Od sprzedaży otrzymanej w drodze darowizny lub spadku nieruchomości trzeba zapłacić 19-proc. PIT. Dotychczas taka sprzedaż podlegała zwolnieniu od podatku dochodowego. Łatwiej za to będzie nie zapłacić podatku od spadków i darowizn.

A Spadki i darowizny od najbliższej rodziny

Najważniejszą zmianą wprowadzoną 1 stycznia 2007 r. w ustawie o podatku od spadków i darowizn jest likwidacja podatku od spadków w ramach najbliższej rodziny. Wszystko za sprawą zwolnienia, które przewiduje nowy art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn. Co ważne przepis ten ma zastosowanie także do darowanych lub odziedziczonych nieruchomości. Oznacza to, że w przypadku nieruchomości przekazywanych w ramach najbliższej rodzinny w ogóle nie trzeba płacić podatku od spadków i darowizn. I tu ważna uwaga. Nie ma wątpliwości, że w przypadku darowizn, o tym, które darowizny korzystają ze zwolnienia, decyduje data podpisania aktu notarialnego dotyczącego darowizny nieruchomości. Zwolnienie dotyczy wyłącznie umów podpisanych po 1 stycznia 2007 r. W przypadku spadków otwartych do końca 2006 roku nie będzie można korzystać z nowego zwolnienia od podatku spadkowego. Ta zasada wynika zdaniem przedstawicieli fiskusa wyraźnie z art. 3 ust. 1 ustawy o zmianie ustawy o podatku od spadków i darowizn oraz ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych, który jest przepisem przejściowym. Przewiduje on, że do nabycia rzeczy i praw majątkowych, które nastąpiło przed dniem wejścia w życie nowelizacji, stosuje się przepisy ustawy o spadkach i darowiznach w brzmieniu obowiązującym do końca 2006 roku. Stąd wniosek, że wszystkie spadki otwarte do końca 2006 roku podlegają opodatkowaniu na starych zasadach. Wynika to z tego, że spadek otwiera się z chwilą śmierci spadkodawcy (art. 924 kodeksu cywilnego) oraz że spadkobierca nabywa prawo do spadku z chwilą otwarcia spadku (art. 925 k.c.), czyli z chwilą śmierci spadkodawcy. Takie jest nieoficjalne stanowisko resortu finansów. Należy jednak zauważyć, że nabycie z chwilą śmierci spadkodawcy ma charakter tymczasowy. Ostateczne (tzw. definitywne nabycie) następuje dopiero z chwilą przyjęcia spadku, lub też upływu terminu do złożenia oświadczania o przyjęciu lub odrzuceniu spadku, gdy oświadczenia takiego spadkobierca nie złożył.

Kliknij, aby powiększyć

Czasem potrzebne zawiadomienie

Nowe przepisy zwalniają od podatku nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych przez małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę. W zamian za zwolnienie podatnicy będą musieli poinformować właściwy urząd skarbowy o nabywanym w drodze spadku majątku. Na podanie fiskusowi takich danych będzie miesiąc od dnia powstania obowiązku podatkowego, a w przypadku nabycia w drodze dziedziczenia, zapisu lub dalszego zapisu w terminie miesiąca od dnia uprawomocnienia się orzeczenia sądu stwierdzającego nabycie spadku. Tak naprawdę, gdy chodzi o nabycie nieruchomości, to zawiadomienie takie składa się tylko w przypadku spadków. Jedynie, jeżeli nabywca dowiedział się o nabyciu własności rzeczy lub praw majątkowych po upływie miesięcznego terminu do ich zgłoszenia, zwolnienie stosuje się, gdy nabywca zgłosi te rzeczy lub prawa majątkowe naczelnikowi urzędu nie później niż w terminie miesiąca od dnia, w którym dowiedział się o ich nabyciu, oraz uprawdopodobni fakt późniejszego powzięcia wiadomości o ich nabyciu. Zawiadomienie składa się na formularzu SD-Z1. Przy ustalaniu terminu złożenia SD-Z1 obowiązują ogólne zasady określone w Ordynacji podatkowej. Zastosowanie znajdzie reguła, że terminy określone w miesiącach kończą się z upływem dnia, który jest taki sam, jak w dacie początkowej, w ostatnim miesiącu wyznaczonego terminu, a gdyby takiego dnia w ostatnim miesiącu nie było – w ostatnim dniu tego miesiąca.

