Kontrola, postępowanie kontrolne i postępowanie podatkowe to trzy różne tryby regulowane różnymi ustawami. Trzeba je rozróżniać, aby wiedzieć, jak postępować w każdym z tych przypadków.

Czy kontrola jest równoznaczna z postępowaniem podatkowym

Zostaliśmy uprzedzeni, że w firmie będzie kontrola. Pracownicy urzędu skarbowego mają sprawdzać, czy prawidłowo rozliczaliśmy VAT. Czy to oznacza, że nieuchronnie czeka nas postępowanie podatkowe zakończone decyzją wymiarową?
Zasady kontroli podatkowej i postępowania podatkowego (a także czynności sprawdzających) zostały określone w ordynacji podatkowej. Są to różne tryby postępowania organów podatkowych (m.in. naczelnika urzędu skarbowego, naczelnika urzędu celnego) i skarbowych (kontrolę podatkową może też prowadzić urząd kontroli skarbowej – takie uprawnienie daje mu ustawa o kontroli skarbowej). Zgodnie z art. 281 par. 2 ordynacji celem kontroli podatkowej jest sprawdzenie, czy kontrolowani wywiązują się z obowiązków wynikających z przepisów prawa podatkowego. Przykładowo może chodzić o sprawdzenie, czy podatnik prowadzi księgi podatkowe, wystawia rachunki i faktury, składa deklaracje podatkowe oraz reguluje swoje zobowiązania. Kontrolerzy mogą też badać, czy podatnik właściwie określa obowiązek podatkowy, przyjmuje prawidłową podstawę opodatkowania, stosuje odpowiednie stawki itd.
Ponadto zgodnie z art. 13 ust. 3 ustawy o kontroli skarbowej UKS może przeprowadzić kontrolę podatkową w ramach prowadzonego postępowania kontrolnego. W takim przypadku jest ona jego elementem. Celem jest wówczas nie tylko sprawdzenie, czy podatnik prawidłowo stosuje przepisy ustaw podatkowych, ale – jeśli je naruszył – także wydanie decyzji (w przeciwnym przypadku kończy się wynikiem kontroli).
Z kolei postępowanie podatkowe jest postępowaniem wymiarowym, które ma doprowadzić do określenia zobowiązania podatkowego w prawidłowej wysokości. Kończy się ono wydaniem decyzji. Kontrola podatkowa może być jego elementem albo je poprzedzać. Nie musi jednak prowadzić do wszczęcia postępowania. Jeśli podatnik prawidłowo wykonuje swoje obowiązki, to nie będzie do tego podstaw.
Podstawa prawna
Art. 120–292 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 749 z późn. zm.).
Art. 13 ustawy z 28 września 1991 r. o kontroli skarbowej (t.j. Dz.U. z 2011 r. nr 41, poz. 214 z późn. zm.).

