Koniec roku to czas, w którym wielu przedsiębiorców decyduje się na przekazanie firm swoim dzieciom. Dzięki temu dzieci mogą przejąć prowadzenie rodzinnego biznesu już 1 stycznia

Jednym z najczęstszych sposobów przekazywania dzieciom firm przez rodziców jest darowizna.

– Jeżeli rodzic prowadzi jednoosobową działalność gospodarczą i przekazuje przedsiębiorstwo w formie darowizny na rzecz dziecka, wówczas nie następuje pełna sukcesja praw i obowiązków na osobę obdarowaną. W wyniku darowizny przedsiębiorstwa osoba obdarowana nie może skutecznie kontynuować prowadzenia działalności gospodarczej, dopóki nie dokona odpowiednich formalności rejestracyjnych. Sama darowizna nie zwalnia bowiem osoby obdarowanej przedsiębiorstwem od konieczności rejestracji działalności gospodarczej na swoje imię i nazwisko, uzyskania numeru Regon i NIP. Dlatego też aby zachować ciągłość prowadzonego biznesu, osoba obdarowana powinna zarejestrować firmę na swoje imię i nazwisko, jeszcze zanim zostanie jej przekazana darowizna tego przedsiębiorstwa – mówi Beata Hudziak, partner zarządzający w 8Tax Doradztwo Podatkowe.

Jak wyjaśnia, z momentem darowizny przedsiębiorstwo wcześniej prowadzone na imię i nazwisko rodzica (pod firmą rodzica) będzie dalej prowadzone, jednak już na imię i nazwisko obdarowanego dziecka. W wyniku darowizny przedsiębiorstwa zmienia się zatem sam przedsiębiorca będący stroną wcześniej zawartych kontraktów. To powoduje zaś, iż konieczne są zmiany w dotychczas zawartych umowach współpracy z kontrahentami.

Konieczne rozliczenia

– W przypadku darowizny przedsiębiorstwa prowadzonego jednoosobowo należy też zwrócić uwagę na skutki podatkowe wywołane tą czynnością. Jeżeli elementem darowanego przedsiębiorstwa są np. towary, które zostały wcześniej uwzględnione w kosztach podatkowych u darującego przedsiębiorcy, to nie dość, że ma on obowiązek dokonać korekty tych kosztów (ponieważ towary te nigdy nie będą związane z przychodami podatkowymi w prowadzonym przez niego przedsiębiorstwie), to jeszcze obdarowany również nie będzie miał prawa uwzględnić wartości tych towarów w kosztach podatkowych, gdyż nabył je nieodpłatnie. Zatem zanim dokona się darowizny przedsiębiorstwa, warto zastanowić się nad skutkami podatkowymi przekazania poszczególnych składników majątku wchodzących w skład przedsiębiorstwa zarówno po stronie darczyńcy, jak i obdarowanego – podkreśla Beata Hudziak.

Spółki osobowe prawa handlowego

Sytuacja wygląda odmiennie w przypadku, gdy rodzic lub rodzice prowadzą działalność w formie spółki osobowej prawa handlowego. W takiej sytuacji darować można zarówno przedsiębiorstwo tej spółki (wówczas skutki będą takie jak opisane powyżej) jak i udziały (wkłady) w spółce osobowej. Darowizna udziałów na rzecz dziecka również nie podlega opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn, a także podatkiem dochodowym od osób fizycznych, oraz podatkiem od towarów i usług. Darowizna udziałów powoduje, że dziecko może nieprzerwanie kontynuować działalność gospodarczą w formie tej samej spółki, której udziały otrzymało.

– W takiej sytuacji nie ma obowiązku rejestrować własnej działalności gospodarczej, uzyskiwać numer Regon, czy też NIP. Ponadto w takim przypadku nie zmienia się sam przedsiębiorca, co powoduje, że wszystkie zawarte wcześniej kontrakty mogą być dalej kontynuowane bez konieczności jakichkolwiek zmian czy też informowania kontrahentów o zmianie właścicieli przedsiębiorstwa. Wtedy nie wystąpi także konieczność korygowania kosztów związanych z nabyciem towarów, o czym wspominałam w przypadku darowizny przedsiębiorstwa prowadzonego jednoosobowo. Stąd też ten model jest korzystniejszy prawnie i podatkowo dla obdarowanego, i darczyńcy. Istotne w tym przypadku jest tylko to, iż spółka osobowa musi mieć co najmniej dwóch wspólników – mówi Beata Hudziak.

Wyłączone z VAT

Sprzedaż oraz darowizna przedsiębiorstwa w rozumieniu art. 551 kodeksu cywilnego jest wyłączona z opodatkowania VAT na podstawie art. 6 ust. 1 ustawy o tym podatku.