PRZYKŁAD: JAK LICZYĆ TERMIN DO ZŁOŻENIA ZAWIADOMIENIA Podatnik odziedziczył w 2007 roku dom po matce. Postanowienie o nabyciu spadku uprawomocniło się 25 marca. Podatnik zamierza skorzystać ze zwolnienia od podatku od zysków. W tym celu musi złożyć w terminie miesiąca od dnia uprawomocnienia się orzeczenia sądu stwierdzającego nabycie spadku oświadczenie SD-Z1. Terminy określone w miesiącach kończą się z upływem dnia, który jest taki sam jak w dacie początkowej, w ostatnim miesiącu wyznaczonego terminu, a gdyby takiego dnia w ostatnim miesiącu nie było – w ostatnim dniu tego miesiąca. Zastosowanie znajdą oczywiście także te przepisy, które dotyczą zachowania terminu. Co w tym przypadku oznacza, że zawiadomienie należy złożyć najpóźniej do 25 kwietnia.

Kiedy bez zawiadomienia

Obowiązku składania zawiadomienia nie będzie jednak w dwóch przypadkach. Otóż nie trzeba będzie zawiadamiać urzędu, gdy wartość majątku nabytego łącznie od tej samej osoby lub po tej samej osobie w okresie 5 lat, poprzedzających rok, w którym nastąpiło ostatnie nabycie, nie przekracza 9637 zł. Przepisy przewidują w tym przypadku wyraźnie, że obowiązek zgłoszenia nie obejmuje przypadków, gdy wartość majątku nabytego łącznie od tej samej osoby lub po tej samej osobie w okresie 5 lat, poprzedzających rok, w którym nastąpiło ostatnie nabycie, doliczona do wartości rzeczy i praw majątkowych ostatnio nabytych, nie przekracza kwoty wolnej od podatku dla pierwszej grupy podatkowej, czyli obecnie kwoty 9637 zł. Przepis ten znajdzie zastosowanie przy nieruchomościach otrzymanych w spadku. Jednak w sytuacji, gdy limit określony jest na tak niskim poziomie, trudno wyobrazić obie odziedziczenie nieruchomości, przy której zawiadomienia nie trzeba byłoby składać. Drugim odstępstwem od obowiązku składania zawiadomienia w celu skorzystania ze zwolnienia jest sytuacja, gdy nabycie następuje na podstawie umowy zawartej w formie aktu notarialnego. W przypadku darowizny nieruchomości jest to warunek, bez którego nie ma mowy o nabyciu własności podarowanej nieruchomości. Dlatego można przyjąć, że w przypadku darowizny nieruchomości nie będzie składać się oświadczenia SD-Z1. Natomiast w przypadku spadków złożenie zawiadomienia jest warunkiem korzystania ze zwolnienia. Gdy zawiadomienie nie zostanie złożone w urzędzie skarbowym, spadek będzie opodatkowany na zasadach przewidzianych dla I grupy podatkowej. A zgodnie z nimi, opodatkowaniu podlega nabycie od jednej osoby własności rzeczy i praw majątkowych o czystej wartości przekraczającej 9637 zł (to limit liczony w okresach pięcioletnich). Od nadwyżki ponad tę kwotę będzie trzeba zapłacić podatek według obowiązującej dla podatku od spadków i darowizn skali podatkowej.