Czy postępowanie kontrolne może trwać rok

U przedsiębiorcy prowadzone jest postępowanie kontrolne. Trwa już siedem miesięcy i końca nie widać. Czy może przeciągnąć się do roku?
Przepisy ordynacji podatkowej i ustawy o swobodzie działalności gospodarczej przewidują terminy trwania kontroli, w tym kontroli podatkowej.
Zgodnie z art. 284b par. 1 ordynacji kontrola powinna zostać zakończona bez zbędnej zwłoki, jednak nie później niż w terminie wskazanym w upoważnieniu właściwego organu do jej przeprowadzenia. Z art. 139 par. 1 ordynacji wynika z kolei, że załatwienie sprawy wymagającej przeprowadzenia postępowania dowodowego powinno nastąpić bez zbędnej zwłoki, jednak nie później niż w ciągu miesiąca, a w sprawach szczególnie skomplikowanych – nie później niż w ciągu 2 miesięcy.
Terminy określa też art. 83 ust. 1 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej. Zgodnie z nim czas trwania wszystkich kontroli przeprowadzanych przez dany organ w jednym roku kalendarzowym nie może przekraczać w przypadku: mikroprzedsiębiorców – 12 dni roboczych, małych firm – 18 dni roboczych, średnich firm – 24 dni roboczych, pozostałych przedsiębiorców – 48 dni roboczych. Kolejne przepisy określają, w jakich przypadkach ograniczeń czasu kontroli się nie stosuje, np. gdy dotyczy zasadności zwrotu VAT przed jego dokonaniem lub jest niezbędna, by przeciwdziałać popełnieniu przestępstwa albo wykroczenia skarbowego.
Jak wynika z wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego (z 18 stycznia 2013 r., sygn. akt I GSK 92/11), limit czasu kontroli przewidziany w ustawie o swobodzie działalności gospodarczej nie ma zastosowania do postępowania podatkowego (postępowania kontrolnego), które w ustawie tej w ogóle nie jest wskazane. Zgodnie z art. 139 i 140 ordynacji podatkowej może ono trwać dłużej, niż to określa ustawa o swobodzie działalności gospodarczej. Eksperci podatkowi wskazują z kolei, że terminy z ordynacji podatkowej są jedynie instrukcyjne i można je przedłużać.
Co więcej, organy kontroli skarbowej rozróżniają postępowanie kontrolne i kontrolę. W obu mogą zbierać materiał dowodowy, ale twierdzą, że w przypadku postępowania kontrolnego terminy ich nie obowiązują. Dotyczą bowiem kontroli. Eksperci nie zgadzają się z takim podejściem. W praktyce jednak postępowanie kontrolne może trwać rok, a nawet dłużej, i niestety tak się dzieje.
Podstawa prawna
Art. 139, art. 140, art. 284b par. 1 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 749 z późn. zm.).
Art. 83 ustawy z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 672 z późn. zm.).

Czy organ skarbowy może przedłużać postępowanie

Urząd kontroli skarbowej przeprowadza w firmie postępowanie kontrolne. Właśnie przysłał pismo, że przedłuża je o kolejny miesiąc. Czy ma do tego prawo?
Uprawnienie do przedłużenia postępowania daje kontrolerom ordynacja podatkowa. Zgodnie z jej art. 139 postępowanie powinno trwać miesiąc, najwyżej dwa. Jak wynika jednak z art. 140, o każdym przypadku niezałatwienia sprawy we właściwym czasie organ podatkowy obowiązany jest zawiadomić stronę, podając przyczyny przedłużenia i wskazując nowy termin. Oznacza to, że urząd może przedłużać postępowanie, przykładowo wskazując, że wyjaśnienie oraz zbadanie ksiąg podatkowych wymaga większej ilości czasu. W przepisach nie ma ograniczenia ani co do terminu, na jaki przedłuża się postępowanie, ani co do liczby takich przesunięć.
Podstawa prawna
Art. 139 i 140 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 749 z późn. zm.).

