Prawnicy nie wiedzą, kiedy naliczać VAT od świadczenia darmowych usług. Chcą zmian w ustawie o VAT lub interpretacji ogólnej Ministerstwa Finansów.
Ministerstwo Finansów pracowało nad interpretacją ogólną w sprawie usług pro bono. Jednak prace w tym zakresie zostały zawieszone. Z kolei zmiany w ustawie – przynajmniej na razie – nie są planowane.
– Z obecnego stanowiska fiskusa wynika, że powinniśmy osobom ubogim, które korzystają z darmowych porad, wystawiać informację PIT 8-C, fakturę i odprowadzać VAT od tej usługi. W mojej ocenie jest to nieporozumienie – oceniał podczas debaty zorganizowanej w DGP Maciej Bobrowicz, prezes Krajowej Rady Radców Prawnych, apelując jednocześnie o zmianę tego podejścia.
Przedstawiciele Ministwerstwa Finansów obecni na spotkaniu zapowiedzieli otwartość i chęć pomocy w wyjaśnieniu wszelkich wątpliwości.

Prawo do odliczenia

Przepisy polskiej ustawy o VAT przewidują ogólną zasadę opodatkowania nieodpłatnych usług, gdy podatnik miał prawo do odliczenia VAT przy zakupach związanych z tymi usługami, a darmowe świadczenie usług nie jest związane z prowadzoną działalnością gospodarczą tego podatnika.
– Regulacje te stanowią przy tym odzwierciedlenie przepisów unijnych zawartych w dyrektywie VAT 2006/112/WE – wyjaśnia Paweł Nocznicki, doradca podatkowy, menedżer w Stone & Feather Tax Advisory.
Obecne regulacje podatkowe budzą uzasadnioną niepewność prawników w zakresie charytatywnego udzielania porad prawnych. Według Pawła Nocznickiego źródłem wątpliwości jest kwestia oceny, czy konkretne działania pro bono mają związek z działalnością gospodarczą kancelarii prawnej.
Ekspert uważa, że warto odnotować tu korzystny wyrok NSA (sygn. akt I FSK 326/09), który uznał, że charytatywnie udzielana pomoc prawna służy polepszeniu wizerunku kancelarii i jej promocji, buduje jej renomę, ma zatem związek z wykonywaniem zawodu prawnika i jako taka nie powinna podlegać VAT.
Wyrok ten stanowi wskazówkę, że w analogicznych sprawach sądy administracyjne będą opierać się na stanowisku wyrażonym przez NSA. W rezultacie próby zajmowania przez organy dotychczasowego niekorzystnego dla podatników stanowiska będą kwestionowane na etapie postępowania sądowo-administracyjnego.

Związek z działalnością powoduje, że nieodpłatne usługi nie podlegają VAT

– W praktyce jednak kwestia ta ma charakter ocenny, w związku z czym może stać się źródłem sporów z organami podatkowymi – ostrzega Paweł Nocznicki.



