Podatnicy, którzy w 2007 roku pracowali za granicą, będą musieli sprawdzić, czy dochody zagraniczne podlegają rozliczeniu także w Polsce. Wpływ na to będą miały m.in. długość pobytu poza krajem, określenie centrum interesów życiowych oraz rodzaj metody unikania podwójnego opodatkowania stosowany w umowie dotyczącej unikania podwójnego opodatkowania zawartej między Polską a krajem, w którym praca była wykonywana.

Polacy pracujący za granicą to po wejściu Polski do Unii Europejskiej nikogo nie zaskakujący widok. Najczęściej wyjeżdżają oni do Niemiec, Austrii, Irlandii, Wielkiej Brytanii, Holandii, Danii czy Włoch. Coraz atrakcyjniejsze zarobkowo dla polskich obywateli stają się także kraje spoza Wspólnoty. Przykładem może być Islandia.
Zarobki zagraniczne są atrakcyjną ofertą dla Polaków i trudno się dziwić, że chętnie z możliwości wyjazdu i pracy poza krajem korzystają. Jednak, zarabiając za granicą, nie można zapominać o obowiązkach podatkowych, również tych, których należy dopełnić w kraju. Każdy więc, kto w 2007 roku pracował za granicą i uzyskiwał dochody, powinien sprawdzić, czy musi rozliczyć się z polskim fiskusem. Elementy, które będą powodowały, że rozliczenie takie będzie konieczne, to: miejsce zamieszkania, długość pobytu za granicą, fakt, czy zarobki danego roku pochodzą tylko z zagranicy czy może z zagranicy i z Polski, oraz rodzaj metody unikania podwójnego opodatkowania, jaką w danym przypadku należy zastosować.
A Dlaczego miejsce zamieszkania jest ważne
Przy rozliczaniu dochodów zagranicznych kluczową rolę będzie odgrywało określenie miejsca zamieszkania. Od niego bowiem zależy rodzaj obowiązku podatkowego, jakiemu się podlega. Zgodnie z generalną zasadą, jeśli Polak podlega w RP nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu, musi ze wszystkich swoich światowych dochodów rozliczać się w Polsce. Natomiast gdy podlega ograniczonemu obowiązkowi podatkowemu w Polsce, będzie rozliczał dochody tylko uzyskane na terytorium RP. Tak stanowią przepisy ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, które po 1 stycznia 2007 r. zmieniły się w zakresie definicji miejsca zamieszkania.
Ważne
Od podatku dochodowego od dochodu uzyskanego ze źródeł przychodów położonych za granicą wolni są członkowie personelu przedstawicielstw dyplomatycznych i urzędów konsularnych oraz inne osoby korzystające z przywilejów i immunitetów dyplomatycznych lub konsularnych na podstawie umów lub powszechnie uznanych zwyczajów międzynarodowych, jak również członkowie ich rodzin pozostający z nimi we wspólnocie domowej, jeżeli nie są obywatelami polskimi i nie mają stałego pobytu w Polsce
Zgodnie z art. 3 ustawy o PIT osoby fizyczne, jeżeli mają miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, podlegają obowiązkowi podatkowemu od całości swoich dochodów (przychodów) bez względu na miejsce położenia źródeł przychodów (nieograniczony obowiązek podatkowy).
Za osobę mającą miejsce zamieszkania w Polsce uważa się osobę fizyczną, która:
  •  posiada na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej centrum interesów osobistych lub gospodarczych (ośrodek interesów życiowych) lub
  •  przebywa na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej dłużej niż 183 dni w roku podatkowym.
Osoby fizyczne, jeżeli nie mają na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej miejsca zamieszkania, podlegają obowiązkowi podatkowemu tylko od dochodów (przychodów) osiąganych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (ograniczony obowiązek podatkowy).