WAŻNE



Spadkobierca nabywa spadek z chwilą jego otwarcia. Spadek otwiera się zaś z chwilą śmierci spadkodawcy. Jednak przy nabyciu w drodze dziedziczenia obowiązek podatkowy powstaje nie z chwilą nabycia spadku, lecz dopiero z chwilą jego przyjęcia

B Kto skorzysta z ulgi mieszkaniowej

Podatnicy, którzy nie mogą skorzystać z pełnego zwolnienia dla najbliższej rodziny, i tak mają szansę nie zapłacić podatku od spadków i darowizn. Umożliwia im to specjalna ulga mieszkaniowa. Ulga ta przewidziana jest w art. 16 ustawy o podatku od spadków i darowizn. Przepis ten został zmieniony 1 stycznia 2007 r.

Na czym polega ulga

Nowe zwolnienie przewiduje, że w przypadku nabycia własności (współwłasności) budynku mieszkalnego lub lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość, spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego lub udziału w takim prawie, spółdzielczego prawa do domu jednorodzinnego albo udziału w takim prawie: • w drodze dziedziczenia, zapisu, dalszego zapisu, polecenia testamentowego, darowizny lub polecenia darczyńcy przez osoby zaliczane do I grupy podatkowej, • w drodze dziedziczenia, zapisu, dalszego zapisu lub polecenia testamentowego przez osoby zaliczane do II grupy podatkowej, • w drodze dziedziczenia, zapisu, dalszego zapisu lub polecenia testamentowego przez osoby zaliczane do III grupy podatkowej, które sprawowały opiekę nad wymagającym takiej opieki spadkodawcą, na podstawie pisemnej umowy z podpisem notarialnie poświadczonym, przez co najmniej dwa lata od dnia poświadczenia podpisów przez notariusza • nie wlicza się do podstawy opodatkowania ich czystej wartości do łącznej wysokości nieprzekraczającej 110 mkw. powierzchni użytkowej budynku lub lokalu. W przypadku nabycia części (udziału) budynku mieszkalnego lub lokalu albo udziału w spółdzielczym prawie do budynku mieszkalnego lub lokalu ulga przysługuje stosownie do wielkości udziału.

PRZYKŁAD: CZY JEST ULGA NA DAROWANY GRUNT Przedmiotem darowizny jest budynek mieszkalny o powierzchni 100 mkw., posadowiony na działce gruntu o powierzchni 100 mkw. Chociaż budynek i grunt stanowią jeden przedmiot własności, to ulga mieszkaniowa obejmuje wyłącznie wartość budynku. Od wartości nabytego gruntu należy zapłacić podatek. Jest tak dlatego, że ulga mieszkaniowa – przewidziana w art. 16 ustawy o podatku od spadków i darowizn – polega na wyłączeniu z podstawy opodatkowania wartości: budynku mieszkalnego lub jego części, lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość, spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego oraz wynikających z przydziału spółdzielni mieszkaniowych następujących praw – prawa do domu jednorodzinnego lub prawa do lokalu w małym domu mieszkalnym nabytego nieodpłatnie przez osoby najbliższe, jeżeli spełniają one określone w ustawie warunki. Co ważne, ustawa o podatku od spadków i darowizn nie definiuje pojęć budynek mieszkalny, lokal mieszkalny, dom jednorodzinny, mały dom mieszkalny, co powoduje konieczność odwołania się w tym zakresie do przepisów szczególnych.

Mając na uwadze to, że część osób zaliczanych do I grupy podatkowej może korzystać z całkowitego zwolnienia od podatku, warto zauważyć, że osoby te w pierwszej kolejności korzystają właśnie ze zwolnienia, a dopiero, gdy ze zwolnienia tego skorzystać nie mogą, korzystają po spełnieniu warunków określonych w przepisach z ulgi mieszkaniowej.

