Panu Jackowi w ostatnich trzech latach zdarzało się pożyczyć kilka razy pieniądze, robił też darowizny. Ostatnio dostał z urzędu skarbowego wezwanie do stawienia się osobiście w celu złożenia wyjaśnień w sprawie zobowiązań podatkowych za lata 2010–2013. – Nie wiem, dlaczego zostałem wezwany. Denerwuję się, że będę miał kłopoty, choć rozliczam się w terminie i staram się postępować zgodnie z prawem. – pisze czytelnik. – Jak mam się bronić przed ewentualnymi zarzutami ze strony urzędu skarbowego? – pyta.
Emil Kaczyński ekspert podatkowy w KPMG w Gdańsku / Media / Materialy Prasowe
Urząd skarbowy może wzywać podatników m.in. w ramach czynności sprawdzających i badać, czy właściwie się rozliczyli z fiskusem. Często przeprowadza takie czynności już w momencie przedkładania dokumentów przez podatnika. Jeśli ten składa np. zawiadomienie na formularzu SD-Z2 o otrzymanej pożyczce lub darowiźnie od członka najbliższej rodziny, to w niektórych urzędach skarbowych proszą o przedstawienie dokumentów świadczących o pokrewieństwie (np. dowodów osobistych darczyńcy i obdarowanego). Nie muszą jednak tego robić od razu. Po otrzymaniu zawiadomienia (zwłaszcza jeśli zostało ono przesłane pocztą) urząd może później wezwać podatnika, aby przedstawił dodatkowe dokumenty. Wezwanie nie oznacza więc, że pan Jacek usłyszy jakiekolwiek zarzuty lub że będzie musiał zapłacić podatek, choć nie można wykluczyć takiej możliwości.
Jarosław Żemantowski, doradca podatkowy w Kancelarii Ożóg i Wspólnicy, radzi, aby po otrzymaniu wezwania przede wszystkim zachować spokój i przygotować się do rozmowy w urzędzie skarbowym. – Złożenie wyjaśnień oraz okazanie dokumentów w toku czynności sprawdzających lub kontroli podatkowej to obowiązek podatnika – podkreśla ekspert. Jeśli nie zastosuje się do wezwania, to urząd skarbowy może nawet nałożyć na niego karę porządkową, a w rażących przypadkach pociągnąć do odpowiedzialności karnej skarbowej. Organy podatkowe uprawnione są bowiem do kontroli rozliczeń podatkowych składanych przez podatników w formie deklaracji, zeznań i zgłoszeń. Dotyczy to jednak wyłącznie zobowiązań z pięciu lat, licząc od końca roku, w którym powstał obowiązek zapłaty podatku (po upływie tego okresu zobowiązanie przedawnia się). – Jeżeli okres przedawnienia już upłynął, nie musimy udzielać wyjaśnień dotyczących tych zobowiązań. Jeśli natomiast zobowiązanie podatkowe, którego dotyczy wezwanie, nie przedawniło się, trzeba przygotować dokumenty potwierdzające dokonanie czynności (umowy, potwierdzenia przelewów bankowych) i kopie (jeżeli je posiadamy) złożonych deklaracji lub zeznań podatkowych – radzi Jarosław Żemantowski.
Podatnicy, którzy otrzymali pożyczkę, a nie zgłosili jej do urzędu skarbowego i nie opodatkowali, mogą z kolei spodziewać się sankcji w postaci obowiązku zapłaty podatku w wysokości 20 proc. kwoty tej pożyczki. Ekspert zwraca uwagę, że jeśli podatnik powoła się przed urzędnikiem na fakt dokonania w przeszłości czynności cywilnoprawnej (np. otrzymania pożyczki), to nawet jeśli upłynął już termin przedawnienia, a nie ma deklaracji, którą złożył w stosownym czasie, powstaje obowiązek zapłaty podatku (według stawki 20-proc.) w dniu powołania się na taką czynność. Podobnie jest w przypadku powołania się na nabycie spadku i darowizny.
Pan Jacek powinien więc udać się do urzędu skarbowego i na miejscu dowiedzieć się, czego sprawa dotyczy. Jeśli urzędnik zażąda przedstawienia dokumentów potwierdzających np. otrzymanie pożyczki, to będzie mógł to zrobić w późniejszym terminie, ale lepiej wziąć je od razu ze sobą.
Może się jednak okazać, że nie zgadzają się jedynie dane adresowe lub dane w zeznaniach rocznych PIT.
Podstawa prawna
Art. 155–156 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 749 z późn. zm.).
Art. 7 ust. 5 ustawy z 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (t.j. Dz.U. z 2010 r. nr 101, poz. 649 z późn. zm.).
Art. 15 ust. 4 ustawy z 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (t.j. Dz.U. z 2009 r. nr 93, poz. 768 z późn. zm.).
Porada eksperta
W przypadku wezwania przez urząd skarbowy do złożenia wyjaśnień w sprawie nieujawnionych źródeł przychodów, podatnik powinien przede wszystkim starać się udokumentować, że przychody te pochodzą ze źródeł wcześniej opodatkowanych lub wolnych od podatków, a także powinien aktywnie uczestniczyć w postępowaniu. Warto również mieć na uwadze wyrok Trybunału Konstytucyjnego (sygn. akt SK 18/09), w którym TK orzekł o niekonstytucyjności jednego z przepisów ustawy o PIT dotyczącego nieujawnionych źródeł, a który był podstawą prawną wymierzania 75-proc. podatku od przychodów, których wcześniej podatnik nie wykazał do opodatkowania. Wyrok dotyczył przepisów obowiązujących w latach 1998–2006, ale w przyszłości TK wyda również wyrok w odniesieniu do przepisów obowiązujących od 1 stycznia 2007 r. Stosowne pytanie prawne przedstawił trybunałowi Naczelny Sąd Administracyjny. Biorąc pod uwagę, że treść przepisu od 1 stycznia 2007 r. zmieniła się tylko redakcyjnie, można oczekiwać korzystnego dla podatników wyroku TK.