Za dochody (przychody) osiągane w Polsce uważa się w szczególności dochody (przychody) z:
  •  pracy wykonywanej na terytorium Polski na podstawie stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej oraz spółdzielczego stosunku pracy, bez względu na miejsce wypłaty wynagrodzenia,
  •  działalności wykonywanej osobiście na terytorium Polski, bez względu na miejsce wypłaty wynagrodzenia,
  •  działalności gospodarczej prowadzonej na terytorium RP,
  •  położonej na terytorium Polski nieruchomości, w tym ze sprzedaży takiej nieruchomości.
Opodatkowanie pracy
Zasady opodatkowania dochodów zagranicznych wynikające z ustawy o PIT należy stosować razem z przepisami, jakie zawierają umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania.
Zgodnie z generalną zasadą określoną w umowach wynagrodzenie z tytułu pracy najemnej wykonywanej przez osobę mającą miejsce zamieszkania w jednym z umawiających się państw podlega opodatkowaniu tylko w tym państwie, chyba że praca wykonywana jest w drugim państwie. W takim przypadku dochód może być opodatkowany zarówno w państwie miejsca zamieszkania, jak i w państwie, w którym wykonywano pracę. Od tej ogólnej zasady umowy przewidują wyjątek, zgodnie z którym wynagrodzenie za pracę najemną wykonywaną w drugim państwie może być opodatkowane tylko w państwie zamieszkania osoby uzyskującej wynagrodzenie.
PRZYKŁAD
Diety do uwzględnienia
Sposób obliczania dochodu przy składaniu rocznego zeznania podatkowego jest taki sam bez względu na kraj uzyskania wynagrodzenia za pracę najemną oraz na zastosowaną metodę zapobiegania podwójnemu opodatkowaniu.
Przychód osiągany za granicą należy pomniejszyć za każdy dzień pobytu za granicą, w którym podatnik pozostawał w stosunku pracy, o kwotę odpowiadającą 30 proc. równowartości diety z tytułu podróży służbowej za granicą.
Pomniejszone o diety z tytułu podróży służbowej przychody przelicza się na złote według kursu z dnia otrzymania bądź postawienia środków pieniężnych do dyspozycji podatnika, ogłaszanego przez bank, z usług którego korzysta podatnik, i które mają zastosowanie przy kupnie walut obcych. Jeżeli bank, z którego usług korzysta podatnik, stosuje różne kursy walut obcych i nie jest możliwe zastosowanie kursu kupna, stosuje się kurs średni walut obcych z dnia uzyskania przychodu ogłaszany przez Narodowy Bank Polski.
W przypadku gdy podatnik nie korzysta z usług banku, przychody należy przeliczyć według średnich kursów walut obcych z dnia uzyskania przychodu, ogłaszanych przez NBP.
Od tak obliczonego przychodu (przeliczonego na złote) odejmuje się następnie przysługujące koszty uzyskania przychodów (osobie uzyskującej dochody ze stosunku pracy przysługują zryczałtowane koszty uzyskania przychodów określone w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych).
Będzie tak wtedy, gdy spełnione zostaną równocześnie trzy warunki:
  •  odbiorca wynagrodzenia przebywa w drugim państwie nie dłużej niż przez określony czas (najczęściej jest to 183 dni w roku kalendarzowym lub w ciągu kolejnych 12 miesięcy, licząc od dnia przybycia do tego państwa) oraz
  •  wynagrodzenie jest wypłacane przez pracodawcę lub w imieniu pracodawcy, który nie ma miejsca zamieszkania lub siedziby w drugim państwie, oraz
  •  wynagrodzenie nie jest wypłacane przez zakład lub stałą placówkę, którą pracodawca posiada w drugim państwie.
Niespełnienie któregokolwiek z tych warunków oznacza, że otrzymane wynagrodzenie może być opodatkowane zarówno w państwie, w którym praca jest wykonywana, jak i w państwie, w którym osoba uzyskująca wynagrodzenie ma miejsce zamieszkania.
W takim przypadku, jeżeli osoba mająca miejsce zamieszkania w Polsce uzyskuje przychody z tytułu pracy najemnej wykonywanej za granicą, które mogą być również opodatkowane w drugim państwie, podwójnemu opodatkowaniu tego dochodu zapobiega się poprzez zastosowanie właściwej metody unikania podwójnego opodatkowania określonej w umowie o unikaniu podwójnego opodatkowania.
