Rolnicy, którzy prowadzą działy specjalne produkcji rolnej, nie mają obowiązku prowadzenia ksiąg rachunkowych, nawet jeśli przekroczą limit przychodów 1,2 mln euro – uznał w podjętej uchwale Naczelny Sąd Administracyjny. Zdaniem ekspertów uchwała NSA powinna pozwolić podatnikom wrócić do rozliczeń ryczałtowych w następnych latach.
Uchwała ta jest istotna dla podatników. Dotychczas bowiem urzędy skarbowe na czele z Ministerstwem Finansów twierdziły, że rolnicy po przekroczeniu przychodów w wysokości 1,2 mln euro muszą rozpocząć prowadzenie ksiąg rachunkowych (np. interpretacja Izby Skarbowej w Bydgoszczy z 1 października 2010 r., nr ITPB1/415-715/10/RR).
Zdaniem ekspertów uchwała NSA powinna pozwolić podatnikom wrócić do rozliczeń ryczałtowych w następnych latach.

Przepisy a praktyka

Ustawa o PIT pozwala podatnikom uzyskującym przychody z działów specjalnych produkcji rolnej (m.in. hodowla w szklarniach, hodowla grzybów) ustalać podatek na podstawie norm szacunkowych załączonych do ustawy lub alternatywnie na podstawie ksiąg rachunkowych.
– W praktyce często metoda uproszczona jest dla podatników korzystniejsza – argumentuje Maciej Małek, ekspert w Deloitte.
Ekspert dodaje, że wielokrotnie przedstawiane były różne stanowiska w sprawie, czy tacy podatnicy po przekroczeniu progu wskazanego w ustawie o rachunkowości (1,2 mln euro) zobowiązującego do założenia ksiąg tracą prawo wyboru uproszczonych form rozliczeń i powinni płacić podatek na zasadach ogólnych.
– Organy uznawały, że dochód z działów specjalnych produkcji rolnej może być opodatkowany metodą norm tylko wówczas, gdy podatnik nie ma obowiązku prowadzenia ksiąg rachunkowych, który powstaje niezależnie od wyboru formy opodatkowania PIT na podstawie ustawy o rachunkowości – przypomina Maciej Małek. Z kolei podatnicy uważali, że ustawa o rachunkowości nie zobowiązuje ich do prowadzenia ksiąg.
Według Michała Lejmana, doradcy podatkowego w KPMG Tax M. Michna, z literalnego brzmienia ustawy o PIT, co obecnie potwierdza uchwała NSA, wynika, że rolnicy ryczałtowi mają wybór, czy ustalać przychód przy zastosowaniu norm szacunkowych (bez względu na wysokość uzyskiwanych przychodów) czy też na podstawie prowadzonych ksiąg (po dokonaniu zgłoszenia naczelnikowi urzędu skarbowego).
– NSA w wydanej uchwale rozwiał te wątpliwości. Sąd orzekł, że przepisom ustawy podatkowej należy przypisać pierwszeństwo w stosowaniu, a podatnikom przyznać prawo do wyboru sposobu opodatkowania – a więc prowadzenia lub nie ksiąg rachunkowych – niezależnie od osiągniętego obrotu – komentuje Maciej Małek.

