RPO podkreślił, że na gruncie PIT odsetki mające charakter quasi-odszkodowawczy są uznawane za przychód z innych źródeł i jeśli nie są objęte żadnym ze zwolnień, podlegają opodatkowaniu.
W dwóch lipcowych pismach rzecznik praw obywatelskich wystąpił do ministra finansów o kolejne zmiany w ustawie o PIT (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 361 z późn. zm.) i wprowadzenie zwolnień w tym podatku. Pierwsze pismo (nr RPO/732587/13/V/620.1 RZ) dotyczy opodatkowania odsetek za opóźnienie w wykonaniu zobowiązania pieniężnego, wypłacanych na podstawie art. 481 par. 1 kodeksu cywilnego.
RPO podkreślił, że na gruncie PIT odsetki mające charakter quasi-odszkodowawczy są uznawane za przychód z innych źródeł i jeśli nie są objęte żadnym ze zwolnień, podlegają opodatkowaniu. I tak właśnie jest z odsetkami wypłacanymi na podstawie art. 481 par. 1 k.c. Podlegają one PIT – co potwierdzają sądy administracyjne (np. NSA w wyroku z 20 grudnia 2012 r. sygn. akt II FSK 2533/11). Rzecznik wskazuje, że ich przyznanie – w większości przypadków – nie wzbogaca beneficjenta, lecz jedynie rekompensuje poniesioną stratę. Przykładem są sprawy opisane w skargach obywateli, np. matki częściowo niezdolnej do pracy, samotnie wychowującej dziecko, która otrzymała zaległe alimenty wraz z odsetkami, czy pacjenta, który na skutek zakażenia szpitalnego stał się osobą niezdolną do samodzielnej egzystencji, a obecnie otrzymał od szpitala zadośćuczynienie i rentę wyrównawczą wraz z odsetkami. RPO uważa, że minister finansów powinien rozważyć wprowadzenie zwolnienia podatkowego obejmującego odsetki za zwłokę.
Drugie pismo rzecznika (nr RPO/732443/13/V/620.1 RZ) dotyczy umów o dożywocie. Polegają one na tym, że właściciel nieruchomości zobowiązuje się przenieść jej własność na nabywcę w zamian za zapewnienie mu dożywotnio utrzymania. Rzecznik wskazuje, że umowa taka jest zawierana głównie przez osoby starsze, nierzadko schorowane i znajdujące się w niedostatku. Obecnie sądy uznają zgodnie, że osoba, która w związku z umową dożywocia pozbywa się nieruchomości przed upływem pięciu lat od jej nabycia, uzyskuje przychód. I że jest on opodatkowany. Tak przykładowo było w wyrokach NSA z: 3 lipca 2013 r. (sygn. akt II FSK 2267/11), 15 marca 2013 r. (sygn. akt II FSK 1467/11) czy 14 marca 2013 r. (sygn. akt II FSK 1398/11). Poruszone zagadnienie ma również istotne znaczenie z powodu praktyki gospodarczej, kształtującej się obecnie w związku z brakiem ustawowej regulacji hipoteki odwróconej. Dlatego rzecznik wnosi o zmiany i wdrożenie jasnych przepisów, a także o rozważenie wyłączenia przychodów uzyskiwanych z tytułu umów o dożywocie z opodatkowania PIT.