Prace przy budynku – jedna stawka, poza jego obrębem – druga. Tak to widzą urzędy. Sądy nie mogą się zdecydować. Wkrótce rozstrzygnięcie. Naczelny Sąd Administracyjny zakończy wieloletni spór. W składzie siedmiu sędziów podejmie uchwałę, która odpowie na pytanie, czy należy stosować jedną stawkę (8 proc.) czy dwie (8 proc. i 23 proc.). Wnioskuje o to prezes NSA. Kiedy dokładnie poznamy uchwałę, jeszcze nie wiadomo.
Budynki oddane do użytku / DGP
Sąd zinterpretuje przepisy obowiązujące do końca 2010 r. Ale eksperci nie mają wątpliwości: powinien odnieść się także do obowiązujących regulacji, bo i one nie rozstrzygają sprawy i są źródłem sporów (tyle że spory te nie zdążyły jeszcze trafić na wokandę Naczelnego Sądu Administracyjnego).
A nawet jeśli tego nie zrobi, jego orzeczenie może mieć wpływ na aktualne interpretacje i rozliczenia podatkowe.
Uchwała będzie mieć ogromne konsekwencje: jeśli sąd uzna, że prace poza obrębem budynku były (i są) obłożone podstawową stawką VAT, wiele firm może być zmuszonych do uregulowania zaległości podatkowych z odsetkami.
Od początku 2008 r. izby skarbowe twierdzą, że niższy VAT obejmuje wyłącznie roboty dotyczące bryły budynku i prowadzone w jego wnętrzu. A podatnicy pytają retorycznie – czy budowa domu jest zakończona, jeśli nie jest on podłączony do sieci wodociągowej czy gazowej albo jeśli nie ma chodnika dla mieszkańców.

Spór od pięciu lat

Możliwość stosowania obniżonej stawki podatku wynika z art. 41 ust. 12 ustawy o VAT (t.j. Dz.U. z 2011 r. nr 177, poz. 1054 z późn. zm.). Przepis ten dotyczy robót budowlano-montażowych związanych z obiektami budownictwa mieszkaniowego lub ich częściami.
Bartosz Bołtromiuk, doradca podatkowy w Independent Tax Advisers Doradztwo Podatkowe, przypomina, że do końca 2007 r. obowiązywał również art. 146. Zgodnie z nim obniżoną stawkę VAT można było stosować w przypadku robót budowlano-montażowych oraz remontów i robót konserwacyjnych związanych z infrastrukturą towarzyszącą budownictwu mieszkaniowemu.
Za taką infrastrukturę uważano m.in. przyłącza do sieci rozprowadzających (wodociągowych, kanalizacyjnych, cieplnych, elektroenergetycznych, gazowych i telekomunikacyjnych), drogi, dojścia, dojazdy do budynków mieszkalnych, pasy zieleni, a także stacje uzdatniania wody czy oczyszczalnie ścieków.
W latach 2008–2010 podatnicy uznawali, że prawo do stosowania obniżonej stawki VAT dla robót poza obrębem budynków wynikało z rozporządzeń wykonawczych ministra finansów. Funkcjonowała w nich regulacja, że niższą stawkę można stosować do robót „dotyczących” obiektów budownictwa mieszkaniowego.
Pojawił się jednak problem, bo izby skarbowe uznały, że wszelkie prace poza budynkiem są związane z infrastrukturą towarzyszącą. A skoro przepis odnoszący się do takiej infrastruktury zniknął z ustawy z końcem 2007 r., to tego rodzaju roboty opodatkowane są podstawową stawką VAT.
Od 2011 r. na podstawie ustawy o VAT 8-proc. stawkę stosuje się przy budowie, remoncie, modernizacji, termomodernizacji lub przebudowie obiektów budowlanych lub ich części zaliczonych do budownictwa objętego społecznym programem mieszkaniowym. Natomiast do rozporządzenia został wprowadzony przepis dotyczący robót konserwacyjnych.
– Obecnie wykonawcy budowlani częściej próbują wskazywać na podstawie przepisów prawa budowlanego, że przyłącza stanowią nieodłączny element budynku, nawet jeśli fizycznie nie znajdują się w obrębie jego bryły – tłumaczy Bartosz Bołtromiuk.
Ich pełnomocnicy próbują także powoływać się na argumentację dotyczącą świadczeń kompleksowych, którą NSA często wykorzystuje przy orzekaniu.
Twierdzą, że jeśli 8-proc. stawka dotyczy budowy domu mieszkalnego i jest to usługa główna, to do usług pobocznych, stanowiących razem z budynkiem świadczenie kompleksowe, także należy stosować taką stawkę.
W efekcie kwestia, jaką stawkę VAT stosować do robót wewnątrz i poza budynkiem, jest nadal nierozstrzygnięta. Sądy odnoszą się do niej rozmaicie.



