Akcesja Polski do Unii Europejskiej zmieniła w znaczny sposób sytuację podatników. Ograniczeniu uległa swoboda państwa przy nakładaniu podatków. Przepisy krajowe muszą bowiem respektować zasady określone w prawie wspólnotowym wyrażonym w Traktacie ustanawiającym Wspólnotę Europejską, rozporządzeniach i dyrektywach. Jak podatnicy mogą wykorzystać prawo unijne, jeśli przepisy krajowe naruszają regulacje wspólnotowe?

Jerzy Martini doradca podatkowy,Baker & McKenzie Naruszenie przez przepisy krajowe bezwzględnie obowiązujących przepisów wspólnotowych daje podatnikom duże możliwości obrony, przy czym są one istotnie większe w przypadku zharmonizowanych w UE przepisów o VAT czy akcyzie. Jeśli naruszenie przepisów wspólnotowych jest niekorzystne dla podatników, mogą oni stosować bezpośrednio przepisy prawa wspólnotowego z pominięciem przepisów krajowych (jeśli przepisy wspólnotowe są bezwarunkowe i wystarczająco precyzyjne do ich zastosowania). Mogą też dochodzić zwrotu podatku zapłaconego na podstawie niezgodnych z prawem wspólnotowym przepisów krajowych. Mogą również wystąpić z roszczeniem odszkodowawczym przeciwko skarbowi państwa, w przypadku gdy ponieśli szkodę wskutek naruszenia prawa wspólnotowego przez państwo. Niestety w praktyce podatnicy rzadko decydowali się i decydują korzystać z przywilejów, jakie daje im prawo wspólnotowe. Wynikało to przede wszystkim z braku przekonania o praktycznych możliwościach uzyskania takich korzyści. Ubiegłotygodniowe rozstrzygnięcie Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości w sprawie Macieja Brzezińskiego (C-313/05) ma zatem szansę okazać się przełomowe nie tylko dla podatników, którzy zapłacili podatek akcyzowy z tytułu wewnątrzwspólnotowego nabycia samochodów osobowych. Powinno też być jasnym sygnałem dla wszystkich podatników, że prawo wspólnotowe nie stanowi tylko teoretycznej ochrony praw podatników, lecz może zostać skutecznie zastosowane w praktyce. Można mieć nadzieję, że przełamie ono dotychczasową nieufność podatników do prawa wspólnotowego poprzez wskazanie tych praktycznych możliwości (np. uzyskanie zwrotu podatku zapłaconego na podstawie przepisów niezgodnych z prawem wspólnotowym). Również dotychczasowa praktyka krajowych sądów administracyjnych wskazuje, że prawo wspólnotowe w praktyce może skutecznie chronić prawa podatników. Sądy administracyjne potwierdzały np. możliwość podatników bezpośredniego stosowania VI Dyrektywy VAT z pominięciem niezgodnych z nią przepisów krajowych. Stwierdzały też niezgodność krajowych przepisów o podatku akcyzowym dotyczącym samochodów osobowych z prawem wspólnotowym, co wiązało się ze zwrotem nadpłaty podatnikowi. Najmniej popularną do tej pory metodą dochodzenia praw przyznanych na mocy przepisów wspólnotowych było występowanie z roszczeniem odszkodowawczym przeciwko skarbowi państwa w związku z poniesieniem szkody spowodowanej naruszeniem przepisów wspólnotowych przez prawo krajowe. Jednak niektórzy podatnicy rozważają podjęcie takich działań. Wymienione dotychczasowe doświadczenia wskazują, że prawo wspólnotowe odgrywa coraz ważniejszą rolę w stosowaniu przepisów podatkowych. Biorąc pod uwagę, że przepisy wspólnotowe są na ogół korzystniejsze dla podatników, należy uznać, że jest to trend bardzo pozytywny.