktury pasywów. Dzieje się tak przy zawarciu umowy faktoringu pełnego (bez regresu). Należności od wierzycieli w księgach faktoranta są sprzedawane do faktora. A zatem z krótkoterminowych należności z tytułu dostaw i usług zostają przekształcone w środki pieniężne. Szybszy wpływ środków obrotowych jest obarczony kosztem faktoringu, związanym z prowizją dla faktora. Jednak dla jednostki korzystającej z takiego rozwiązania niesie wartość dodawaną z tytułu wcześniejszego pozyskania środków mogących służyć do dalszej działalności bieżącej (spłata zobowiązań handlowych, wypłata wynagrodzeń itp.).
W ramach umowy z regresem, gdzie ryzyko niewypłacalności kontrahenta jest po stronie faktoranta, w jego sprawozdaniu krótkoterminowe należności z tytułu dostaw i usług zamieniają się w środki pieniężne dopiero gdy kontrahent dokona płatności za otrzymane faktury. Nie oznacza to jednak, że faktorant nie otrzyma wcześniej środków pieniężnych z tytułu umowy faktoringu. Sprzedaż wierzytelności do faktora następuje podobnie jak w poprzednim wariancie. Różnica znajduje się w rozliczeniu otrzymanych środków pieniężnych. Nie zmniejszają one należności handlowych, a powodują powstanie zobowiązań wobec faktora. W konsekwencji suma bilansowa sprawozdania ulega zwiększeniu. W momencie spłaty faktur przez wierzyciela zmniejsza się należność handlowa oraz drugostronnie zmniejszają się zobowiązania krótkoterminowe z nimi związane. Następuje kompensata, już bez dokonania przepływów gotówkowych.
Faktoring mieszany jest połączeniem dwóch opisanych wyżej wariantów, sposób określony przez zainteresowane strony w umowie. Najczęściej mieszany charakter tej umowy dotyczy przypadków, kiedy wierzytelności są niespłacone i przedawnione. W takich okolicznościach, gdzie ryzyko nieściągnięcia należności jest duże, odpowiedzialność wraca do przedsiębiorstwa korzystającego z usług faktoringu.
Wpływ na wskaźniki finansowe
Zastosowanie faktoringu w rachunkowości przedsiębiorstwa zmienia obraz jego sytuacji majątkowo-finansowej. Zmiany dotyczą nie tylko poziomu i przeterminowania należności z tytułu odstaw i usług, ale także wyniku finansowego netto, co skutkuje wielkością wskaźników rentowności czy płynności.
Faktoring pełny powoduje zmniejszenie stanu należności z tytułu dostaw i usług. W tym zakresie eliminuje również potencjalne odpisy na przeterminowane należności, co wpływa na wzrost bilansowego wyniku brutto oraz podatku (odroczonego, który m.in. koryguje podatek bieżący w rachunku zysków i strat) wykazanych w sprawozdaniu finansowym. Jednocześnie zwiększenie środków pieniężnych poprawia wskaźnik płynności gotówkowej, liczony jako relacja inwestycji krótkoterminowych do zobowiązań krótkoterminowych.
Potencjalny wzrost wyniku finansowego netto osiągnięty przez wprowadzenie do ksiąg kontraktu faktoringowego wpływa również na poprawę wskaźników rentowności, w przypadku których jako składowa występuje właśnie wynik finansowy netto.
Szczególne znaczenie zastosowania faktoringu odnaleźć można w zakresie analizy obrotowości, a szczególnie szybkości spłaty należności w dniach oraz wskaźnika rotacji należności.
Szybkość spłaty należności w dniach, czyli średni stan należności x 365 dni w relacji do przychodów ze sprzedaży będzie bardziej korzystny dla sprawozdania finansowego zawierającego faktoring pełny niż w przypadku sprawozdania, w którym zastosowano faktoring z regresem. Sam wskaźnik charakteryzuje tym lepszą kondycję, im jego wartość jest niższa. Wskazuje bowiem, jaki jest średni okres oczekiwania na spłatę wierzytelności przez kontrahentów. W przypadku podstawowej analizy finansowej sprawozdania wykorzystuje się należności krótkoterminowe wykazane w bilansie.
Z kolei wskaźnik rotacji należności informuje czytającego sprawozdanie, ile razy w danym roku obrotowym przedsiębiorstwo jest w stanie odtworzyć swoje należności. W liczniku wskaźnika występują przychody ze sprzedaży osiągnięte w danym okresie, a w mianowniku średni stan należności krótkoterminowych. Im wyższa wartość indeksu, tym należności częściej rotują, co wpływa na korzystną ocenę przedsiębiorstwa, gdyż oznacza brak istotnych przeterminowanych należności, co w praktyce świadczy o tym, że środki pieniężne zaangażowane w działalność statutową wracają do przedsiębiorstwa, nie są zamrażane.
Wpływ faktoringu na ocenę kondycji finansowo-majątkowej przedsiębiorstwa będzie szczególnie widoczny, gdy zostanie on wprowadzony do ksiąg po raz pierwszy. Porównanie wskaźników finansowych do wartości z roku, kiedy księgi nie zawierały zapisów związanych z faktoringiem, pozwoli ocenić korzyści płynące z jego zastosowania.
Warto również zwrócić uwagę, że faktoring wiąże się także z kosztami umownymi w postaci prowizji, opłat administracyjnych i odsetek, które pobiera faktor. W niniejszym artykule pominięto ten aspekt, gdyż celem publikacji jest wskazanie obszarów sprawozdania, dla których ten instrument finansowy jest dedykowany. Z uwagi na charakter zawieranych umów koszty te mogą być wyższe lub niższe. Z pewnością większych kosztów obsługi faktoringu można się spodziewać w przypadku faktoringu pełnego, gdzie ryzyko przechodzi na faktora. Ponadto w ramach umów faktor często wymaga dodatkowych zabezpieczeń w postaci weksli in blanco, dodatkowych polis ubezpieczeniowych, cesji wierzytelności lub innych. Przed podjęciem decyzji o zawarciu kontraktów należy dokonać szczegółowej analizy korzyści i kosztów związanych z tym instrumentem.
Podstawa prawna
Ustawa z 29 września 1994 r. o rachunkowości (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 330 ze zm.).