Organy podatkowe nie mogą działać opieszale. Ani czekać do ostatniej chwili z wydaniem decyzji i nałożeniem podatku wraz z odsetkami. Tak orzekł NSA.
Sprawa dotyczyła zobowiązania w PIT za 2004 r. Podatnik kupił działki, a następnie ich sprzedawca umorzył mu połowę kwoty do zapłaty. O podatek od przychodu z tytułu tego umorzenia upomniał się fiskus. Naczelnik urzędu skarbowego we wrześniu 2010 r. wydał decyzję nakazującą zapłatę ponad 180 tys. zł wraz z odsetkami. Zobowiązanie podatnika miało się przedawnić z końcem 2010 r.
Z akt sprawy wynikało, że pełnomocnicy podatnika odebrali decyzję naczelnika dopiero po dwukrotnym awizowaniu, a odwołanie do izby skarbowej wysłali w ostatnim możliwym dniu. Naczelnik uznał, że na skutek takiego działania pełnomocników (do końca roku pozostały 43 dni robocze) zobowiązanie podatnika może się przedawnić. Wziął pod uwagę również to, że aby do przedawnienia nie doszło, ostateczna decyzja izby musiałaby być doręczona przed końcem roku, a to wcale nie było w tej sytuacji pewne. Swojej nieostatecznej (skoro została zaskarżona) decyzji nadał rygor natychmiastowej wykonalności. Rozpoczęła się też egzekucja – w listopadzie 2010 r. urząd zajął konto bankowe podatnika. W efekcie bieg terminu przedawnienia zobowiązania został przerwany i zaczął biec na nowo – fiskus zyskał więc kolejne pięć lat na zajmowanie się sprawą. Decyzja izby skarbowej została wydana na początku stycznia 2011 r.
Izba skarbowa oddaliła też zażalenie na nadanie decyzji naczelnika rygoru natychmiastowej wykonalności. Podatnik skierował więc skargę do sądu. Zaskarżył również styczniowe rozstrzygnięcie izby dotyczące podatku do zapłaty. W efekcie WSA we Wrocławiu wydał dwa orzeczenia na jego korzyść. W pierwszym wyroku uznał, że w tej sprawie nie było podstaw do nadania rygoru natychmiastowej wykonalności, ponieważ organy podatkowe nie uprawdopodobniły w sposób wystarczający, że zobowiązanie wynikające z decyzji ustalającej PIT do zapłaty nie zostanie wykonane. Sąd podkreślił, że organy chciały wykorzystać ten instrument prawny do przerwania biegu terminu przedawnienia (nadanie rygoru natychmiastowej wykonalności umożliwia egzekucję należności, a ta z kolei przerywa bieg terminu przedawnienia – red.), ponieważ obawiały się, że nie zdążą wydać decyzji ostatecznej przed końcem 2010 r. Taka praktyka jest niedopuszczalna – podkreślił sąd.
W drugim wyroku WSA uchylił decyzję izby skarbowej dotyczącą podatku do zapłaty. Uznał, że z uwagi na uchylenie postanowień o nadania rygoru natychmiastowej wykonalności nie doszło do przerwania biegu terminu przedawnienia. Zatem zobowiązanie podatnika się przedawniło, a decyzja izby została wydana za późno.
Dyrektor Izby Skarbowej we Wrocławiu złożył kasacje do NSA, ale zostały one oddalone. Naczelny Sąd Administracyjny podkreślił, że organy podatkowe nie mogą działać opieszale i czekać do ostatniej chwili, aby wydać decyzję i nakazać podatnikowi zapłatę podatku wraz z ogromnymi odsetkami. Nie mogą też bronić się przed przedawnieniem zobowiązania podatkowego, stosując automatycznie rygor natychmiastowej wykonalności. Zdaniem sądu do zastosowania tego szczególnego środka zabezpieczenia należności nie wystarczy okoliczność, że okres do upływu terminu przedawnienia jest krótszy niż trzy miesiące. Konieczne jest także zaistnienie drugiej przesłanki, o której mówi art. 239b Ordynacji podatkowej (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 749 z późn. zm.), tj. uprawdopodobnienie przez organ, że zobowiązanie wynikające z decyzji nie zostanie wykonane. Spełnienia tego warunku nie można jednak upatrywać w uprawnieniach procesowych podatnika, tj. np. w jego prawie do złożenia odwołania czy w obowiązku doręczenia mu decyzji. Sąd uznał również, że z obrotu prawnego należy wyeliminować decyzję izby skarbowej jako wydaną po upływie terminu przedawnienia.
Wyrok jest prawomocny.
Aby można było nadać decyzji nieostatecznej rygor natychmiastowej wykonalności, muszą zostać spełnione łącznie dwie przesłanki:
Musi zaistnieć co najmniej jeden z czterech warunków:
1) organ podatkowy posiada informacje, z których wynika, że wobec strony toczy się postępowanie egzekucyjne w zakresie innych należności pieniężnych lub
2) podatnik nie posiada majątku o wartości odpowiadającej wysokości zaległości podatkowej wraz z odsetkami za zwłokę, na którym można ustanowić hipotekę przymusową lub zastaw skarbowy, które korzystałyby z pierwszeństwa zaspokojenia, lub
3) podatnik dokonuje czynności polegających na zbywaniu majątku znacznej wartości, lub
4) okres do upływu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego jest krótszy niż 3 miesiące.
Organ podatkowy musi uprawdopodobnić, że zobowiązanie wynikające z decyzji nie zostanie wykonane.





Wyroki NSA z 6 sierpnia 2013 r. (sygn. akt II FSK 2530/11, II FSK 2449/11).