Czy użyczenie samochodu od osoby obcej przedsiębiorcy stanowi u niego opodatkowany przychód z działalności gospodarczej?

ŁUKASZ WĄSIKIEWICZ
ekspert podatkowy, menedżer, Pricewaterhouse-Coopers, biuro w Krakowie
W praktyce podatkowej nie ma wątpliwości, że nieodpłatne otrzymanie przez przedsiębiorcę samochodu do używania stanowić będzie u niego przychód do opodatkowania podatkiem dochodowym. Zasada ta odnosi się zarówno do osób prawnych, jak i osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą. Bez znaczenia pozostaje również kwestia, czy mowa o samochodzie osobowym czy ciężarowym oraz czy użyczającym będzie przedsiębiorca czy osoba fizyczna. W zależności od sytuacji różny może być tylko sposób obliczenia przychodu do opodatkowania, lecz sam fakt jego powstania pozostaje oczywisty.
Z punktu widzenia prawa cywilnego, do przekazania samochodu w nieodpłatne używanie należy zastosować konstrukcję umowy użyczenia. Z perspektywy podatkowej takie użyczenie stanowi tzw. nieodpłatne świadczenie. Ustawodawca nie sprecyzował, co należy rozumieć przez nieodpłatne świadczenie, jednak orzecznictwo sądowe i praktyka podatkowa zinterpretowały ten termin jako: te wszystkie zdarzenia prawne i zdarzenia gospodarcze (...), których skutkiem jest nieodpłatne (tj. niezwiązane z kosztami lub inną formą ekwiwalentu) przysporzenie majątku tej osoby, mające konkretny wymiar finansowy (zob. wyrok NSA w Gdańsku z 29 października 1999 r., sygn. akt I SA/Gd 1290/98, niepublikowany). Przy użyczeniu samochodu przysporzeniem majątkowym będzie możliwość wykorzystywania samochodu na cele działalności gospodarczej, za co w przeciwnym razie przedsiębiorca musiałby zapłacić.
Istotnym elementem podnoszonym przy identyfikacji nieodpłatnych świadczeń jest brak jakiegokolwiek ekwiwalentu. Oznacza to, że jeśli użyczający nie pobiera żadnego wynagrodzenia za użyczenie samochodu, ale jednocześnie przekazanie to odbywa się w ramach szerszego stosunku prawnego (np. samochód jest tylko narzędziem przekazanym do wykonywania określonego zlecenia, a fakt ten znajduje odzwierciedlenie w kwocie umówionego wynagrodzenia) - takie użyczenie nie będzie podlegało opodatkowaniu. Należy jednak podkreślić, że samo zobowiązanie do ponoszenia bieżących kosztów eksploatacji i remontu samochodu nie oznacza odpłatności świadczenia.
Warto dodać, że o nieodpłatnym otrzymaniu i obowiązku rozpoznania przychodu nie decyduje zawarcie umowy użyczenia, lecz dopiero faktyczne rozpoczęcia używania samochodu.
Nieodpłatne świadczenia wycenia się: według cen stosowanych wobec innych odbiorców, według cen zakupu, na podstawie cen rynkowych stosowanych przy świadczeniu usług lub udostępnianiu rzeczy lub praw tego samego rodzaju i gatunku.
Inna zatem będzie wycena przychodu w związku z użyczeniem przedsiębiorcy samochodu przez firmę trudniącą się wynajmem samochodów, inna gdy kontrahent wynajmie samochód dla naszego przedsiębiorcy celem oddania mu go w bezpłatne używanie, a jeszcze inna gdy kontrahent ten udostępni przedsiębiorcy swój własny pojazd.
W tym ostatnim przypadku cena rynkowa powinna każdorazowo odzwierciedlać konkretną sytuację, tj. odnosić się do cen stosowanych przy odpłatnym udostępnianiu samochodów o tej samej marce, modelu, wyposażeniu, zużyciu i długości trwania użyczenia w konkretnej miejscowości. Warto zauważyć, że ceny rynkowe mogą być różne, nawet jeśli zostały ustalone według tych samych kryteriów. W tym przypadku dla określenia przychodu może posłużyć cena najniższa. W braku konkretnych danych można dopuścić zastosowanie innego dostępnego wskaźnika, np. odpisów amortyzacyjnych właściwych dla danego samochodu.
(SVB)
PODSTAWA PRAWNA
■ Art. 11 ust. 2a oraz art. 14 ust. 2 pkt 8 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 14, poz. 176 z późn. zm.).
■ Art. 710 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. nr 16, poz. 93 z późn. zm.).