Jak liczyć powierzchnię

W ramach ulgi mieszkaniowej do podstawy opodatkowania nie wlicza się ich czystej wartości do łącznej wysokości nieprzekraczającej 110 mkw. powierzchni użytkowej budynku lub lokalu. Nadwyżka ponad taką powierzchnię podlega opodatkowaniu na ogólnych zasadach. W tej sytuacji kluczowe znaczenie ma prawidłowe ustalenie powierzchni darowanego lub odziedziczonego mieszkania. Za powierzchnię użytkową budynku (lokalu) w rozumieniu ustawy uważa się powierzchnię mierzoną po wewnętrznej długości ścian pomieszczeń na wszystkich kondygnacjach (podziemnych i naziemnych, z wyjątkiem powierzchni piwnic i klatek schodowych oraz szybów dźwigów). Powierzchnie pomieszczeń lub ich części oraz część kondygnacji o wysokości w świetle od 1,40 m do 2,20 m zalicza się do powierzchni użytkowej budynku w 50 proc., a jeżeli wysokość jest mniejsza niż 1,40 m – powierzchnię tę pomija się.

Warunki korzystania z ulgi mieszkaniowej

Ulga mieszkaniowa w podatku od spadków i darowizn przysługuje wyłącznie osobom, które łącznie spełniają następujące warunki: • w chwili nabycia posiadają obywatelstwo polskie lub obywatelstwo jednego z państw członkowskich Unii Europejskiej lub państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) – stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym lub miał miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub na terytorium takiego państwa, • nie są właścicielami innego budynku mieszkalnego lub lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość bądź będąc nimi przeniosą własność budynku lub lokalu na rzecz zstępnych, skarbu państwa lub gminy w terminie 6 miesięcy od dnia złożenia zeznania podatkowego albo zawarcia umowy darowizny w formie aktu notarialnego; • nie przysługuje im spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego lub wynikające z przydziału spółdzielni mieszkaniowej: prawo do domu jednorodzinnego lub prawo do lokalu w małym domu mieszkalnym, a w razie dysponowania tymi prawami przekażą je zstępnym lub przekażą do dyspozycji spółdzielni, w terminie 6 miesięcy od dnia złożenia zeznania podatkowego albo zawarcia umowy darowizny w formie aktu notarialnego; • nie są najemcami lokalu lub budynku lub będąc nimi rozwiążą umowę najmu w terminie 6 miesięcy od dnia złożenia zeznania podatkowego albo zawarcia umowy darowizny w formie aktu notarialnego; • będą zamieszkiwać będąc zameldowanymi na pobyt stały w nabytym lokalu lub budynku i nie dokonają jego zbycia przez okres 5 lat: albo od dnia złożenia zeznania podatkowego lub zawarcia umowy darowizny w formie aktu notarialnego – jeżeli w chwili złożenia zeznania lub zawarcia umowy darowizny nabywca mieszka i jest zameldowany na pobyt stały w nabytym lokalu lub budynku, albo też od dnia zamieszkania potwierdzonego zameldowaniem na pobyt stały w nabytym lokalu lub budynku – jeżeli nabywca zamieszka i dokona zameldowania na pobyt stały w ciągu roku od dnia złożenia zeznania podatkowego lub zawarcia umowy darowizny w formie aktu notarialnego. Ostatni warunek uważa się za spełniony również wtedy, gdy budynek lub lokal mieszkalny (udział w budynku lub lokalu) albo spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego (udział w takim prawie) został zbyty przed rozpoczęciem zamieszkiwania, ze względu na konieczność zmiany warunków lub miejsca zamieszkania, a przeznaczenie środków uzyskanych ze sprzedaży na nabycie innego budynku lub lokalu mieszkalnego (udziału w budynku lub lokalu), albo spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego (udziału w takim prawie), albo budowę innego budynku lub lokalu nastąpiło w całości w okresie dwóch lat od dnia zbycia.