B Jakie metody unikania podwójnego opodatkowania są stosowane
W zawartych przez Polskę umowach - a jest ich ponad 80 - występują dwie metody unikania podwójnego opodatkowania: metoda wyłączenia z progresją oraz metoda proporcjonalnego odliczenia.
W sytuacjach gdy podatnik uzyskał dochód w państwie, z którym Polska nie zawarła umowy w sprawie unikania podwójnego opodatkowania, stosowana jest metoda proporcjonalnego odliczenia.
Zastosowanie metody
Metoda wyłączenia z progresją oznacza, że w Polsce wyłącza się z podstawy opodatkowania dochód osiągnięty za granicą, zwolniony z opodatkowania na podstawie umów o unikaniu podwójnego opodatkowania. Jednak dla ustalenia stawki podatku od pozostałego dochodu - osiągniętego w Polsce - stosuje się stawkę podatku właściwą dla całego dochodu, tzn. łącznie z dochodem osiągniętym za granicą.
Metodę wyłączenia z progresją przewidują m.in. umowy zawarte z następującymi państwami: Albanią, Chinami, Chorwacją, Cyprem, Czechami, Estonią, Francją, Grecją, Indonezją, Irlandią, Japonią, Kanadą, Kuwejtem, Litwą, Łotwą, Niemcami, Portugalią, Republiką Południowej Afryki, Rumunią, Słowacją, Słowenią, Szwecją, Tunezją, Turcją, Ukrainą i Włochami.
Przy zastosowaniu metody wyłączenia z progresją podatnik ma obowiązek składania zeznania rocznego, jeżeli:
  •  osiągnięte w Polsce dochody podlegają opodatkowaniu według skali podatkowej,
  •  będzie chciał skorzystać z preferencyjnego rozliczenia rocznego, tzn. złożyć zeznanie łącznie z małżonkiem lub opodatkować dochody w sposób przewidziany dla osób samotnie wychowujących dzieci.
Metoda odliczenia proporcjonalnego oznacza, że dochód osiągany za granicą jest opodatkowany w Polsce, ale od należnego podatku odlicza się podatek zapłacony za granicą. Odliczenie to możliwe jest tylko do wysokości podatku przypadającego proporcjonalnie na dochód uzyskany w obcym państwie.
Metodę odliczenia proporcjonalnego przewiduje się m.in. w umowach zawartych z następującymi państwami: Austrią, Belgią, Danią, Finlandią, Holandią, Kazachstanem, Rosją, Wielką Brytanią i Północną Irlandią oraz Stanami Zjednoczonymi.
Przy zastosowaniu metody odliczenia proporcjonalnego obowiązek wykazania w zeznaniu rocznym dochodu uzyskanego za granicą istnieje zawsze, bez względu na to, czy oprócz dochodów z zagranicy podatnik uzyskał w Polsce inne dochody opodatkowane według skali podatkowej.
C Dochody zagraniczne w PIT-36
Podatnicy, którzy w 2007 roku uzyskali dochody za granicą i muszą wykazać je w Polsce, zrobią to na formularzu PIT-36.
PRZYKŁAD
Odliczenia od podatku i dochodu
Podatnik zarabiający w 2007 roku za granicą, który musi rozliczyć się w Polsce, może w rocznym PIT uwzględnić także ulgi i odliczenia wynikające z ustawy o PIT, jeśli spełni warunki do skorzystania z nich.
Zgodnie z ustawą o PIT dochód ulega obniżeniu o kwotę pobranych bądź opłaconych składek na ubezpieczenia społeczne, określonych w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych. Jeżeli w zeznaniu rocznym podatnik wykaże dochód do opodatkowania, może skorzystać również z innych odliczeń od dochodu, np.: darowizn, wydatków rehabilitacyjnych czy wydatków poniesionych na internet.
Dochód po odliczeniach daje podstawę opodatkowania. Od niej oblicza się podatek według obowiązującej skali podatkowej.