Zmiana przepisów

Z tych względów kwestię opodatkowania VAT działalności charytatywnej prawników, której prowadzenie leży w interesie społecznym, należałoby doprecyzować. Dyrektywa VAT daje taką możliwość, przewidując, że państwa członkowskie mogą odstąpić od opodatkowania VAT wybranych usług nieodpłatnych, jeżeli takie odstępstwo nie będzie prowadzić do zakłóceń konkurencji.
– Wydaje się, że wyłączenie z VAT działalności pro bono takich zakłóceń powodować nie powinno – stwierdza Paweł Nocznicki.
Według Jerzego Martiniego, doradcy podatkowego w Baker & McKenzie, kwestia opodatkowania VAT usług prawniczych pro bono wywołuje od długiego czasu kontrowersje, co świadczy o potrzebie zmian przepisów w tym względzie.
– Z drugiej strony wydaje się, że również na gruncie obecnie obowiązujących przepisów można wywieść brak opodatkowania VAT – dodaje Jerzy Martini.
Wyjaśnia, że działalność pro bono jest niejako wpisana w wykonywanie zawodu zaufania publicznego. Mimo że pomoc prawna nie jest świadczona przeważnie w celach uzyskania korzyści biznesowych, to należy uznać, że jest to element kształtowania pozytywnego wizerunku kancelarii czy też konkretnych prawników czy doradców. Takie kształtowanie wizerunku niewątpliwie skutkuje uznaniem pomocy prawnej związanej z działalnością gospodarczą.
– Związek z działalnością gospodarczą powoduje z kolei, że nieodpłatne świadczenie usług nie podlega opodatkowaniu VAT – potwierdza Jerzy Martini.
W rezultacie – jak podpowiada Kamil Lewandowski, doradca podatkowy w FL Tax – prawnicy mogą twierdzić, że świadczone usługi pro bono są wykonywane do celów działalności gospodarczej i w konsekwencji nie podlegają opodatkowaniu VAT. Warto pamiętać, że w przypadku VAT krajowy ustawodawca jest w dużej mierze ograniczony postanowieniami dyrektywy VAT, dlatego zmiana przepisów w tym zakresie wydaje się mało prawdopodobna.
– Jednak zastosowanie wspomnianej argumentacji jest jak najbardziej uprawnione na gruncie polskiej ustawy oraz dyrektywy i w zdecydowanej większości przypadków uprawnia do wyłączenia z opodatkowania VAT usług prawniczych pro bono – podkreśla Kamil Lewandowski.

Powstanie przychodu

Niestety, w dalszym ciągu do rozwiązania pozostaje także kwestia PIT. Dominika Dyba, doradca podatkowy w KPMG, wskazuje w rozmowie z nami, że obecnie uzyskanie darmowej porady stanowi przychód dla beneficjenta, co rodzi również obowiązek wypełnienia przez prawnika formularza PIT-8C.
– Zasadne wydaje się wprowadzenie zwolnienia z opodatkowania takiego przychodu – uważa Dominika Dyba.
Kamil Lewandowski zwraca uwagę, że obecnie można argumentować, że porady prawne o wartości do 200 zł podlegają zwolnieniu z PIT, gdyż można je uznać w jakiejś mierze za działania związane z promocją i reklamą. Tak niski limit wyklucza jednak zastosowanie zwolnienia w wielu innych przypadkach.
– Biorąc pod uwagę niewielkie korzyści finansowe dla fiskusa oraz pewne trudności w skutecznej kontroli działalności pro bono, ustawodawca powinien rozważyć możliwość uregulowania przepisów w sposób, który nie będzie utrudniał osobom najsłabiej uposażonym dostępu do fachowej pomocy prawnej – twierdzi Kamil Lewandowski.
Takie działanie leży w interesie państwa, gdyż ułatwi dostęp do prawnika najbardziej potrzebującym oraz pomoże usunąć bariery hamujące działalność społeczną środowiska prawniczego.

Podejście fiskusa

Obecnie obowiązujące przepisy podatkowe nie zachęcają specjalistów do udzielania darmowych porad prawnych osobom najuboższym.
Dominika Dyba zauważa, że Ministerstwo Finansów twierdzi, że od darmowych porad prawnik powinien zapłacić VAT, chyba że ich udzielanie ma na celu budowanie jego pozytywnego wizerunku, a zatem ma związek z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą.
W praktyce pojawia się wiele pytań, w jaki sposób adwokat udzielający darmowej pomocy prawnej ma wykazać, że przyczyniło się to do zbudowania jego reputacji.
– W opublikowanym ostatnio projekcie ustawy deregulacyjnej zaproponowano przepisy, zgodnie z którymi nieodpłatne świadczenie pomocy prawnej jest związane z działalnością gospodarczą adwokata lub radcy prawnego – dodaje Dominika Dyba.
Zdaniem Ministerstwa Sprawiedliwości powinno to rozwiązać problem opodatkowania VAT pomocy pro bono.