W celu przyspieszenia postępowania sądowoadministracyjnego Naczelny Sąd Administracyjny proponuje przekazać część uprawnień sądów referendarzom. Zmiana zakresu obowiązków ma odciążyć samych sędziów w sądach, które obecnie nowe sprawy rozpatrują w terminie kilku miesięcy w sądach wojewódzkich, a w NSA – około dwóch lat.
– Oczekiwanie na wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego przez tak długi okres narusza zasadę szybkości postępowania – zauważa Wojciech Serafiński, doradca podatkowy.
Dlatego sąd kasacyjny proponuje przekazanie referendarzom sądowym decydowanie o kwestiach nieprocesowych. Mają wydawać postanowienia dotyczące stwierdzenia prawomocności wyroku oraz rozpatrywać wnioski o przyznanie prawa pomocy (zwolnienie z całości lub części opłat sądowych, a także ustanowienie pełnomocnika).
Tych czynności z pewnością nie muszą wykonywać sędziowie. Interes podatnika będzie zabezpieczony sprzeciwem, który będzie musiał rozpatrzyć sąd.
Proponowane zmiany nie powinny też naruszyć Konstytucji RP. Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 13 marca 2012 r. (sygn. akt P 39/10) wskazał, że referendarze są urzędnikami, którzy zostali upoważnieni do wykonywania określonych w ustawach czynności należących do sądów w zakresie ochrony prawnej. Urzędnicy ci, nie mając przymiotu niezawisłości, nie mogą wykonywać czynności z zakresu wymierzania sprawiedliwości. Te ostatnie należą do wyłącznej kompetencji sądów.
W ocenie Wojciecha Serafińskiego dodatkowe czynności, które mają wykonywać referendarze w sądach administracyjnych, z pewnością do wymierzania sprawiedliwości nie należą.
Zgodnie z obecnym brzmieniem przepisów ustawy z 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 270), czynności referendarzy sądowych ograniczają się do prowadzenia postępowań mediacyjnych i przyznawania prawa pomocy. W zakresie prawa pomocy wykonują czynności formalne, związane przede wszystkim z przyjęciem i przekazaniem wniosku sądowi do rozpoznania. Propozycja NSA zakłada, aby zasadą było orzekanie o przyznaniu prawa pomocy przez referendarzy. Tym samym będą oni mogli wydawać postanowienia o przyznaniu, cofnięciu, odmowie przyznania prawa pomocy albo umorzeniu takiego postępowania. Sprzeciw od zarządzeń i postanowień referendarza ma rozpatrzyć sąd.
Wniosek o przyznanie prawa pomocy powinien zawierać oświadczenie podatnika obejmujące dane o stanie majątkowym i dochodach oraz oświadczenie strony o niezatrudnieniu lub niepozostawaniu w innym stosunku prawnym z adwokatem, radcą prawnym, doradcą podatkowym
Etap legislacyjny
Projekt, który ma być złożony do Sejmu z inicjatywy ustawodawczej prezydenta