SENTENCJA
O podróży służbowej oraz o należnych z tytułu jej odbywania należnościach (dietach, kosztach podróży) decyduje to, że określone zadanie w ramach świadczonej pracy wykonywane jest poza miejscem ustalonym w umowie o pracę jako miejscem jej wykonywania. Jeżeli pracownicy udają się do ustalonego miejsca wykonywania pracy, to nie odbywają podróży służbowej, a otrzymane przez nich dodatkowe wynagrodzenie nie stanowi wypłat wolnych od opodatkowania.
Wyrok NSA z 24 listopada 1999 r.
SYGN. AKT
SA/Sz 1780/98
niepublikowany
Spór dotyczył orzeczenia o odpowiedzialności podatkowej płatnika spółki z ograniczoną odpowiedzialnością i określenia wysokości nie pobranych w 1995 roku zaliczek na podatek dochodowy. Spółka prowadziła działalność gospodarczą w Szczecinie oraz na terenie przejścia granicznego Kołbaskowo/Pomellen, Krajnik Dolny/Schwedt, Gubin/Guben, które mieszczą się na terytorium Republiki Federalnej Niemiec. Zatrudniała na podstawie umowy o pracę na terenie przejść granicznych kasjerów walutowych, agentów ubezpieczeniowych i spedytorów. Zawarte umowy o pracę były umowami zawartymi na czas nieokreślony i powierzały pracownikom obowiązki kasjerów walutowych spedytorów i agentów ubezpieczeniowych do wykonania w placówce położonej na przejściach granicznych. Wynagrodzenie za pracę określone było kwotowo w stosunku do indywidualnego wpływu brutto za dany miesiąc z działalności spedycyjnej.
Dodatkowo pracodawca, zarządzeniem wewnętrznym, przyznał ryczałt za pracę na stanowiskach agenta i spedytora wykonywane na przejściu granicznym. Składane przez spółkę deklaracje obejmowały wynagrodzenie z list płac, nie uwzględniając wypłaconych diet z tytułu pracy wykonywanej na przejściu granicznym. W ocenie organów podatkowych dieta wypłacana pracownikom firmy miała charakter wynagrodzenia, które podlega opodatkowaniu.
Spółka zaskarżyła rozstrzygnięcie organów podatkowych. Jednak Naczelny Sąd Administracyjny nie w całym zakresie przyznał jej rację. Sąd przypomniał, że według art. 21 ust. 1 pkt 16 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych wolne od opodatkowania są przychody tych osób z tytułu diet i innych należności za czas podróży służbowej pracowników do wysokości określonej w odrębnych przepisach wydawanych przez właściwego ministra. Wynika z tego przepisu, że otrzymywane przez pracownika określone świadczenia (przychody) są wolne od podatku dochodowego wówczas, gdy ich wypłata nastąpiła w związku z podróżą służbową i za czas tej podróży.
Jak zauważył sąd, przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy pod jego kierownictwem, a pracodawca do zatrudnienia pracownika za wynagrodzeniem. Leżąca u podstaw stosunku pracy umowa o pracę winna być zawarta na piśmie z wyraźnym określeniem rodzaju i warunków umowy, a w szczególności określać powinna rodzaj pracy, miejsce jej wykonywania i termin rozpoczęcia pracy oraz wynagrodzenie odpowiadające rodzajowi pracy. Regulacja powyższa oznacza, że określenie miejsca wykonywania pracy oraz wynagrodzenia odpowiadającego rodzajowi pracy należy do istotnych i niezbędnych elementów umowy o pracę oraz powstałego, w następstwie jej zawarcia, stosunku pracy.
Regulując kwestie związane z ustaleniem wynagrodzenia za pracę i przyznawania innych świadczeń związanych z pracą, kodeks pracy upoważnił wskazany przez siebie organ wykonawczy do określenia w drodze aktu wykonawczego zasad ich przyznawania.
W ocenie NSA o podróży służbowej oraz o należnych z tytułu jej odbywania należnościach (dietach, kosztach podróży) decyduje to, że określone zadanie w ramach świadczonej pracy wykonywane jest poza miejscem ustalonym w umowie o pracę jako miejscem jej wykonywania. Jak zauważył sąd, z umów o pracę zawartych z pracownikami zatrudnionymi w spółce na przejściu granicznym wynika, że miejsce to było zwykłym i stałym miejscem wykonywania przez nich pracy. Dlatego zasadnie organy podatkowe uznały, że udając się do miejsca wykonywania tej pracy zatrudnieni na tym przejściu pracownicy nie odbywali podróży służbowej w rozumieniu przepisów dotyczących pokrywania kosztów podróży służbowych poza granicami kraju. A otrzymywane przez nich dodatkowe wynagrodzenie z tytułu wykonywania tej pracy w tych warunkach nie stanowiło wypłat wolnych od opodatkowania.
Sąd jednak uznał, że organy naruszyły art. 21 ust. 1 pkt 20 ustawy podatku dochodowym od osób fizycznych. Z ustaleń faktycznych przytoczonych w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji wynika, iż w umowach o pracę zawartych z pracownikami agencji celnej prowadzonej przez skarżącego jako miejsce wykonywania przez nich pracy wskazane zostało przejście graniczne, które, co również nie jest kwestionowane, położone są na terenie Republiki Federalnej Niemiec. Wykonywanie zatem pracy przez kasjerów agentów ubezpieczeniowych i spedytorów na przejściach granicznych wymaga przekroczenia każdorazowo granicy i czasowego pobytu za granicą. Tym samym część dochodów kasjerów walutowych spedytorów i agentów ubezpieczeniowych, jako pracowników przebywających czasowo za granicą i uzyskujących dochody ze stosunku pracy w wysokości odpowiadającej równowartości diet określonych w odrębnych przepisach obowiązujących w przedsiębiorstwach państwowych w sprawie pokrywania kosztów podróży poza granicami kraju obliczonych za okres, w jakim praca była wykonywana, jest wolna od podatku dochodowego - art. 21 ust. 1 pkt 20 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.
ALEKSANDRA TARKA
OPINIA
Piotr Sidor
ekspert podatkowy, Instytut Studiów Podatkowych Modzelewski i Wspólnicy
W powyższym wyroku, NSA raz jeszcze potwierdził powszechnie przyjmowany pogląd, że podróżą służbową jest wykonywanie zadań określonych przez pracodawcę poza stałym miejscem pracy pracownika ustalonym w umowie o pracę jako miejsce jej wykonywania. Na szczególną uwagę zasługuje w powyższym wyroku jednak zupełnie inny aspekt prawny - ocena zastosowania art. 21 ust. 1 pkt 20 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Otóż NSA podkreślił, że w sytuacji, gdy z podróżą służbową do czynienia nie mamy (brak zastosowania art. 21 ust. 1 pkt 16 ustawy), wolna od podatku dochodowego pozostaje nadal część dochodów uzyskanych przez pracowników przebywających czasowo za granicą, w wysokości odpowiadającej równowartości diet określonych w odrębnych przepisach regulujących pokrywanie kosztów podróży służbowych. W związku z powyższym w sytuacji, gdy pracownik, wykonując pracę czasowo za granicą, nie korzysta z prawa do wyłączenia z opodatkowania rekompensaty z tytułu podróży służbowej - gdyż w sensie prawnym nie odbywa takiej podróży i nie ponosi obciążeń z tym związanych - to w istocie ma prawo do swoistej ulgi.
Piotr Sidor, ekspert podatkowy, Instytut Studiów Podatkowych Modzelewski i Wspólnicy / DGP