Rozbieżne wyroki

Dominika Cabaj, doradca podatkowy w DLA Piper, przypomina, że niektóre sądy zastosowały korzystną dla firm koncepcję jednej stawki VAT – jako że budowa budynku jest jednym kompleksowym świadczeniem i obejmuje także prace poza bryłą obiektu. Przykładowo tak rozstrzygnął NSA w wyroku z 9 maja 2012 r. (sygn. I FSK 1081/11).
Uznał, że roboty okołobudowlane polegające na udrażnianiu kanalizacji sanitarnej i burzowej związanej z budynkiem mieszkaniowym powinny być opodatkowane niższą stawką VAT. Jednak w innym wyroku NSA orzekł, że po zakończeniu 2007 r. nie można już rozszerzać stosowania preferencyjnej stawki VAT na infrastrukturę towarzyszącą.

Od wyroku zależy, czy firmy będą miały zaległości podatkowe z odsetkami

NSA w wyroku z 19 kwietnia 2011 r. (sygn. I FSK 1189/11) uznał, że obniżonej stawce VAT podlegają jedynie roboty budowlano-montażowe polegające na rozprowadzeniu wewnętrznych instalacji w budynku mieszkalnym, stanowiące jego integralną część.
– Spór dotyczy tak naprawdę rozróżnienia pojęcia „obiekt budowlany” i pojęcia „infrastruktura towarzysząca” – komentuje Dominika Cabaj.

Ryzyko zaległości

Dla kogo uchwała NSA będzie mieć znaczenie? – Przede wszystkim dla wykonawców, którzy przed 2011 r. stosowali w przypadku robót budowlanych wykonywanych poza obrębem budynków mieszkalnych obniżoną stawkę VAT (a jeśli NSA odniesie się także do obowiązujących przepisów – również dla tych, którzy stosowali ją po 1 stycznia 2011 r.) – mówi Bartosz Bołtromiuk.
– Przed negatywnymi skutkami niekorzystnego rozstrzygnięcia chronione są tylko te firmy, które uzyskały pozytywne interpretacje indywidualne – z reguły w wyniku sporu sądowego, ponieważ fiskus odmawiał prawa do stosowania stawki obniżonej w przypadku tego typu usług – dodaje.
Przedsiębiorstwa budowlane, które DGP poprosił o komentarz, odmówiły z uwagi na ryzyko ewentualnej kontroli ze strony fiskusa.

Prywatni inwestorzy

Ponieważ uchwała może mieć znaczenie także dla aktualnej praktyki, przyjęcie poglądu, że obniżona stawka dotyczy tylko prac w obrębie budynku, pogorszyłoby sytuację osób, które będą zlecać wykonawcom budowę domu. Może bowiem oznaczać wzrost kosztów. – Prywatne osoby nie mogą odliczyć VAT od usług wykonawców. Dla nich wyższy podatek na fakturze oznacza większą kwotę do zapłaty– wyjaśnia Bartosz Bołtromiuk.
A gdyby NSA uznał, że do niektórych prac integralnie związanych z budową budynku należałoby stosować niższą stawkę podatku? W niekorzystnej sytuacji byliby ci wykonawcy, którzy odprowadzili wyższy podatek i wobec których fiskus zakończył już postępowanie.
– Wydanie uchwały, nawet korzystnej dla podatników, nie stanowi przesłanki do wznowienia postępowania – tłumaczy Tomasz Pabiański, starszy menedżer w zespole podatków pośrednich PwC. Jeśli takiego postępowania nie było lub nie zakończy się przed uchwałą NSA, wykonawcy, powołując się nią, mogą wystąpić o zwrot nadpłaty podatku.

Ceny mieszkań

Czy treść uchwały może mieć wpływ na cenę mieszkań sprzedawanych np. przez deweloperów? Tomasz Pabiański przypomina, że deweloper, który buduje mieszkania, nie ponosi kosztu VAT. Ma prawo do odliczenia podatku naliczonego.
Podobnego zdania jest Bartosz Bołtromiuk. Według niego, jeśli wykonawca ostatecznie skoryguje faktury sprzedaży, opodatkowując wykonane prace stawką wyższą zamiast niższej, to skutki takiej korekty nie powinny obciążyć deweloperów.
Wynika to z tego, że podatek naliczony podlega odliczeniu, jeśli nabyte towary i usługi mają związek z działalnością opodatkowaną. A sprzedaż mieszkań w ramach pierwszego zasiedlenia jest taką właśnie działalnością.