– Jeśli rodzice po dokonaniu darowizny przedsiębiorstwa nie będą prowadzić działalności gospodarczej, powinni dokonać jej likwidacji. Jednak z uwagi na to, że całość przedsiębiorstwa została wcześniej darowana na rzecz członka rodziny, nie dojdzie do opodatkowania majątku likwidacyjnego na podstawie art. 14 ustawy o VAT (przepis ten przewiduje opodatkowanie VAT towarów własnej produkcji i towarów, które po nabyciu nie były przedmiotem dostawy w przypadku rozwiązania spółki cywilnej lub handlowej niemającej osobowości prawnej, zaprzestania prowadzenia działalności przez podatnika będącego osobą fizyczną wykonywania czynności podlegających VAT). Należy zatem podkreślić, że darowizna przedsiębiorstwa musi nastąpić przed likwidacją działalności przez rodziców. Dziecko, które od 1 stycznia 2014 r. rozpocznie prowadzenie działalności opodatkowanej VAT, powinno zarejestrować się dla celów VAT – wyjaśnia Kalina Figurska-Rudnicka, doradca podatkowy w kancelarii MDDP.

Podkreśla, że jeżeli obdarowany, któremu przekazano przedsiębiorstwo, zamierza rozpocząć prowadzenie działalności od stycznia 2014 r., powinien złożyć formularz VAT-R przed 1 stycznia 2014 r. (np. w grudniu 2013 r.). W tym formularzu powinien zaznaczyć, za jaki okres złoży pierwszą deklarację oraz czy rezygnuje, czy też nie, ze zwolnienia podmiotowego, przewidzianego w art. 113 ust 1 (zwolnienie dotyczy podatników, u których wartość sprzedaży opodatkowanej nie przekroczyła łącznie w poprzednim roku podatkowym kwoty netto 150 tys. zł). Przy czym jeżeli podatnik skorzysta ze zwolnienia podmiotowego, nie będzie uprawniony do odliczania podatku naliczonego od dokonywanych zakupów związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej. Ponadto wybór zwolnienia wiązałby się z obowiązkiem dokonania korekty podatku naliczonego przez obdarowanego.

Dokonanie korekty

– Zakładając, że dotychczasowa działalność rodziców w ramach przedsiębiorstwa podlegała VAT i dziecko zamierza kontynuować działalność jako podatnik VAT czynny i nie chce korzystać ze zwolnienia, należy zaznaczyć to w formularzu VAT-R. Odnosząc się do ewentualnej korekty podatku naliczonego związanego z nabytymi przez rodziców na potrzeby działalności gospodarczej składnikami majątku – z uwagi na przekazanie całego przedsiębiorstwa, która to transakcja nie podlega VAT – warto wskazać, że na podstawie art. 91 ust. 9 ustawy o VAT w przypadku transakcji zbycia przedsiębiorstwa lub zorganizowanej części przedsiębiorstwa korekta podatku jest dokonywana przez nabywcę przedsiębiorstwa. Zatem w sytuacji gdy przedmiotem darowizny jest przedsiębiorstwo, na rodzicach nie ciąży obowiązek korekty podatku naliczonego w związku z tą transakcją. Ewentualna korekta (na zasadach przewidzianych w art. 91 ust. 1–8 ustawy o VAT) obciążać będzie obdarowanego – mówi Kalina Figurska-Rudnicka, doradca podatkowy w MDDP.

Ważne regulacje kodeksowe

Jak wynika z art. 551 kodeksu cywilnego, przedsiębiorstwo jest zorganizowanym zespołem składników niematerialnych i materialnych przeznaczonym do prowadzenia działalności gospodarczej. Obejmuje ono w szczególności:

● oznaczenie indywidualizujące przedsiębiorstwo lub jego wyodrębnione części (nazwa przedsiębiorstwa);

● własność nieruchomości lub ruchomości, w tym urządzeń, materiałów, towarów i wyrobów, oraz inne prawa rzeczowe do nieruchomości lub ruchomości;

● prawa wynikające z umów najmu i dzierżawy nieruchomości lub ruchomości oraz prawa do korzystania z nieruchomości lub ruchomości wynikające z innych stosunków prawnych;

● wierzytelności, prawa z papierów wartościowych i środki pieniężne;

● koncesje, licencje i zezwolenia;

● patenty i inne prawa własności przemysłowej;

● majątkowe prawa autorskie i majątkowe prawa pokrewne;

● tajemnice przedsiębiorstwa;

● księgi i dokumenty związane z prowadzeniem działalności gospodarczej.