Istotą neutralności VAT jest brak obciążeń podatnika VAT kosztem tego podatku. Jak wielokrotnie podkreślał Europejski Trybunał Sprawiedliwości w swoim orzecznictwie system odliczeń ma na celu zwolnić przedsiębiorcę w całości z ciężaru VAT płatnego lub zapłaconego w toku wszelkiej jego działalności gospodarczej (m.in. wyrok w sprawie Gabalfrisa C-110/98). Oczywiście od zasady tej istnieją pewne odstępstwa wynikające z zakazów odliczeń określonych typów towarów czy usług. Jednak w pozostałych przypadkach podatek naliczony wynikający z wszelkich nakładów poniesionych na działalność gospodarczą (z wyłączeniem działalności zwolnionej z VAT) powinien podlegać odliczeniu. Czy można zatem odliczyć VAT naliczony przy czynnościach niepodlegających opodatkowaniu tym podatkiem?

JERZY MARTINI
doradca podatkowy Baker & McKenzie
W praktyce czasami ciągle pojawia się pogląd, zgodnie z którym prawo do odliczenia przysługuje tylko w przypadku bezpośredniego związku z konkretnym typem sprzedaży opodatkowanej. Zgodnie z tym poglądem podatnikom nie przysługiwałoby np. prawo do odliczenia podatku naliczonego związanego z niepodlegającym opodatkowaniu nieodpłatnym świadczeniem usług, niektórymi przypadkami przekazania infrastruktury czy emisją przez podatnika akcji. Z takim poglądem nie można się zgodzić. Prowadzenie działalności gospodarczej wiąże się z podejmowaniem wielu czynności, które nie są związane bezpośrednio z konkretną sprzedażą. Zasada neutralności VAT wymaga, aby cały podatek naliczony poniesiony w związku z prowadzeniem opodatkowanej działalności gospodarczej podlegał odliczeniu. Dotyczy to również przypadków, gdy brak jest bezpośredniego związku pomiędzy danym wydatkiem a sprzedażą opodatkowaną przedsiębiorcy.
Mimo że ustawa o podatku od towarów i usług jest w omawianym zakresie nie do końca precyzyjna (np. wprost dopuszcza prawo do odliczenia podatku w przypadku niepodlegających opodatkowaniu nieodpłatnych wydań towarów, a nie zawiera analogicznego przepisu dotyczącego nieodpłatnego świadczenia usług), to jednak nie może budzić wątpliwości prawo podatnika do odliczenia podatku naliczonego. Prawo to wynika bezpośrednio z art. 86 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług, a także art. 168 Dyrektywy 2006/112 i bogatego w tym zakresie orzecznictwa ETS.
Jeśli chodzi o prawo do odliczenia VAT związanego z emisją akcji, to prawo takie zostało potwierdzone w wyroku w sprawie Kretztechnik C-465/03. Wydając swoje orzeczenie Trybunał uwzględnił fakt, że podatnik wyemitował akcje w celu podniesienia kapitału, co wpływało korzystnie na prowadzoną przez niego opodatkowaną VAT działalność gospodarczą. Zatem, mimo że emisja akcji sama w sobie nie podlega opodatkowaniu, to koszty z nią związane poniesione są w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą podatnika, a więc uprawniają do odliczenia podatku od towarów i usług.
W przypadku kosztów ogólnych niezwiązanych z konkretnymi transakcjami opodatkowanymi podatnik pozbawiony będzie prawa do odliczenia wyłącznie w przypadku braku możliwości wskazania podlegającej opodatkowaniu VAT działalności, której koszty te dotyczą. Warto też pamiętać, że w przypadku wątpliwości interpretacyjnych za prawidłową należy uznać tę interpretację, która w maksymalnym stopniu uwzględnia cele dyrektywy europejskiej, czyli również neutralność VAT dla podatników.
Not. EM
Jerzy Martini, doradca podatkowy Baker & McKenzie / DGP