W 2010 roku do postępowania sądowoadministracyjnego wprowadzone zostało postępowanie w sprawie stwierdzenia nieważności prawomocnych orzeczeń sądów administracyjnych. Jak jest stosowane w praktyce?
Wprowadzenie tego postępowania podyktowane było koniecznością uregulowania procedury, która pozwalałaby na pociągnięcie do odpowiedzialności Skarb Państwa za szkody wyrządzone przez niezgodne z prawem działanie organu władzy publicznej. W tym względzie przyjęta regulacja stanowi realizację art. 77 Konstytucji RP. Również z orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości UE wynika, że państwa członkowskie są zobowiązane do zapewnienia możliwości ubiegania się o odszkodowanie z tytułu wadliwych orzeczeń sądowych, które powodują naruszenie prawa unijnego.
Postępowanie sądowoadministracyjne jest dwuinstancyjne, co w praktyce oznacza, że od orzeczeń sądu drugiej instancji – NSA nie przysługują środki zaskarżenia. Orzeczenia takie są ostateczne i co do zasady nie podlegają wzruszeniu. Omawiana skarga jest nadzwyczajnym środkiem zaskarżenia zapadłego orzeczenia NSA. W wyniku jej wniesienia następuje ponowne rozpatrzenie przez NSA sprawy już raz rozstrzygniętej.
Należy jednak podkreślić, że stwierdzenie niezgodności z prawem zaskarżonego orzeczenia nie powoduje jego uchylenia bądź zmiany. Orzeczenie to pozostaje w mocy i wywiera konsekwencje prawne. Właściwym skutkiem takiego orzeczenia jest natomiast możliwość ubiegania się od Skarbu Państwa odszkodowania za szkodę wyrządzoną zaskarżonym orzeczeniem. Roszczenie o takie odszkodowanie realizowane jest w odrębnym postępowaniu przed sądem powszechnym.
Omawiana skarga jest nadzwyczajnym środkiem zaskarżenia i możliwość jej wniesienia została znacznie ograniczona. W przypadku orzeczeń NSA skarga przysługuje wyłącznie, gdy skarżone orzeczenie rażąco narusza normy prawa unijnego. Skarga może być wniesiona w terminie 2 lat od dnia wydania orzeczenia i powinna być sporządzona i podpisana przez radcę prawnego bądź adwokata.