PRZYKŁAD: KIEDY TRACI SIĘ ULGĘ MIESZKANIOWĄ Jednym z warunków, od spełnienia którego zależy prawo do ulgi mieszkaniowej w podatku od spadków i darowizn, jest zamieszkiwanie i zameldowanie na pobyt stały w nabytym lokalu lub budynku oraz niezbywanie go przez 5 lat. Przy czym warunek zamieszkiwania uważa się za spełniony również wtedy, gdy nabywca zbędzie budynek lub lokal przed upływem 5 lat, ze względu na konieczność zmiany warunków lub miejsca zamieszkania, a nabycie innego budynku lub uzyskanie pozwolenia na jego budowę albo nabycie innego lokalu nastąpi nie później niż w ciągu 6 miesięcy od dnia zbycia. Zobaczmy na przykładzie, co to oznacza i w jakiej sytuacji można w takim razie ulgę stracić. Podatnik otrzymał w lipcu 2002 r. od ojca w darowiźnie lokal mieszkalny o powierzchni 50 mkw., stanowiący odrębną nieruchomość, w stosunku do którego przysługiwała mu ulga mieszkaniowa. W lutym 2004 r. podatnik sprzedał lokal objęty ulgą. Następnie w grudniu 2005 r. kupił inny lokal mieszkalny. W takiej sytuacji podatnik utracił prawo do ulgi mieszkaniowej w stosunku do darowanego lokalu i będzie zobowiązany zapłacić podatek od darowizny.

Jeżeli natomiast nabyty budynek lub lokal jest zajęty przez osoby trzecie, spełnienie wymienionych warunków – z wyjątkiem warunku pierwszego – może nastąpić w okresie 5 lat od dnia nabycia; w tym wypadku zawiesza się odpowiednio bieg terminu przedawnienia do dokonania wymiaru podatku.

Grupy podatkowe w podatku od spadków i darowizn

• do grupy I zalicza się małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, zięcia, synową, rodzeństwo, ojczyma, macochę i teściów; • do grupy II zalicza się zstępnych rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępnych i małżonków pasierbów, małżonków rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonków rodzeństwa małżonków, małżonków innych zstępnych, przy czym za rodziców uważa się również przysposabiających, a za zstępnych także przysposobionych i ich zstępnych; • do grupy III zalicza się innych nabywców.

C Sprzedaż odziedziczonych i podarowanych nieruchomości

W dość istotny sposób zmieniły się także przepisy dotyczące sprzedaży nieruchomości nabytych w drodze spadku lub darowizny. Do końca ubiegłego roku sprzedaż taka zwolniona była z PIT. Co ważne, to zwolnienie nadal ma zastosowanie do nieruchomości i praw nabytych w formie darowizny lub w spadku do 31 grudnia 2006 r., i to bez względu na to, kiedy nastąpi sprzedaż tych nieruchomości i praw.

PRZYKŁAD: CZY ZBYCIE DAROWANEJ DZIAŁKI ROLNEJ KORZYSTA ZE ZWOLNIENIA Podatniczka w 1999 roku otrzymała od ojca w drodze darowizny działkę, która zgodnie z ewidencją gruntów stanowi grunt rolny. Ponadto została wydana decyzja o warunkach zabudowy i zagospodarowania tej działki – z przeznaczeniem pod budowę budynku jednorodzinnego. Obecnie podatniczka zamierza sprzedać działkę, a uzyskany przychód przeznaczyć na zakup mieszkania. Zdaniem podatniczki sprzedaż działki nie powoduje obowiązku podatkowego w podatku dochodowym od osób fizycznych. Zgodnie z art. 21 ust. 1 pkt d ustawy o PIT w brzemieniu obowiązującym do końca 2006 roku wolne od podatku dochodowego są przychody uzyskane ze sprzedaży nieruchomości i praw majątkowych w całości – jeżeli ich nabycie nastąpiło w drodze spadku lub darowizny. Zatem sprzedaż nieruchomości (działki) podatniczki nie będzie stanowiła źródła przychodu, o którym mowa w art. 10 ust. 1 pkt 8 lit. a) ustawy o PIT, gdyż transakcja sprzedaży nastąpi po upływie pięciu lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym nastąpiło nabycie tej nieruchomości – 1999 rok. Zatem przychód uzyskany z tej sprzedaży nie będzie podlegał opodatkowaniu 10-proc. zryczałtowanym podatkiem dochodowym. Ponadto przychody uzyskane ze sprzedaży nieruchomości nabytej w drodze darowizny są wolne od podatku dochodowego z mocy prawa, a więc cel, na jaki podatniczka przeznaczy ten przychód jest obojętny podatkowo.

