Wydanie nieruchomości wspólnikowi w ramach dobrowolnego umorzenia udziałów nie powoduje powstania obowiązków podatkowych w CIT i VAT.
Organy podatkowe stoją na stanowisku, że wydanie nieruchomości w przypadku umorzenia udziałów w spółce kapitałowej prowadzi do powstania przychodu w CIT oraz podlega opodatkowaniu VAT. Interpretacja taka oparta jest na stwierdzeniu, że wydanie nieruchomości prowadzi do zmniejszenia stanu majątkowego spółki. Z taką interpretacją nie zgadzają się sądy.
Jak mówi Filip Siwek, doradca podatkowy z Kancelarii Prawnej Skoczyński Wachowiak Strykowski, problem opodatkowania wynagrodzenia w postaci rzeczowej jest o tyle istotny, że stanowi z jednej strony alternatywę dla kredytu bankowego, z którego można by sfinansować umorzenie, z drugiej zaś pozwala zachować kontrolę nad majątkiem w kręgu dotychczasowych udziałowców.
Jak przypomina Krzysztof Kaczmarek, doradca podatkowy, partner w TPA Horwath, instytucja dobrowolnego wykupu udziałów jest przewidziana w art. 199 kodeksu spółek handlowych (Dz.U. z 2000 r. nr 94, poz. 1037 z późn. zm.) i w efekcie dochodzi do nabycia udziałów za wynagrodzeniem przez spółkę od udziałowców w celu ich umorzenia.

Stanowisko fiskusa

W ocenie fiskusa zobowiązanie w CIT (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 54, poz. 654 z późn. zm.) powstaje w wyniku tego, że spółka dokonuje odpłatnego zbycia nieruchomości. Natomiast w zakresie ustawy o VAT (Dz.U. z 2004 r. nr 54, poz. 535 z późn. zm.) organy uznają, że czynnością opodatkowaną jest przekazanie składników majątku o charakterze rzeczowym w ramach operacji umorzenia udziałów, ponieważ prowadzi do rozporządzenia prawami do dysponowania tymi składnikami jak właściciel za wynagrodzeniem.
Zdaniem Filipa Siwka nie można zgodzić się z taką argumentacją. Uszczuplenie majątku spółki nie może być uznane za przysporzenie powodujące powstanie przychodu do opodatkowania na podstawie art. 12 ust. 1 ustawy o CIT.
W zakresie VAT, można zarzucić organowi sztuczne wydzielenie z transakcji umorzenia udziałów jako generalnie niepodlegającej opodatkowaniu jednego jej elementów, tj. wydania nieruchomości, które jako odrębny element podlega VAT.

Korzystne orzeczenia

Argumenty fiskusa podważył ostatnio WSA w Poznaniu w wyrokach z 17 marca 2011 r. (sygn. akt I SA/Po 101/11, I SA/Po 102/11). Orzeczenia te podtrzymują dotychczasowe stanowisko tego sądu (sygn. akt I SA/Po 272/10, I SA/Po 251/10).
A jeśli uwzględnić również analogiczne stanowisko WSA w Łodzi w wyroku z 3 grudnia 2010 r. (sygn. akt I SA/Łd 935/10), to pojawia się korzystna dla podatników linia orzecznicza.
– Pozwoli to na bardziej swobodne wykorzystanie umorzenia udziałów jako metody restrukturyzacji spółek – stwierdza Filip Siwek.
Jednak prawnie nieuzasadniony upór organów w traktowaniu wydania nieruchomości jako odpłatnego zbycia w zakresie CIT i VAT powodował, że z punktu widzenia biznesowego umorzenie udziałów traciło sens.