Fiskus może wezwać podatników, pełnomocników, świadków lub biegłych do składania wyjaśnień lub zeznań w ramach postępowania podatkowego lub kontroli podatkowej. Kto nie spełni żądania skarbówki, może zostać ukarany grzywną sięgającą 2800 zł.
Czy przysługuje nam prawo do odwołania
Pani Agnieszka nie zareagowała na wezwanie urzędu skarbowego do stawienia się i wyjaśnienia niezgodności w jej zeznaniu rocznym PIT. Urząd wydał więc postanowienie o nałożeniu na nią kary w wysokości 300 zł. Czy pani Agnieszka może się odwołać od postanowienia?
Karę wymierzoną przez organ podatkowy trzeba zapłacić w terminie 7 dni od doręczenia postanowienia. Podatnik (a także biegły, pełnomocnik lub świadek) może jednak próbować dowieść, że nie mógł stawić się na wezwanie z powodu choroby, kalectwa lub innej ważnej przyczyny. Jeśli zachorował, powinno wystarczyć zaświadczenie lekarskie. Osobie ukaranej przysługuje również prawo do złożenia zażalenia na postanowienie. Składa się je do organu II instancji (np. w przypadku gdy postanowienie wydał naczelnik US – do dyrektora Izby Skarbowej, a jeśli karę nałożył wójt gminy, burmistrz lub prezydent miasta – do samorządowego kolegium odwoławczego) w terminie 7 dni od otrzymania postanowienia. W praktyce podatnik może jednocześnie dowodzić, że nie mógł się stawić, bo był chory i jednocześnie złożyć zażalenie. Są to bowiem dwa niezależne od siebie tryby postępowania (potwierdził to np. NSA w wyroku z 16 października 2008 r., sygn. akt I FSK 1327/07).
Podstawa prawna
Art. 262 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 749 ze zm.).
Czy świadek może zostać ukarany
Pan Janusz został wezwany przez urząd skarbowy do stawienia się w charakterze świadka. Nie zastosował się do wezwania, a urząd je ponowił. Czy w obecnej sytuacji, jeśli nie odpowie na powtórne wezwanie, może zostać ukarany?
Naczelnik urzędu skarbowego prowadzący postępowanie podatkowe może wezwać stronę, a także inne osoby – np. świadka, biegłego – do złożenia wyjaśnień, zeznań lub dokonania określonej czynności osobiście, przez pełnomocnika, na piśmie lub w formie dokumentu elektronicznego, pod warunkiem że jest to niezbędne do wyjaśnienia stanu faktycznego lub rozstrzygnięcia sprawy. W wezwaniu naczelnik może zawrzeć informację o skutkach niewykonania polecenia. Jeżeli jednak wezwany nie może stawić się z powodu choroby, kalectwa lub innej ważnej przyczyny, urząd może przyjąć wyjaśnienie lub zeznanie albo dokonać czynności w miejscu pobytu tej osoby. Musi ona jednak podjąć wysiłek i wytłumaczyć urzędnikom, dlaczego nie może zastosować się do wezwania. Jeśli tego nie zrobi, a więc nie zastosuje się do wezwania i nie poda powodu, urząd skarbowy ma prawo nałożyć na nią karę porządkową do wysokości 2800 zł. Przepisy precyzują, że dotyczy to sytuacji, gdy wezwany (strona postępowania, jej pełnomocnik, świadek lub biegły) nie stawi się osobiście bez uzasadnionej przyczyny, mimo że miał taki obowiązek lub bezzasadnie odmówi złożenia wyjaśnień, zeznań, wydania opinii, okazania przedmiotu oględzin lub udziału w innej czynności. Karę można też nałożyć na osobę, która co prawda stawi się na wezwanie urzędu, ale przed zakończeniem podjętych przez niego czynności i bez zezwolenia organu opuści miejsce przeprowadzenia tych czynności.
Podstawa prawna
Art. 155, art. 262 par. 1 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 749 ze zm.).
Czy można milczeć w odpowiedzi na pytania?
Urząd skarbowy wszczął postępowanie wobec pani Jadwigi, dotyczące jej rozliczeń z podatku dochodowego. Przysłał ostatnio wezwanie do złożenia wyjaśnień, ale pani Jadwiga nie chce tłumaczyć się fiskusowi. Czy podczas spotkania z urzędnikami może nie odpowiadać na ich pytania?
Urząd ma prawo wezwać podatnika do złożenia wyjaśnień, pod groźbą nałożenia kary pieniężnej. Oznacza to, że jeśli pani Jadwiga nie zastosuje się do wezwania, czyli nie złoży wyjaśnień, to urząd będzie mógł nałożyć na nią sankcję. Niestety, nie można również milczeć podczas spotkania, na co zwrócił uwagę Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 22 października 2014 r. (sygn. akt II FSK 2461/12). Wyjaśnił w nim, że podatnik nie może odmówić złożenia wyjaśnień. Nie może bowiem stawiać się w roli recenzenta postępowania i w zależności od tego, czy mu się to podoba, odpowiadać na żądania urzędu skarbowego bądź zachować milczenie. NSA przyznał, że każda ze stron postępowania musi realizować prawa i obowiązki wynikające z przepisów, a to oznacza, że podatnik musi odpowiedzieć na pytania fiskusa. Jeśli odmówi, urząd będzie mógł nałożyć na niego karę porządkową do wysokości 2800 zł.
Podstawa prawna
Art. 262 par. 1 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 749 ze zm.).
