Zagraniczni przedsiębiorcy coraz częściej prowadzą działalność gospodarczą na terenie Polski za pomocą oddziału. W przeszłości istniały zasadnicze wątpliwości dotyczące skutków w VAT rozliczeń między odziałem a centralą lub między poszczególnymi oddziałami. Jaki status VAT ma oddział zagranicznego podatnika?

Jerzy Martini doradca podatkowy Baker & McKenzie Pojawiające się wątpliwości rozwiał wyrok Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości (ETS) z 23 marca 2005 r. w sprawie FCE Bank. W wyroku tym Trybunał uznał, że świadczenia wykonywane w ramach różnych jednostek organizacyjnych tej samej osoby prawnej nie stanowią świadczenia usług w rozumieniu przepisów o VAT. Trybunał stwierdził bowiem, że opodatkowane VAT jest jedynie niezależna działalność gospodarcza. W przypadku jednostek organizacyjnych tej samej osoby prawnej nie można mówić o prowadzeniu niezależnej działalności gospodarczej. Jednostka taka nie ponosi bowiem żadnego ryzyka ekonomicznego – ryzyko takie ponosi dana osoba prawna. Jednak rozliczenia pomiędzy oddziałami to nie jedyna wątpliwość w zakresie rozliczania VAT. Pojawiają się bowiem dodatkowe wątpliwości związane np. z obliczaniem współczynnika czy określeniem miejsca świadczenia usług. Należy jednoznacznie stwierdzić, że z punktu widzenia podatku od towarów i usług istnieje tylko jeden podatnik i jest nim osoba prawna traktowana jako całość. Oddział jest zaś jedynie częścią takiego podatnika. W związku z tym, przy obliczaniu współczynnika sprzedaży należałoby więc raczej uwzględniać sprzedaż całego podatnika (a więc również sprzedaż zagraniczną). Taka konkluzja jest oczywiście bardzo trudna, patrząc z praktycznej perspektywy. Alternatywą byłoby uwzględnianie wyłącznie sprzedaży krajowej, co jednak jest bardziej problematyczne zwłaszcza w przypadku, gdy oddział realizuje minimalną sprzedaż na terenie kraju, wykonuje natomiast wiele funkcji związanych ze sprzedażą w innych państwach. Kolejnym problemem jest określanie miejsca świadczenia usług. Oddział zagranicznej osoby prawnej generalnie odpowiada definicji stałego miejsca prowadzenia działalności określonej przez ETS (np. w wyroku w sprawie Berkholz 168/84 czy Aro Lease C-190/95). Zgodnie z tą definicją stałe miejsce prowadzenia działalności jest to miejsce, w którym usługodawca posiada stałe zasoby ludzkie i techniczne konieczne do świadczenia usług. Zgodnie z art. 27 ust. 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz.U. nr 54, poz. 535 z późn. zm.), który określa zasadę ogólną miejsca świadczenia usługi, jest nią miejsce siedziby lub stałego miejsca prowadzenia działalności. Z kolei usługi niematerialne wymienione w art. 27 ust. 4 ustawy o VAT opodatkowane są w kraju siedziby lub stałego miejsca prowadzenia działalności usługobiorcy. W takich przypadkach w celu prawidłowego rozpoznania miejsca świadczenia usług konieczne jest zatem określenie, czy usługa jest świadczona lub nabywana przez oddział czy centralę. Pewną wskazówką w tym względzie powinny być funkcje i czynności wykonywane przez poszczególne jednostki, wskazujące miejsce wykonania usługi. W praktyce pojawiły się też pewne wątpliwości ze strony organów podatkowych co do technicznej strony rejestracji takich podmiotów dla celów podatkowych. Organy podatkowe generalnie dokonują rejestracji samego oddziału, podczas gdy bardziej prawidłowa powinna być rejestracja całej osoby prawnej, która w kraju działa w formie oddziału.