Możliwe jest także skorzystanie z odliczeń od podatku. Podatek dochodowy w pierwszej kolejności ulega obniżeniu o kwotę pobranej bądź opłaconej składki na ubezpieczenie zdrowotne, o której mowa w ustawie o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. Odliczenie to nie może jednak przekroczyć 7,75 proc. podstawy wymiaru składki.
Podatnik może także przekazać 1 proc. swojego podatku dla organizacji pożytku publicznego oraz skorzystać z ulgi na dziecko.
Jeżeli do dochodów uzyskanych za granicą ma zastosowanie metoda wyłączenia z progresją, dochodów tych podatnicy nie wykazują w części D.1 i D.2. (dochody i straty podatnika/małżonka), należy je bowiem wykazać w części H zeznania w wierszu zatytułowanym Dochody osiągnięte za granicą.
Właściwe wiersze w części D.1. i D.2. PIT-36 wypełniają natomiast podatnicy, którzy uzyskali dochody z tytułu działalności wykonywanej za granicą lub ze źródeł przychodów położonych za granicą, do których ma zastosowanie metoda odliczenia podatku zapłaconego za granicą.
W kolumnie f w części D.1. i D.2. nie należy wykazywać podatku zapłaconego za granicą. Kwotę tę podatnicy wykazują i odliczają w części H w wierszu zatytułowanym Podatek zapłacony za granicą - zgodnie z art. 27 ust. 9 i 9a ustawy o PIT przeliczony na złote.
Wiersz 9 - Razem - należy wypełnić niezależnie od liczby źródeł przychodów, z których podatnicy uzyskali przychód.
W części H PIT-36 na dochody zagraniczne poświęcone są dwie rubryki o numerach 162 i 163. Wypełniają je podatnicy, którzy w roku podatkowym oprócz dochodów podlegających opodatkowaniu uzyskali dochody z tytułu działalności wykonywanej za granicą lub ze źródeł przychodów położonych za granicą, do których zgodnie z postanowieniami umów o unikaniu podwójnego opodatkowania ma zastosowanie metoda wyłączenia z progresją.
Obliczenie podatku
Podatnicy, którzy osiągnęli dochody z tytułu działalności wykonywanej za granicą lub ze źródeł przychodów położonych za granicą, do których zgodnie z postanowieniami umów o unikaniu podwójnego opodatkowania ma zastosowanie metoda wyłączenia z progresją, podatek trzeba wyliczyć, mnożąc kwotę wykazaną w poz. 164 przez stopę procentową obliczoną w sposób wskazany poniżej.
Dla podatników rozliczających swoje dochody:
  •  indywidualnie - od sumy dochodów wykazanych w poz. 161 i 162 należy obliczyć podatek według skali, a następnie ustalić stopę procentową, z dokładnością do dwóch miejsc po przecinku. W tym celu należy kwotę podatku obliczonego według skali podzielić przez sumę kwot wykazanych w poz. 161 i 162, a następnie pomnożyć przez 100.
  •  wspólnie z małżonkiem lub w sposób przewidziany dla osób samotnie wychowujących dzieci - od połowy sumy kwot wykazanych w poz. 161, 162 i 163 należy obliczyć podatek według skali, a następnie ustalić stopę procentową, z dokładnością do dwóch miejsc po przecinku. W tym celu należy kwotę podatku obliczonego według skali podzielić przez połowę sumy kwot z poz. 161, 162 i 163, a następnie pomnożyć przez 100.
Tak obliczony podatek, podatnicy rozliczający się:
  •  indywidualnie - wpisują w poz. 165 zeznania,
  •  wspólnie z małżonkiem - mnożą przez dwa, a następnie wpisują w poz. 165 zeznania,
  •  w sposób przewidziany dla osób samotnie wychowujących dzieci - mnożą przez dwa, a następnie wpisują w poz. 165 zeznania.
Trzeba pamiętać, że w sytuacji, gdy kwota podatku obliczonego w opisany sposób jest liczbą ujemną, w poz. 165 należy wpisać zero.
