Wynagrodzenie za świadczenie usług może stanowić odrębne od działalności gospodarczej źródło przychodów. Osoba uzyskująca takie należności nie jest wówczas przedsiębiorcą. Obowiązki płatnika podatku dochodowego ciążą na podmiocie wypłacającym pieniądze, czyli zleceniodawcy.
Do prawidłowego rozliczenia podatku dochodowego od osób fizycznych niezbędna jest właściwa klasyfikacja uzyskiwanych przychodów. Od tego zależy, jakie zasady opodatkowania PIT zastosujemy, np. czy będzie to skala podatkowa, czy może podatek zryczałtowany potrącany przez płatnika, oraz czy i w jakiej wysokości mamy prawo uwzględnić koszty uzyskania przychodów. Liczne interpretacje podatkowe wskazują, że w praktyce trudności może sprawiać klasyfikacja przychodów do źródła, jakim jest działalność wykonywana osobiście, szczególnie jeśli w grę wchodzi możliwość ich zaliczenia do innych rodzajów źródeł przychodów, np. działalności gospodarczej.

Artyści, sportowcy, menedżerowie

Rodzaje źródeł przychodów określa art. 10 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Wśród nich jest działalność wykonywana osobiście (art. 10 ust. 1 pkt 2). Szczegółowo definiuje ją art. 13 ustawy o PIT, który określa, jakie należności do tego źródła należy zaliczać.
Do tych występujących najczęściej należą m.in. przychody:
● z tytułu wykonywania usług na podstawie umowy-zlecenia lub umowy o dzieło uzyskiwane od podmiotu prowadzącego działalność gospodarczą, z wyjątkiem jednak tych umów, które zleceniobiorca zawiera w ramach własnej firmy;
● z działalności artystycznej, literackiej, naukowej, trenerskiej, oświatowej i publicystycznej, w tym z tytułu udziału w konkursach z dziedziny nauki, kultury i sztuki oraz dziennikarstwa,
● z uprawiania sportu, stypendia sportowe przyznawane na podstawie odrębnych przepisów oraz przychody sędziów z tytułu prowadzenia zawodów sportowych;
● uzyskane na podstawie umów o zarządzanie przedsiębiorstwem, kontraktów menedżerskich lub umów o podobnym charakterze, w tym przychody z tego rodzaju umów zawieranych w ramach prowadzonej przez podatnika pozarolniczej działalności gospodarczej.
Pełen katalog jest szerszy i obejmuje ponadto przychody z zasiadania w radach nadzorczych, pełnienia obowiązków społecznych, działalności polskich arbitrów, duchownych czy osób, którym wykonanie określonych czynności zlecił organ władzy publicznej, prokurator lub sąd (np. biegłych sądowych).

Nie mylić z działalnością gospodarczą

Działalność wykonywana osobiście nie może być mylona z działalnością gospodarczą. Za tę ostatnią – na potrzeby rozliczeń PIT – uznaje się działalność zarobkową (głównie wytwórczą, budowlaną, handlową, usługową), która jest prowadzona we własnym imieniu bez względu na jej rezultat, w sposób zorganizowany i ciągły.
Za działalność gospodarczą nie uznaje się czynności, jeżeli łącznie spełnione są następujące warunki:
● odpowiedzialność wobec osób trzecich za rezultat tych czynności oraz ich wykonywanie ponosi zlecający;
● są one wykonywane pod kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez zlecającego;
● zleceniobiorca nie ponosi ryzyka gospodarczego związanego z prowadzoną działalnością.
W przypadku działalności wykonywanej osobiście (z reguły na podstawie umowy-zlecenia lub umowy o dzieło) zleceniobiorca realizuje zlecenie wyłącznie na rzecz przedsiębiorcy. Chodzi tu więc o osobę fizyczną prowadzącą własną działalność gospodarczą, osobę prawną lub jednostkę organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej (np. spółka osobowa). Nie są to więc usługi świadczone na rzecz ludności, czyli osób prywatnych – w takim wypadku co do zasady (choć nie zawsze, jeśli jest to tylko czynność incydentalna) należałoby zarejestrować działalność gospodarczą.
Osoba uzyskująca przychód z działalności wykonywanej osobiście nie jest z tego tytułu przedsiębiorcą. W zależności od tego, jaka jest podstawa prawna wykonywania przez nią czynności, jest ona nazywana po prostu np. zleceniobiorcą, menedżerem itd.