Czy podczas prac kontrolerów wolno korygować deklaracje

Urząd skarbowy w trakcie postępowania podatkowego wykazał u podatnika nieprawidłowości w deklaracji VAT. Czy przedsiębiorca może skorygować ją przed zakończeniem postępowania?
Podatnik może złożyć korektę deklaracji przed wszczęciem postępowania podatkowego oraz po jego zakończeniu. Nie ma takiej możliwości, gdy trwa kontrola lub postępowanie podatkowe, o ile ich zakres dotyczy kwestii, którą podatnik chce skorygować. Zabrania tego art. 81b par. 1 ordynacji podatkowej. Zgodnie z nim uprawnienie do skorygowania deklaracji jest zawieszone na czas trwania postępowania podatkowego lub kontroli podatkowej – w zakresie objętym tym postępowaniem lub kontrolą. Skorygować deklarację można po zakończeniu kontroli oraz postępowania – w zakresie nieobjętym decyzją określającą wysokość zobowiązania podatkowego. A zatem jeśli w decyzji kończącej postępowanie organ podatkowy określi wysokość zobowiązania, to podatnik nie będzie mógł skorygować deklaracji.
Podobną regulację znajdujemy w art. 14c ustawy o kontroli skarbowej. Przewiduje on zawieszenie prawa do skorygowania deklaracji na czas trwania postępowania kontrolnego, oczywiście w zakresie objętym tym postępowaniem.
Podatnicy powinni zwrócić uwagę również na art. 165b ordynacji podatkowej dotyczący kontroli podatkowej. Zgodnie z nim, jeśli kontrola wykaże nieprawidłowości co do wywiązywania się przez kontrolowanego z obowiązków wynikających z przepisów prawa podatkowego oraz nie złoży on deklaracji lub jej korekty w całości uwzględniającej ujawnione nieprawidłowości, to organ wszczyna postępowanie podatkowe w sprawie, która była przedmiotem kontroli. Trybu tego nie stosuje się jednak w przypadku, gdy złożone przez kontrolowanego wyjaśnienia lub zastrzeżenia do protokołu kontroli zostały w całości uwzględnione przez kontrolujących.
Dodajmy, że w przypadku kontroli organ podatkowy musi zawiadomić podatnika, że zamierza ją wszcząć na 7 dni przed tym zdarzeniem. Podatnik ma więc 7 dni na ewentualne złożenie korekty deklaracji.
Podstawa prawna
Art. 81b par. 1, art. 165b, art. 282b ustawy z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 749 z późn. zm.).
Art. 14c ustawy z 28 września 1991 r. o kontroli skarbowej (t.j. Dz.U. z 2011 r. nr 41, poz. 214 z późn. zm.).

Czy podatnik może zaskarżyć wynik kontroli

U przedsiębiorcy zostało przeprowadzone postępowanie kontrolne. Zakończyło się wynikiem kontroli. Podatnik się z nim nie zgadza. Czy może zaskarżyć wynik do sądu administracyjnego?
Zgodnie z art. 24 ustawy o kontroli skarbowej postępowanie kontrolne kończy się decyzją lub wynikiem kontroli. Niestety, organy podatkowe i sądy twierdzą, że zaskarżyć do sądu można jedynie decyzję, a nie wynik kontroli. Sądy przyznają w wyrokach (np. NSA z 26 października 2012 r., sygn. akt II FSK 532/11), że wynik kontroli może zostać wykorzystany w późniejszych postępowaniach, a te mogą doprowadzić do zmiany ustaleń kontrolerów. W efekcie wynik kontroli jest jedynie dowodem w sprawie i nie musi być najważniejszy. Nie można więc go zaskarżyć do sądu.
Podstawa prawna
Art. 24 ust. 1 pkt 2 ustawy z 28 września 1991 r. o kontroli skarbowej (t.j. Dz.U. z 2011 r. nr 41, poz. 214 z późn. zm.).
Art. 3 par. 2 pkt 4 ustawy z 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 270 z późn. zm.).

Czy interpretacja podatkowa może dotyczyć postępowań

Podatnik nie zna szczegółowych zasad postępowania podatkowego i kontroli podatkowej. Czy może zwrócić się do ministra finansów z wnioskiem o wydanie interpretacji indywidualnej dotyczącej tych wątpliwości?
O braku takiej możliwości przesądzają przepisy ordynacji podatkowej dotyczące interpretacji indywidualnych. Wynika z nich, że interpretacje mogą obejmować jedynie prawo materialne (VAT, CIT, PIT itd.), a nie samo postępowanie. Takie rozumienie przepisów dotyczących interpretacji potwierdził ostatnio Naczelny Sąd Administracyjny (wyrok z 8 stycznia 2013 r., sygn. akt II FSK 143/12), a wcześniej wskazywały również inne sądy.
Podstawa prawna
Art. 14b ustawy z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 749 z późn. zm.).