Niekiedy zdarza się, że przedsiębiorcy dokonują zakupów inwestycyjnych z zamiarem wykonywania w przyszłości działalności podlegającej opodatkowaniu VAT jeszcze przed uzyskaniem potwierdzenia rejestracji dla celów tego podatku. Oznacza to, że inwestor najpierw składa wniosek o rejestrację dla celów VAT, potem dokonuje zakupów, a dopiero później uzyskuje od urzędu skarbowego potwierdzenie rejestracji. Zdarza się również, że przedsiębiorca najpierw ponosi wydatki, a dopiero potem troszczy się o kwestie formalne związane z VAT. W poprzednim odcinku przedstawiliśmy przepisy wspólnotowe dotyczące rozliczeń w takiej sytuacji. A jakie są regulacje polskie oraz orzecznictwo sądowe?

HUBERT JĄDRZAK
partner PricewaterhouseCoopers
Należy zauważyć, że wyłączenie prawa do odliczenia VAT w wyniku braku rejestracji w momencie dokonywania czynności opodatkowanej, z którą wiąże się to prawo, nie znajduje uzasadnienia na gruncie polskich przepisów zawartych w ustawie o podatku od towarów i usług (dalej nazywana ustawą).
Po pierwsze, jak wynika z przepisów tej ustawy, czynnikiem determinującym powstanie prawa do odliczenia VAT jest prowadzenie względnie zamiar prowadzenia działalności gospodarczej i dokonywanie w jej ramach czynności podlegających opodatkowaniu VAT. Nie jest ono natomiast uzależnione od faktu zarejestrowania przedsiębiorcy dla celów VAT. W tym kontekście należy uznać, że nawet podmiot prowadzący działania przygotowawcze do uruchomienia działalności gospodarczej obiektywnie posiada już status podatnika VAT, a otrzymując potwierdzenie rejestracji uzyskuje jedynie definitywne potwierdzenie swojego statusu jako podatnika VAT. Potwierdzenie to ma zatem charakter deklaratoryjny.
Przepisy ustawy o VAT zawierające ograniczenia prawa do odliczenia mają charakter kazuistyczny. I tak m.in. prawa do obniżenia kwoty lub zwrotu różnicy podatku należnego nie stosuje się również do podatników, którzy nie są zarejestrowani jako podatnicy VAT czynni. Z tego przepisu wynika, że jedynie w celu efektywnego skorzystania ze swojego prawa do odliczenia VAT przedsiębiorca musi być zarejestrowanym podatnikiem (posiadać swój numer NIP itp.). W takiej sytuacji, chęć skorzystania z omawianego prawa wykazuje poprzez złożenie deklaracji VAT-7. Przedsiębiorca nie musi natomiast posiadać potwierdzonego statusu podatnika VAT na dzień dokonania czynności, z którymi wiąże prawo do odliczenia, w celu późniejszego skorzystania z tego prawa. Podobnie nie musi posiadać potwierdzonego statusu podatnika VAT w okresie rozliczeniowym, w którym prawo do odliczenia powstało.
Czym innym jest bowiem powstanie prawa do odliczenia, a czym innym skorzystanie z tego prawa. Stąd momentu powstania prawa do odliczenia nie należy utożsamiać z momentem wykazania chęci do skorzystania z przysługującego prawa.
Warto w tym przypadku zwrócić uwagę, że takie samo stanowisko zajął Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 21 grudnia 2006 r. (sygn. akt I FSK 378/06). W uzasadnieniu wyroku sąd stwierdził m.in., że prawo do obniżenia podatku należnego powstaje zasadniczo w okresie rozliczeniowym, w którym podatnik otrzymał fakturę lub dokument celny. W dalszej kolejności sąd uznał, że aby skutecznie zrealizować już powstałe uprawnienia do obniżenia podatku należnego, podatnik musi usunąć - najpóźniej przed skorzystaniem z prawa - wszelkie przesłanki negatywne, w tym brak rejestracji, która umożliwia identyfikowanie go jako podatnika.
W konsekwencji należy stwierdzić, że przedsiębiorca, który poniósł wydatki inwestycyjne, a następnie uzyskał od urzędu potwierdzenie rejestracji dla celów VAT, nie traci prawa do odliczenia VAT z tytułu wspomnianych nakładów.
Not. KT