Kolejne pozycje PIT-36, tj. poz. 167 i 168, wypełniają podatnicy, którzy uzyskali dochody z tytułu działalności wykonywanej za granicą lub ze źródeł przychodów położonych za granicą, do których ma zastosowanie metoda odliczenia podatku zapłaconego za granicą.
W tym przypadku kwotę podatku obliczonego według skali od łącznych dochodów uzyskanych za granicą i w Polsce należy pomnożyć przez kwotę dochodu uzyskanego za granicą (wykazanego w części D.1., D.2. zeznania PIT-36), a następnie podzielić przez kwotę łącznego dochodu uzyskanego za granicą i w Polsce.
D Wypełniamy załącznik PIT/ZG
Rozliczając dochody zagraniczne w Polsce, do zeznania PIT-36 należy wypełnić PIT/ZG. Załącznik ten to informacja o wysokości dochodów z zagranicy i zapłaconym podatku w roku podatkowym.
PRZYKŁAD
Podatek w PIT/ZG
W formularzu PIT/ZG wykazujemy uzyskane poza granicami Polski dochody i zapłacony tam podatek po uprzednim przeliczeniu ich na złote. Takiego przeliczenia dokonujemy według zasad wynikających z przepisów ustawy o PIT. Zgodnie z nimi przychody na złote przelicza się według kursu kupna waluty ogłaszanego przez bank, z którego usług korzystał podatnik albo kursu średniego NBP, jeżeli podatnik nie korzysta z banku, albo korzysta z banku zagranicznego, z dnia uzyskania tych przychodów. Natomiast zapłacony za granicą podatek według kursu z dnia zapłaty tego podatku.
Załącznik ten składają osoby, które w roku podatkowym uzyskały dochody z tytułu działalności wykonywanej za granicą lub ze źródeł przychodów położonych za granicą i dochody te podlegają opodatkowaniu w Polsce.
W załączniku podatnik wykazuje dochody z tytułu działalności wykonywanej za granicą lub ze źródeł przychodów położonych za granicą oraz podatek zapłacony za granicą (jeżeli do dochodów tych ma zastosowanie metoda odliczenia podatku zapłaconego za granicą), rozliczane w zeznaniu podatkowym PIT-36.
Załącznik składa się odrębnie dla każdego państwa uzyskania dochodu. W przypadku łącznego opodatkowania dochodów małżonków, jak i małżonków rozliczających się indywidualnie, załącznik PIT/ZG wypełnia odrębnie każdy z małżonków. W załączniku tym pozycję przeznaczoną do wpisania numeru PESEL wypełniają wyłącznie te osoby, które mają nadany ten numer.
PRZYKŁAD
Rubryki do wypełnienia w PIT/ZG
Formularz PIT/ZG po raz pierwszy był składany przez podatników rozliczających dochody zagraniczne za 2006 rok. Druk ten podzielony jest na trzy główne części. Część pierwsza zawiera podstawowe dane o podatniku, takie jak jego NIP (numer identyfikacji podatkowej), nazwisko, imię, data urodzenia. W tej części trzeba też określić rok, za który składana jest informacja PIT/ZG, oraz wskazać liczbę składanych załączników i numer wypełnianego załącznika, czyli wskazać, który to formularz z ogólnej liczby składanych informacji PIT/ZG.
W części drugiej trzeba będzie podać tylko dwie informacje: nazwę kraju, w którym uzyskano dochód (poz. 7 - państwo uzyskania dochodu) oraz kod kraju. Z uwagi na to, że rubryka ta przewiduje podanie nazwy tylko jednego państwa, w przypadku uzyskiwania dochodów na terytorium więcej niż jednego państwa dla każdego z państw, w których podatnik zarabiał, konieczne będzie złożenie oddzielnego PIT/ZG.
W części trzeciej trzeba wykazać zarówno uzyskane poza granicami Polski dochody, jak i zapłacony tam podatek. Ta część podzielona została na odrębne sekcje dotyczące różnych źródeł dochodów.
EWA MATYSZEWSKA
Schemat rozliczenia PIT-36, załącznik PIT/ZG / DGP