Płatnik pobiera zaliczki

Między działalnością gospodarczą a tą wykonywaną osobiście są także inne ważne różnice podatkowe. Przede wszystkim przedsiębiorca rozlicza podatek sam za siebie. Z kolei zakwalifikowanie uzyskiwanych przychodów do działalności wykonywanej osobiście skutkuje tym, że obowiązki płatnika podatku obciążają osobę, która wypłaca należności z tego tytułu, a więc zleceniodawcę, który pełni funkcję płatnika.
Wyjaśnienia wymaga, że płatnicy zobowiązani są pobierać zaliczki na PIT, stosując do dokonywanego świadczenia (pomniejszonego o miesięczne koszty uzyskania przychodów oraz o potrącone składki na ubezpieczenia społeczne) najniższą stawkę podatku określoną w skali podatkowej, tj. 18 proc. Uzyskaną kwotę zmniejsza się o odpowiednią wysokość składki zdrowotnej, pobranej przez płatnika ze środków podatnika. Zaliczki przekazywane są na rachunek urzędu skarbowego – w terminie do 20. dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym je pobrano. Właściwy jest urząd ustalony według miejsca zamieszkania płatnika (a jeżeli nie jest osobą fizyczną – według jego siedziby lub gdy jej nie ma – miejsca prowadzenia działalności).
Do końca stycznia następnego roku płatnik musi przesłać do swojego urzędu skarbowego roczną deklarację PIT-4R o pobranych zaliczkach na podatek dochodowy. Jeśli zdarzy się, że zakończy prowadzenie działalności przed terminem złożenia deklaracji, powinien ją złożyć do dnia zamknięcia firmy. Deklaracja w sprawie zaliczek trafia tylko do urzędu skarbowego, nie przesyła się jej zleceniobiorcom. Im z kolei płatnik musi wysłać do końca lutego następnego roku imienne informacje o wysokości dochodu, sporządzone na druku PIT-11. Informacja ta w tym samym terminie musi również trafić do urzędu skarbowego ustalonego według miejsca zamieszkania podatnika.

Koszty uzyskania przychodów

Koszty uzyskania przychodów z działalności wykonywanej osobiście są zróżnicowane. I tak, od przychodów:
● z umów-zlecenia i umów o dzieło,
● z działalności artystycznej, literackiej, naukowej, trenerskiej, oświatowej, publicystycznej, sportowej,
● z działalności polskich arbitrów uczestniczących w procesach arbitrażowych z partnerami zagranicznymi,
● osób, którym wykonywanie czynności zlecił organ władzy lub administracji państwowej albo samorządowej, sąd lub prokurator,
koszty podatkowe przysługują w wysokości 20 proc. przychodu, pomniejszonego o potrącone przez płatnika ze środków podatnika w danym miesiącu składki na ubezpieczenia społeczne. Jeżeli jednak podatnik udowodni, że faktycznie poniesione przez niego koszty były wyższe, to może je uwzględnić, o ile jest w stanie je udokumentować.
Z kolei od przychodów otrzymywanych przez osoby:
● wykonujące czynności związane z pełnieniem obowiązków społecznych lub obywatelskich,
● należące do składu zarządów, rad nadzorczych, komisji lub innych organów stanowiących osób prawnych,
● wykonujące działalność na podstawie umów o zarządzanie przedsiębiorstwem, kontraktów menedżerskich lub umów o podobnym charakterze
roczne koszty wynoszą nie więcej niż 1335 zł (miesięcznie 111,25 zł). Jeżeli podatnik tego samego rodzaju przychody uzyskiwał od więcej niż jednego podmiotu albo od tego samego podmiotu, ale z tytułu kilku stosunków prawnych, roczne koszty nie mogą przekroczyć 2002,05 zł.
Ustawa o PIT wyraźnie rozróżnia źródła przychodów oraz sposób opodatkowania dochodów z poszczególnych źródeł

