NOWE PRAWO Osoby wykonujące działalność w ramach samozatrudnienia powinny sprawdzić umowy łączące ich z dawnymi pracodawcami. Fiskus może bowiem uznać, że wykonywane czynności nie mogą być już opodatkowane jak działalność gospodarcza.

Czy trzeba przyjąć na siebie odpowiedzialność

Prowadzę działalność gospodarczą w ramach sporządzania projektów architektonicznych. W ramach samozatrudnienia wykonuję część prac na rzecz byłego pracodawcy, a część na rzecz innych podmiotów. Mam pełne prawa autorskie do projektów i z tego tytułu ponoszę odpowiedzialność przed klientami dawnego pracodawcy. Czy nadal mogę opodatkowywać swoje czynności w sposób przewidziany dla działalności gospodarczej?

TAK Za działalność gospodarczą ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych uważa działalność zarobkową: wytwórczą, budowlaną, handlową, usługową lub polegającą na poszukiwaniu, rozpoznawaniu i wydobywaniu kopalin ze złóż lub polegającą na wykorzystywaniu rzeczy oraz wartości niematerialnych i prawnych, prowadzoną we własnym imieniu bez względu na jej rezultat, w sposób zorganizowany i ciągły, z której uzyskane przychody nie są zaliczane do innych źródeł przychodów. Za pozarolniczą działalność gospodarczą nie uznaje się czynności, jeżeli łącznie spełnione są warunki określone w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych. Jeden z warunków stanowi, że wyłącza się z działalności gospodarczej sytuacje, gdy odpowiedzialność wobec osób trzecich za rezultat wykonywanych czynności oraz ich wykonywanie, z wyłączeniem odpowiedzialności za popełnienie czynów niedozwolonych, ponosi zlecający wykonanie tych czynności. W tym przypadku odpowiedzialność za projekty architektoniczne ponosi projektant, a nie dawny pracodawca. Oznacza to, że czynności projektanta można uznać za wykonywanie działalności gospodarczej. Nie starci on zatem statusu przedsiębiorcy. PODSTAWA PRAWNA■ Art. 5a pkt 6 oraz art. 5b ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 14, poz. 176 z późn. zm.).

Czy nie skorzystam z samozatrudnienia

Czy stracę opodatkowanie działalności w ramach samozatrudnienia, gdy nie ponoszę odpowiedzialności wobec klientów dawnego pracodawcy za usługi wykonywane dla niego?

NIE Sam brak odpowiedzialności wobec osób trzecich za czynności wykonywane dla zlecającego pracę nie jest samoistną podstawą uznania, że samozatrudniony nie prowadzi działalności gospodarczej. Dopiero spełnienie łącznie wszystkich warunków określonych przez ustawę o podatku dochodowym od osób fizycznych spowoduje wyłączenie z działalności gospodarczej usług świadczonych dla byłego pracodawcy. Za pozarolniczą działalność gospodarczą nie uznaje się czynności, jeżeli łącznie spełnione są następujące warunki. Po pierwsze, odpowiedzialność wobec osób trzecich za rezultat tych czynności oraz ich wykonywanie, z wyłączeniem odpowiedzialności za popełnienie czynów niedozwolonych, ponosi zlecający wykonanie tych czynności. Po drugie, czynności są wykonywane pod kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonych przez zlecającego te czynności. Ostatni warunek to brak ryzyka gospodarczego związanego z prowadzoną działalnością przez wykonującego czynności. PODSTAWA PRAWNA■ Art. 5b ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 14, poz. 176 z późn. zm.).

Czy klauzulę ryzyka wpisać w umowie

Czy wykonując działalność gospodarczą w ramach samozatrudnienia można wpisać do umowy na wykonywanie czynności na rzecz byłego pracodawcy zastrzeżenie o podziale odpowiedzialności?

TAK Dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Przepisy kodeksu cywilnego określają, że dłużnik może przez umowę przyjąć odpowiedzialność za niewykonanie lub za nienależyte wykonanie zobowiązania z powodu oznaczonych okoliczności, za które na mocy ustawy odpowiedzialności nie ponosi. Dłużnik odpowiedzialny jest jak za własne działanie lub zaniechanie za działania i zaniechania osób, z których pomocą zobowiązanie wykonuje, jak również osób, którym wykonanie zobowiązania powierza. Możliwe jest określenie w umowie łączącej samozatrudnionego z dawnym pracodawcą, że ryzyko odpowiedzialności wobec osób trzecich za działania wykonywane przez samozatrudnionego na rzecz zleceniodawcy będzie obarczało ich wspólnie. Zawarcie takiej klauzuli spowoduje, że jeden z warunków, który wyłącza czynności z działalności gospodarczej, nie zostanie spełniony. W konsekwencji nie będzie można pozbawić samozatrudnionego możliwości opodatkowania czynności jako działalności gospodarczej. PODSTAWA PRAWNA■ Art. 5b ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 14, poz. 176 z późn. zm.). ■ Art. 471, art. 473 oraz art. 474 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. nr 16, poz. 93 z późn. zm.).