Od 1 stycznia 2007 r. sprzedaż nieruchomości i określonych praw związanych z nieruchomościami powoduje konieczność zapłaty podatku dochodowego od dochodu z tej sprzedaży. Oczywiście obowiązek taki powstaje tylko wtedy, gdy podatnik nie korzysta ze zwolnień podatkowych, tj. dokonuje sprzedaży odziedziczonej lub podarowanej mu nieruchomości lub prawa przed upływem pięciu lat licząc od końca roku, w którym nastąpiło ich nabycie, albo też gdy sprzedaje mieszkanie przed upływem 12 miesięcy od zameldowania się w nim na pobyt stały. Oczywiście w przypadku sprzedaży takiej nieruchomości, gdy sprzedaż podlega opodatkowaniu 19-proc. PIT, podatek płacony jest od dochodu rozumianego jako przychód pomniejszony o koszty uzyskania przychodu. Za koszty uzyskania przychodu z tytułu odpłatnego zbycia nieruchomości nabytych w drodze spadku, darowizny lub w inny nieodpłatny sposób uważa się udokumentowane nakłady, które zwiększyły wartość rzeczy i praw majątkowych, poczynione w czasie ich posiadania oraz kwotę zapłaconego podatku od spadków i darowizn w takiej części, w jakiej wartość zbywanej rzeczy lub prawa przyjęta do opodatkowania podatkiem od spadków i darowizn odpowiada łącznej wartości rzeczy i praw majątkowych przyjętej do opodatkowania podatkiem od spadków i darowizn.

PRZYKŁAD: JAKI PODATEK PRZY SPRZEDAŻY ODZIEDZICZONEJ NIERUCHOMOŚCI Podatnik odziedziczył w 2007 roku po ojcu dom. Wartość nabytej w spadku nieruchomości wyniosła 300 tys. zł. Podatnik w odpowiednim terminie złożył w urzędzie skarbowym zawiadomienie o nabyciu spadku, dzięki czemu skorzystał ze zwolnienia od podatku spadkowego. Następnie podatnik wyremontował dom, co kosztowało go 90 tys. zł. Tuż po zakończeniu remontu jeszcze przed końcem 2007 roku podatnik sprzedał dom za 500 tys. zł. Czy i jaki podatek powinien w związku z taką sprzedażą zapłacić? Otóż powinien. W domu nie był bowiem ani zameldowany, ani też sprzedaż nie nastąpiła po upływie 5 lat od nabycia. W przypadku takiej sprzedaży za koszty uzyskania przychodu z tytułu odpłatnego zbycia nieruchomości nabytych w drodze spadku, darowizny lub w inny nieodpłatny sposób uważa się udokumentowane nakłady, które zwiększyły wartość rzeczy i praw majątkowych, poczynione w czasie ich posiadania oraz kwotę zapłaconego podatku od spadków i darowizn w takiej części, w jakiej wartość zbywanej rzeczy lub prawa przyjęta do opodatkowania podatkiem od spadków i darowizn odpowiada łącznej wartości rzeczy i praw majątkowych przyjętej do opodatkowania podatkiem od spadków i darowizn. Podatnik podatku od spadków nie zapłacił. Poniósł jednak nakłady na nieruchomość (remont). Dlatego jego dochód wyniesie 410 tys. zł (500 tys. zł – 90 tys. zł nakładów). Podatek wyniesie w tym przypadku 77 900 zł.

Jeśli jednak podatnik korzystał ze zwolnienia z podatku od spadków i darowizn, czy to w ramach zwolnienia dla najbliższej rodziny, czy też w ramach ulgi mieszkaniowej, zmuszony będzie zapłacić w praktyce podatek od dochodu równego cenie sprzedaży. Chyba że przed sprzedażą poniósł jakieś udokumentowane nakłady na taką nieruchomość.