Rozwiane wątpliwości

NSA ustalił przede wszystkim, że osoby prowadzące działy specjalne produkcji rolnej nie mają obowiązku prowadzenia ksiąg rachunkowych na potrzeby podatkowe, o ile same nie zgłosiły chęci rozliczania się na zasadach ogólnych. Na ten aspekt sprawy zwraca uwagę Ireneusz Krawczyk, radca prawny w Kancelarii Ożóg i Wspólnicy, który był pełnomocnikiem w omawianej sprawie przed NSA. Oznacza to – jak tłumaczy Ireneusz Krawczyk – że największymi beneficjentami uchwały NSA są osoby, które prowadziły spór z organami podatkowymi i nie opodatkowały się dobrowolnie na zasadach ogólnych. NSA ustalił także, że dokonanie wyboru prowadzenia ksiąg rachunkowych na potrzeby podatkowe i poinformowanie o tym fakcie organu podatkowego jest wiążące dla rozliczeń podatkowych.
Dzięki uchwale NSA rolnicy mogą bez względu na wielkość osiąganych przychodów i o ile nie zgłosili zamiaru prowadzenia ksiąg – stosować wyłącznie normy szacunkowe – sugeruje Witold Widurek, menedżer w Ernst & Young.
Podkreśla również, że w praktyce często oznacza to niższe efektywne opodatkowanie dochodów, a także mniejsze obciążenia administracyjno-księgowe.
Michał Lejman ostrzega, że uchwała składu siedmiu sędziów NSA nie jest źródłem prawa i jest wiążąca jedynie w danej sprawie. Niemniej jednak ma ona tzw. ogólną moc wiążącą, czyli, co do zasady, żaden skład sądu administracyjnego, rozstrzygając podobną sprawę, nie powinien orzekać w sposób sprzeczny z tą uchwałą.



Spory z fiskusem

Podatnicy będący w trakcie sporów z fiskusem powinni spodziewać się korzystnych rozstrzygnięć zgodnych z uchwałą NSA. Takiego zdania jest Witold Widurek, który podkreśla, że w przypadkach, gdy organy skarbowe wydały już decyzje określające zobowiązanie podatkowe, rolnicy mogą skorzystać z dostępnych w Ordynacji podatkowej środków wzruszenia ostatecznych decyzji podatkowych, powołując się np. na przesłankę rażącego naruszenia prawa lub ważny interes podatnika.

Skutki dla podatników

Osoba, która poinformowała urząd skarbowy, że zamierza prowadzić księgi rachunkowe, nie może zostać podatkowana na zasadach zryczałtowanych w roku, którego oświadczenie dotyczy. Zatem – jak stwierdza Ireneusz Krawczyk – osoba taka nie może z mocą wsteczną żądać opodatkowania na zasadach zryczałtowanych, gdy w tym samym okresie rozliczyła się na podstawie ksiąg na zasadach ogólnych, nie może więc żądać zwrotu różnicy podatku pomiędzy zapłaconym na zasadach ogólnych a zryczałtowanym.
– Oznacza to tym samym, że w kolejnych latach, np. w roku 2012, nawet jeżeli złożyła w roku 2010 na rok 2011 oświadczenie o prowadzeniu ksiąg, może powrócić do rozliczeń na zasadach zryczałtowanych – podpowiada nasz rozmówca z Kancelarii Ożóg i Wspólnicy.
Według Michała Lejmana, jeżeli rolnik ryczałtowy zaprowadził księgi podatkowe, zawiadamiając o tym naczelnika urzędu skarbowego, konsekwentnie zobowiązany jest prowadzić księgi rachunkowe po przekroczeniu ustawowych limitów.
– Gdy taka decyzja została podjęta na podstawie otrzymanej interpretacji, warto rozważyć wystąpienie na drogę cywilnoprawną o odszkodowanie za wyrządzoną szkodę. Kwestia ta nie jest jednak oczywista, gdyż interpretacja indywidualna nie jest dla podatnika wiążąca – zastrzega Michał Lejman.
Wskazany przykład należy odróżnić od sytuacji, w której rolnik ryczałtowy nie zgłosił zamiaru prowadzenia ksiąg podatkowych, lecz zaprowadził je zgodnie z art. 24a ust. 4 ustawy o PIT. W takim przypadku można rozważyć wystąpienie z wnioskiem o stwierdzenie nadpłaty.
Natomiast rolnicy ryczałtowi, którzy pozostają w sporze z organami podatkowymi, w tej kwestii uzyskali dodatkowy argument, który ze względu na ogólną moc wiążącą uchwały NSA będzie miał istotne znaczenie na etapie postępowania sądowego.
Sprawy na razie nie chce komentować Ministerstwo Finansów. Resort opinię wyda po opublikowaniu uzasadnienia do wyroku NSA.