Przy rachunkowym ustalaniu różnic kursowych uwzględnia się m.in. wycenę memoriałową aktywów i pasywów, a nie jest to możliwe w metodzie podatkowej.

Aktywa lub pasywa wyrażone w walutach obcych mogą zmieniać wartość w czasie. Przybiera to formę tzw. różnic kursowych. Warunkiem ich powstania jest występowanie co najmniej dwóch odmiennych kursów walut przy rozliczaniu jednej transakcji.

– Różnice kursowe mogą stanowić przychody (różnice dodatnie) i koszty (ujemne) – mówi Maria Frankel, biegły rewident Auxilium S.A.

Dwie metody ustalania

Istnieją dwie metody ustalania różnić kursowych: rachunkowa i podatkowa (art. 9b ust. 1 ustawy o CIT i art. 14b ust. 1 ustawy o PIT).

W ramach metody rachunkowej za przychody i koszty podatkowe uznaje się zarówno różnice kursowe zrealizowane (np. przy zapłacie w walucie obcej) oraz niezrealizowane (wynikające np. z memoriałowej wyceny składników aktywów).

Zgodnie z metodą podatkową do przychodów lub kosztów podatkowych zaliczane są wyłącznie różnice kursowe zrealizowane. Przeliczenia przychodów lub kosztów na złote dokonuje się według kursu średniego NBP z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień przychodu lub kosztu (art. 12 ust. 2 i art. 15 ust. 1 ustawy o CIT oraz art. 11a ust. 1 i 2 ustawy o PIT). Jeżeli tak ustalona wartość różni się od wartości przychodu lub kosztu wycenionego według faktycznie zastosowanego kursu z dnia jego otrzymania (np. zasilenia rachunku bankowego) lub poniesienia (wypływu z rachunku), powstają podatkowe różnice kursowe (art. 15 a ust. 2 i 3 ustawy o CIT oraz 24c ust. 2 i 3 ustawy o PIT).

Kurs przeliczenia

Bez względu na metodę, istotne jest ustalenie kursu przeliczenia. Maria Frankel przypomina, że zgodnie z metodą podatkową jest to kurs faktycznie zastosowany. Z kolei kurs średni NBP stosuje się, gdy nie jest możliwe uwzględnienie kursu faktycznego (art. 15a ust. 4 ustawy o CIT i art. 24c ust. 4 ustawy o PIT).

Przepisy bilansowe nakazują ujmować operacje takie jak np. sprzedaż walut po kursie faktycznie zastosowanym. Z kolei inne transakcje (np. zapłata należności wyrażonej w walucie obcej, bez przewalutowania przez bank) są rozliczane tylko przy użyciu wspomnianego kursu średniego NBP (art. 30 ust. 2 ustawy o rachunkowości).

Wyrażone w walutach obcych operacje gospodarcze ujmuje się w księgach rachunkowych na dzień ich przeprowadzenia – o ile odrębne przepisy dotyczące środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej i innych krajów Europejskiego Obszaru Gospodarczego oraz środków niepodlegających zwrotowi, pochodzących ze źródeł zagranicznych nie stanowią inaczej – odpowiednio po kursie:

1) faktycznie zastosowanym w tym dniu, wynikającym z charakteru operacji – w przypadku sprzedaży lub kupna walut oraz zapłaty należności lub zobowiązań;

2) średnim ogłoszonym dla danej waluty przez Narodowy Bank Polski z dnia poprzedzającego ten dzień – w przypadku zapłaty należności lub zobowiązań, jeżeli nie jest zasadne zastosowanie kursu, o którym mowa w pkt 1, a także w przypadku pozostałych operacji.

Forma zapłaty

Warto wiedzieć, że w podatkowej metodzie ustalania różnic kursowych przychód należny (koszt) oraz zapłata muszą nastąpić w walucie obcej. Według metody rachunkowej do przychodów (kosztów) zalicza się także różnice powstające, gdy zapłata dokonywana jest w złotych polskich. Jednak już od 2012 roku nastąpią modyfikacje przy ustalaniu różnic kursowych. Od 1 stycznia 2012 r. podatkowe zasady ustalania różnic kursowych będą ujednolicone z przepisami ustawy o rachunkowości w zakresie uwzględniania kursu faktycznie zastosowanego. Nowelizację wprowadza ustawa opublikowana w Dz.U. nr 178, poz. 1059.

PRZYKŁAD

Rozliczenie kursu walut

Różnice bilansowe

Jednostka ustala różnice kursowe w oparciu o metodę podatkową. Na podstawie otrzymanej faktury VAT, która została zaksięgowana 1 czerwca 2011 r. zaliczyła do koszów uzyskania przychodów towar o wartości 3720 euro (VAT pomijamy). Zapłata nastąpi w polskich złotych. Kurs euro faktycznie zastosowany wyniósł 3,9595 zł/euro. W związku z tym koszt rachunkowy i podatkowy to 14 729,34 zł.

7 czerwca 2011 r. jednostka zapłaciła za otrzymaną fakturę VAT kwotę 14 685,07 zł, wynikającą z przeliczenia 3720 euro x 3,9476 zł/euro (równy kursowi NBP z tego dnia). Spółka w istocie zapłaciła mniej o 44,27 zł, niż ujęła w kosztach. Przychód ten nie jest różnicą kursową podatkową, a jedynie bilansową (rachunkową).

Różnice podatkowe

Jeżeli rozliczenie między kontrahentami następuje w walucie obcej, wtedy powstają różnice podatkowe. W tym przypadku występuje różnica dodatnia, gdyż koszt z faktury jest wyższy od kursu z dnia zapłaty.

Ich ujęcie księgowe przebiega następująco:

● Faktura zakupowa:

Wn konta 30 „Rozliczenie zakupu”

Ma konto 21 „Rozrachunki z dostawcami”

● Zapłata faktury 7 czerwca 2011 r.:

Wn konto 21 „Rozrachunki z dostawcami”

Ma konto 13, „Rachunek bankowy”

● Obliczenie i zaksięgowanie różnicy kursowej:

Wn konto 21 „Rozrachunki z dostawcami”

Ma konto 75 „Przychody finansowe”