Czy musi zaistnieć ryzyko gospodarcze

Czy przedsiębiorca będzie nadal opodatkowany w ramach samozatrudnienia, gdy wykaże, że jego działalność gospodarcza objęta jest ryzykiem gospodarczym?

TAK Do zakwestionowania działalności gospodarczej prowadzonej w ramach samozatrudnienia konieczne jest wystąpienie łącznie wszystkich trzech przesłanek. Podatnik musi równocześnie z wykonywaniem czynności pod kierownictwem, oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez zlecającego te czynności nie ponosić ryzyka związanego z prowadzoną działalnością gospodarczą oraz nie ponosić odpowiedzialności wobec osób trzecich za rezultat swoich czynności. Z istoty prowadzenia działalności gospodarczej wynika, że osoba ją prowadząca (w tym również osoba samozatrudniona) prowadzi ją na własny rachunek i na własne ryzyko. Ryzyko gospodarcze, jakie wiąże się z prowadzeniem działalności, jest jednak innym ryzykiem od tego, które ponosi pracownik w ramach stosunku pracy. Ryzyko związane z działalnością to np. ryzyko inwestycyjne, czyli prawdopodobieństwo nieuzyskania przewidywanych wyników ekonomiczno-finansowych związanych z tą działalnością lub też podejmowanym przedsięwzięciem. Jeśli samozatrudniony, prowadząc działalność gospodarczą, uzależniony jest od czynników wynikających z normalnej gospodarki rynkowej, które wpływają na możliwość uzyskania przychodu lub jego brak, to ryzyko gospodarcze istnieje. W ramach stosunku pracy natomiast pracownik, jeśli wykonywał starannie swoje obowiązki, ma prawo do wynagrodzenia, chociażby rezultat pracy był nieudany, a zatem nie ponosi ryzyka gospodarczego. W takiej sytuacji ryzyko gospodarcze ponosi zawsze pracodawca. PODSTAWA PRAWNA■ Art. 5b ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 14, poz. 176 z późn. zm.).

Czy realizator może być samozatrudniony

Prowadzę działalność, w ramach której wykonuję pracę na wozie realizatorskim pewnej stacji telewizyjnej. W umowie określony jest tylko początek pracy, zaś czas jej wykonywania jest niedookreślony. Każdy program powstaje w innym miejscu bez nadzoru ze strony stacji. Czy mogę wykonywać taką działalność w ramach samozatrudnienia?

TAK Jednym z warunków, które wyłączają samozatrudnienie z działalności gospodarczej, jest wykonywanie jej pod kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez zlecającego te czynności. Wystarczy, że ten warunek nie zostanie spełniony, a czynności wykonywane w ramach samozatrudnienia nadal będą stanowiły działalność gospodarczą. Z pytania wynika, że tylko początek pracy jest określony. Nie ma natomiast określonego kierownictwa ani czasu pracy. Ponieważ ani czas, ani kierownictwo nad wykonywanymi czynnościami realizatorskimi nie są określone, warunek nie został spełniony. Należy zatem przyjąć, że w takim przypadku wobec prowadzącego działalność gospodarczą nie wystąpi utrata możliwości wykonywania jej na dotychczasowych zasadach. PODSTAWA PRAWNA■ Art. 5b ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 14, poz. 176 z późn. zm.).

Czy stracę prawo do opodatkowania działalności

Wykonuję usługi jako kierowca samochodu ciężarowego, ale jego właścicielem jest mój dawny pracodawca. Usługi wykonuję tylko na rzecz tego jednego podmiotu, w godzinach i miejscu przez niego określonym. Co miesiąc uzyskuję pensję od zleceniodawcy niezależnie, czy wykonuję przewozy. Czy taka działalność może być uważana za działalność gospodarczą?

NIE W opisanej sytuacji wydaje się, że czynności wykonywane na rzecz dawnego pracodawcy nie stanowią działalności gospodarczej. Podatnik działa w miejscu wskazanym przez zleceniodawcę, pod ścisłym jego nadzorem, wykorzystując jego sprzęt oraz na jego ryzyko. Sam nie ponosi ryzyka działalności gospodarczej, gdyż niezależnie od liczby przewozów dostaje z góry ustaloną kwotę pieniężną. By być uznanym za przedsiębiorcę, trzeba spełnić jedną z następujących okoliczności: wszelką odpowiedzialność wobec osób trzecich, z wyłączeniem odpowiedzialności za popełnienie czynów niedozwolonych, za ich rezultat oraz wykonywanie ponosi zlecający wykonanie tych czynności, są one wykonywane pod kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez zlecającego te czynności, wykonujący te czynności nie ponosi ryzyka gospodarczego związanego z prowadzoną działalnością. W takim przypadku dla zachowania prawa do rozliczeń przychodów z takiej działalności zarobkowej na zasadach określonych dla działalności gospodarczej trzeba tak zredagować umowę, by jasno z niej wynikało, że przy jej realizacji nie zachodzi przynajmniej jedna z wcześniej wymienionych okoliczności. PODSTAWA PRAWNA■ Art. 5b ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 14, poz. 176 z późn. zm.).