Czy kara zawsze musi być maksymalna
Urząd skarbowy prowadzi wobec pani Danuty postępowanie podatkowe, które ma wyjaśnić, czy właściwie opodatkowała przychód ze sprzedaży mieszkania. Została wezwana do złożenia wyjaśnień w sprawie, ale odmówiła. W związku z tym grozi jej kara porządkowa. Czy urząd zawsze wyznacza najwyższy jej wymiar?
Przepisy ordynacji podatkowej nie określają co prawda kryteriów, którymi powinien kierować się urząd skarbowy przy wymierzaniu wysokości kary porządkowej, ale sądy administracyjne zwracają uwagę, że urzędnicy nie mogą stosować jej dowolnie. Już we wcześniejszych wyrokach przyznawały, że można nałożyć karę maksymalną, gdy dochód podatnika w ciągu roku jest odpowiednio wysoki, a więc nie zagraża jego utrzymaniu. W najnowszym orzecznictwie (np. NSA z 22 października 2014 r., sygn. akt II FSK 2461/12) sądy jeszcze mocniej podkreślają, że urząd musi wytłumaczyć, dlaczego nałożył na niego taką, a nie inną karę. Powinien wziąć pod uwagę sytuację majątkową strony i stopień przewinienia osoby wezwanej do dokonania określonej czynności. Kara musi być bowiem adekwatna do przewinienia (tak orzekł też już wcześniej WSA w Poznaniu, w wyroku z 27 stycznia 2011 r., sygn. akt I SA/Po 472/10), a organy wyższej instancji (np. dyrektor Izby Skarbowej) i sądy muszą mieć możliwość skontrolowania postanowienia organu I instancji (np. naczelnika urzędu skarbowego).
Podstawa prawna
Art. 262 par. 1 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 749 ze zm.).
Czy w każdym postępowaniu jest sankcja
Urząd skarbowy wezwał pana Marka do przedłożenia dokumentów dotyczących sprzedaży samochodu osobowego w ramach czynności sprawdzających. Pan Marek nie wykonał jednak tego polecenia. Czy urząd może nałożyć na niego sankcję?
Zgodnie z przepisami karę porządkową można wymierzyć jedynie w przypadku, gdy urząd skarbowy prowadzi postępowanie podatkowe lub kontrolę podatkową i wezwał podatnika do dokonania określonych czynności. Nie można więc nałożyć kary w toku czynności sprawdzających. Co więcej, nawet jeśli urząd chce przeprowadzić postępowanie podatkowe lub kontrolne, to w tych trybach nie zawsze będzie mógł ukarać osobę wezwaną. Katalog czynów zagrożonych karami porządkowymi ma bowiem charakter zamknięty. Zgodnie z art. 262 ordynacji podatkowej kara może być nałożona za: niestawienie się bez uzasadnionej przyczyny, bezzasadne odmówienie złożenia wyjaśnień, zeznań, wydania opinii, okazania przedmiotu oględzin lub udziału w innej czynności, a także opuszczenie miejsca przeprowadzenia czynności przed jej zakończeniem bez zezwolenia organu.
Urząd nie może więc nałożyć kary na pana Marka w toku czynności sprawdzających. Jeśli pan Marek nie będzie współpracował, może jednak wszcząć postępowanie podatkowe lub kontrolę i wtedy – gdy podatnik znów nie zastosuje się do wezwania – ukarać go.
Podstawa prawna
Art. 262 par. 1 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 749 ze zm.).
Czy urzędnik może przyjść do firmy
Pani Daria prowadzi działalność gospodarczą we własnym mieszkaniu. Pod innym adresem mieści się natomiast jej niewielki zakład produkcyjny. Urząd skarbowy wezwał jej pełnomocnika do udostępnienia podatkowej księgi przychodów i rozchodów w siedzibie firmy, czyli w domu pani Darii. Czy urząd może to zrobić pod rygorem ukarania karą porządkową?
W rozstrzygnięciu tej sytuacji pomocny jest wyrok NSA z 7 października 2014 r. (sygn. akt II FSK 2449/12). Sąd wskazał w nim, że przepisy ordynacji podatkowej nakładają na pełnomocnika obowiązek stawienia się na wezwanie organu podatkowego i udostępnienie ksiąg w siedzibie przedsiębiorstwa. Ponadto ordynacja i ustawa o swobodzie działalności gospodarczej (Dz.U. z 2013 r. poz. 672 ze zm.) przewidują, że zasadą jest prowadzenie czynności kontrolnych w siedzibie kontrolowanego, również w sytuacji, gdy kontrolowany prowadzi działalność w mieszkaniu. Od zasady tej można odstąpić jedynie w przypadku, gdy księgi podatkowe są prowadzone bądź przechowywane poza siedzibą firmy, a ich udostępnienie w siedzibie bądź miejscu związanym z prowadzoną działalnością może w znacznym stopniu utrudnić prowadzenie przez kontrolowanego bieżącej działalności. Oznacza to, że poza wskazanymi przypadkami pełnomocnik nie może odmówić udostępnienia ksiąg w siedzibie przedsiębiorstwa (w naszym przypadku mieszkaniu podatnika). Jeśli to zrobi, organ będzie mógł nałożyć na niego karę porządkową.
Podstawa prawna
Art. 262, art. 285a par. 1 i 2, art. 291c ustawy z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 749 ze zm.).
Art. 80a ust. 1 ustawy z 2 lipca 2013 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz.U. poz. 672 ze zm.).