Zryczałtowany PIT
Od przychodów uzyskiwanych na podstawie umowy-zlecenia lub umowy o dzieło wyjątkowo może być potrącany zryczałtowany podatek dochodowy od osób fizycznych w wysokości 18 proc. Dotyczy to sytuacji, w których łącznie spełnione są następujące warunki:
● zleceniobiorca nie jest pracownikiem płatnika,
● kwota należności nie przekracza 200 zł,
● wysokość należności wyraźnie wynika z umowy.
W takim przypadku nie występują koszty uzyskania przychodów. W związku z potrąceniem zryczałtowanego podatku płatnik nie przesyła podatnikowi żadnej informacji. Z kolei podatnik nie wykazuje tak opodatkowanych przychodów w zeznaniu rocznym.




1. Przychody osiągane z kontraktów menedżerskich należy zaliczać do działalności wykonywanej osobiście

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością zawrze z członkami zarządu umowy o świadczenie usług zarządzania. Wszystkie te osoby mają zarejestrowaną działalność gospodarczą, w ramach której podpiszą umowę. Czy wypłacane im wynagrodzenie należy zaliczać do przychodów z działalności wykonywanej osobiście?

Działalność wykonywana osobiście i działalność gospodarcza są odrębnymi źródłami przychodów. Zgodnie z art. 13 pkt 9 ustawy o PIT za przychody z działalności wykonywanej osobiście uważa się te uzyskane na podstawie umów o zarządzanie przedsiębiorstwem, kontraktów menedżerskich lub umów o podobnym charakterze. Co istotne – należy jest tak kwalifikować również wówczas, gdy umowy zawierane są w ramach prowadzonej przez podatnika działalności gospodarczej. Z uwagi na to, że w przypadku umów cywilnoprawnych powierzających zarząd przedsiębiorstwem występuje duża dowolność ich nazewnictwa, przepis ten dotyczy nie tylko umów wyraźnie w nim wymienionych, lecz wszelkich umów o podobnym charakterze, z których wynika, że podatnikowi, w drodze umowy cywilnoprawnej, zostało zlecone sprawowanie zarządu przedsiębiorstwem, spółką czy instytucją (por. m.in. interpretację dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z 5 marca 2013 r., sygn. IPPB1/415-1631/12-2/KS). Konsekwencją traktowania przychodów z tytułu świadczenia usług zarządzania jako przychodów z działalności wykonywanej osobiście jest ich opodatkowanie za pośrednictwem płatnika, którym w tym wypadku będzie spółka z o.o. (jest ona zobowiązana do poboru zaliczek na PIT).

2. Zarobki uzyskiwane na podstawie zlecenia można niekiedy kwalifikować do innych źródeł przychodów

Podatniczka nie prowadzi działalności gospodarczej. Potrzebuje pomocy w prowadzeniu domu, dlatego chce zatrudnić gosposię, z którą zamierza zawrzeć umowę-zlecenie. Wie, że ta pani nie prowadzi działalności gospodarczej. Czy podatniczka będzie musiała odprowadzać zaliczki za gosposię?

Nie będzie takiej konieczności. Zawarcie umowy-zlecenia wiąże się z obowiązkiem potrącania zaliczek, ale wyłącznie w sytuacji gdy zleceniodawca jest przedsiębiorcą. W tym przypadku tak nie jest, gdyż obie strony umowy są osobami prywatnymi, nieprowadzącymi działalności gospodarczej. W takiej sytuacji nie występuje płatnik. Co więcej, uzyskiwane na tej podstawie przychody nie będą kwalifikowane do działalności wykonywanej osobiście, lecz do innych źródeł. Dla gosposi, która jest zleceniobiorcą, będzie to miało taki skutek, że całe swoje dochody wykaże dopiero w zeznaniu rocznym, wykorzystując w tym celu formularz PIT-36 (druk przeznaczony m.in. do rozliczenia dochodów z innych źródeł, od których płatnik nie miał obowiązku potrącać zaliczek w trakcie roku podatkowego). Dochody te należy połączyć z innymi podlegającymi opodatkowaniu skalą podatkową i od całości zapłacić PIT.

Podstawa prawna
Art. 5a pkt 6, art. 5b, art. 10, art. 13, art. 22 ust. 9 pkt 4 i 5 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 361 z późn. zm.).