Podatnik może składać wniosek o stwierdzenie nadpłaty wielokrotnie, wbrew powszechnemu stanowisku organów podatkowych, iż nie jest to możliwe. Ocenę taką wyraziły Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 14 marca 2013 r. (sygn. akt II FSK 1412/11), a także Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach w wyroku z 24 czerwca 2013 r. (sygn. akt I SA/Gl 540/13), ponownie rozpatrując sprawę.
Spór w analizowanej sprawie sprowadzał się do rozstrzygnięcia kwestii, czy organ podatkowy pierwszej instancji jest uprawniony do wszczęcia postępowania w sprawie stwierdzenia nadpłaty w PIT podatnika na jego wniosek, w sytuacji gdy uprzednio ten sam organ wydał decyzję w sprawie odmowy stwierdzenia nadpłaty za ten sam rok podatkowy i decyzja ta – jako ostateczna – pozostaje w obrocie prawnym.
Składając wniosek o stwierdzenie nadpłaty w określonej wysokości, podatnik zakreśla granice i przedmiot postępowania, ograniczający się do zbadania, czy faktycznie wykazał on w złożonej deklaracji zobowiązanie podatkowe nienależne bądź w wyższej wysokości, z przyczyn podanych we wniosku. Inaczej mówiąc, jeśli podstawa prawna żądania podatnika w przedmiocie stwierdzenia nadpłaty jest inna niż w sprawie uprzednio zakończonej ostateczną decyzją organu – ten jest obowiązany przeprowadzić pełne postępowanie dowodowe i wydać przedmiotową decyzję. Organ podatkowy może uwzględnić żądanie podatnika w całości lub w części poprzez stwierdzenie nadpłaty w określonej wysokości. Może też odmówić jej stwierdzenia w całości lub w części. Tylko w sytuacji, gdy w rozpoznawanej sprawie została już wydana decyzja w sprawie określenia wysokości zobowiązania podatkowego za dany rok, organ może odmówić wszczęcia postępowania w przedmiocie stwierdzenia nadpłaty na podstawie art. 165a ustawy z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 749 z późn. zm.). Weryfikacji określonego zobowiązania można wówczas dokonać wyłącznie poprzez wniosek o wznowienie postępowania, a nie wniosek o stwierdzenie nadpłaty.
Postępowanie organów podatkowych w tym zakresie od wielu lat jest nieprawidłowe. Stoją one na stanowisku, że skoro w obrocie prawnym pozostaje prawomocna decyzja odmawiająca stwierdzenia nadpłaty, nie jest możliwe rozpatrzenie ponownego wniosku. Organy zapominają, że złożenie wniosku o stwierdzenie nadpłaty zawsze powoduje wszczęcie postępowania na żądanie strony (zob. art. 165 par. 1 ordynacji), jeśli treść żądania podatnika ma oparcie w konkretnych przepisach prawa materialnego. W pierwszej kolejności organ musi więc ustalić, czy istotnie obowiązuje norma, na podstawie której strona może się domagać określonej treści rozstrzygnięcia. Jeżeli w przepisach prawa materialnego istnieje wskazana przez podatnika we wniosku podstawa, to tylko ona i treść żądania wyznaczają przedmiot samego postępowania, a nie to, czy została już uprzednio wydana decyzja, czy też nie (poza sytuacją uprzedniego określenia wysokości zobowiązania podatkowego – red.).
Organy podatkowe drugiej instancji najczęściej potwierdzają stanowisko organów pierwszej instancji co do braku możliwości merytorycznego rozpatrzenia wniosku. Wskazują, że skoro w obrocie prawnym znajduje się decyzja ostateczna wydana po rozpatrzeniu wniosku o stwierdzenie nadpłaty (niekiedy potwierdzona prawomocnym orzeczeniem WSA), to kolejny wniosek podatnika powinien być oddalony poprzez odmowę wszczęcia postępowania. Organy uzasadniają swoje decyzje poglądem, że możliwość składania kolejnych wniosków o stwierdzenie nadpłaty w sytuacji, gdy podstawa prawna żądania jest inna, pozostaje w sprzeczności z zasadą trwałości decyzji ostatecznej (zob. art. 128 ordynacji). Z poglądem tym nie sposób się zgodzić, ponieważ organy winny pamiętać, że fundamentalną zasadą prawa podatkowego jest zasada prawdy obiektywnej. Wszystkie inne zasady postępowania podatkowego służą realizacji tej zasady. Przedkładanie zasady trwałości decyzji ponad zasadę prawdy obiektywnej zawsze będzie powodować błędne rozstrzygnięcie i konieczność uchylenia decyzji.
Postępowanie organów w tym zakresie od wielu lat jest nieprawidłowe. Stoją one na stanowisku, że skoro w obrocie prawnym pozostaje prawomocna decyzja odmawiająca stwierdzenia nadpłaty, nie jest możliwe rozpatrzenie ponownego wniosku

Wojciech Serafiński, prawnik, doradca podatkowy