Nie można kazać podatnikowi zwrócić natychmiast całego podatku naliczonego z tego tylko powodu, że zamierzony projekt, dający prawo do odliczenia, nie został sfinalizowany i nie doprowadził do żadnej opodatkowanej działalności – stwierdził Trybunał Sprawiedliwości UE.
TSUE wydał w tej sprawie postanowienie, a nie wyrok, bo uznał, że problem został już wcześniej dostatecznie wyjaśniony w innych orzeczeniach. Przykładem są tu wyroki: z 12 listopada 2020 r. w sprawie portugalskiej spółki Sonaecom (sygn. C-42/19) i rumuńskiej spółki ITH Comercial Timisoara (sygn. C-734/19) oraz z 17 października 2018 r. w sprawie irlandzkiego Ryanaira (sygn. C 249/17).
Unijny trybunał orzekł w nich, że podatnik może odjąć podatek naliczony, nawet gdy ostatecznie wycofał się z planowanego przedsięwzięcia. Organy podatkowe nie są od tego, by oceniać powody biznesowej decyzji.
Nie doszło do najmu
Najnowsze postanowienie TSUE z 18 maja 2021 r. (C 248/20) dotyczyło szwedzkiej spółki, która zamierzała wybudować na własnym gruncie biurowiec, by móc go następnie wynajmować. W tym celu zatrudniła architekta, a naliczony przez niego VAT odliczyła.
Niedługo potem jeden z przyszłych najemców poinformował ją jednak, że nie jest już zainteresowany najmem lokali. Spółka ponownie więc policzyła koszty i stwierdziła, że projekt nie byłby rentowny. Postanowiła od niego odstąpić, na co szwedzki fiskus zażądał zwrotu odliczonego podatku. Stwierdził, że skoro ostatecznie budynek nie powstał i nie została zrealizowana żadna transakcja najmu, to odliczenie VAT się nie należy.
Innego zdania był TSUE. Podobnie jak we wcześniejszych wyrokach orzekł, że powstałe już prawo do odliczenia co do zasady pozostaje nabyte, nawet jeżeli następnie planowana działalność nie była wykonywana (nie doprowadziła do opodatkowanych transakcji) lub jeśli ze względu na okoliczności niezależne od woli podatnika nie skorzystał on z towarów i usług, które dawały mu prawo do odliczenia VAT.
W przeciwnym razie – jak zauważył trybunał – powstałaby nieuzasadniona różnica między przedsiębiorstwami, które dokonują już opodatkowanych transakcji, a innymi, które poprzez inwestycje zamierzają dopiero rozpocząć działalność będącą źródłem opodatkowanych czynności.
Zdaniem trybunału, nawet jeśli art. 137 ust. 2 dyrektywy VAT daje państwom członkowskim szeroki zakres uprawnień, umożliwiając im określanie szczegółowych zasad odliczenia, to nie upoważnia ich do naruszania art. 167 i 168 tej dyrektywy. A takim naruszeniem byłoby cofnięcie już nabytego prawa do odliczenia podatku naliczonego – stwierdził TSUE.
Podkreślił przy tym, że nie chodzi tu o zakończenie opodatkowania, tylko o sytuację, w której nie doszło do planowanych czynności, które podlegałyby opodatkowaniu.
Wcześniejsze orzeczenia
Podobne działania podejmowała wcześniej rumuńska spółka ITH Comercial Timisoara, przymierzając się do realizacji dwóch inwestycji budowlanych. W tym celu firma kupiła zabudowane działki, na których planowała wybudować biurowiec i centrum handlowe.
Gdy przystępowała do tej inwestycji, nie było jeszcze planu zagospodarowania przestrzennego. Gdy został on uchwalony, okazało się, że planowana przez spółkę inwestycja nie może zostać zrealizowana. Spółka odliczyła już jednak VAT naliczony, zawarty w cenie poniesionych wydatków. Zakwestionował to rumuński fiskus, twierdząc, że już na starcie spółka wiedziała, jaki plan zagospodarowania zostanie uchwalony.
Z kolei w sprawie portugalskiej spółki Sonaecom chodziło o usługi doradcze dotyczące badania rynku. Spółka planowała bowiem nabyć udziały w spółce świadczącej usługi telekomunikacyjne. Ostatecznie jednak do transakcji nie doszło. Portugalski fiskus uznał, że w takiej sytuacji firma nie może odliczyć VAT naliczonego w cenie usług doradczych, bo nie wykorzystała ich do czynności podlegających opodatkowaniu. Były one bowiem związane z zaniechaną inwestycją.
Wcześniej z podobną odmową spotkał się irlandzki Ryanair, gdy ostatecznie zrezygnował z nabycia akcji innego przewoźnika lotniczego. Pierwotnie zamierzał świadczyć na rzecz przejętej spółki usługi w zakresie zarządzania (opodatkowane VAT). Gdy więc przymierzał się do nabycia jej akcji, poniósł wydatki na doradztwo i inne usługi związane z planowaną transakcją. Ostatecznie jednak nie doszła ona do skutku. To skłoniło irlandzkiego fiskusa do odmowy prawa do odliczenia podatku naliczonego.
We wszystkich tych sprawach TSUE orzekł, że nie jest zadaniem organu podatkowego ocena, czy i na ile zasadne są powody, które skłoniły podatnika do zaprzestania planowanej działalności gospodarczej. „Wspólny system VAT gwarantuje w zakresie ciężaru podatkowego neutralność jakiejkolwiek działalności gospodarczej, niezależnie od jej celu lub rezultatu, pod warunkiem że co do zasady ona sama podlega temu podatkowi” – orzekł TSUE w wyroku z 12 listopada 2020 r. (sygn. C-42/19).
Dodatkowo w sprawie Ryanaira trybunał podkreślił, że wydatki poniesione w celu nabycia akcji w przejmowanej spółce należy postrzegać jako przejaw wykonywania działalności gospodarczej. Istnieje więc bezpośredni i ścisły związek między nimi a całością tej działalności. W konsekwencji wydatki te należą do kosztów ogólnych, a to z kolei uprawnia do pełnego odliczenia VAT.
orzecznictwo
Postanowienie TSUE z 18 maja 2021 r., sygn. C 248/20. www.serwisy.gazetaprawna.pl/orzeczenia
