Od 1 stycznia 2011 r. wejdą w życie nowe stawki VAT. Będzie to największa zmiana w zakresie stawek VAT od wprowadzenia w Polsce tego podatku w 1993 r.
Nowa wysokość podatku zostanie zauważona nie tylko przez konsumentów (więcej zapłacimy przy kasie w sklepie), ale również przez przedsiębiorców. Dlatego do nowych regulacji należy przygotować się już teraz.

Co się zmienia

Podwyższeniu o jeden punkt procentowy ulegnie stawka 22 proc. (na 23 proc.) oraz 7 proc. (na 8 proc.).
Przestanie obowiązywać stawka 3-proc., którą Polska na mocy traktatu akcesyjnego do Unii Europejskiej może stosować tylko do końca 2010 r. Wprowadzona zostanie jednak nowa stawka w wysokości 5 proc., która obejmie część produktów żywnościowych, a także książki i czasopisma specjalistyczne (to tej pory opodatkowane stawką 0-proc.). W przypadku większości towarów i usług zmiana stawek będzie oznaczała ich podwyższenie. Wyjątkiem będzie tylko żywność, gdzie nastąpią największe zmiany. Przykładowo, na część produktów obłożonych obecnie stawką 7-proc. od 1 stycznia obowiązywać będzie stawka 5 proc. (np. soki, pieczywo).

Nowe klasyfikacje

Ustawa o VAT została także znowelizowana w zakresie klasyfikacji statystycznych. Obecnie przepisy dotyczące VAT wielokrotnie odnoszą się do Polskiej Klasyfikacji Wyrobów i Usług (PKWiU) z 1997 r. Od 1 stycznia 2011 r. takie referencje mają dotyczyć już PKWiU z 2008 r. Towary, które będą mogły korzystać ze stawek obniżonych (5 i 8 proc. od 1 stycznia 2011 r.), będą definiowane (tak jak to jest obecnie) poprzez referencję do PKWiU. Sklasyfikowanie towarów na podstawie nowego PKWiU może w przypadku niektórych pozycji sprawić sporo trudności. PKWiU z 2008 r. różni się znacznie od klasyfikacji z 1997 r. i automatyczne „przepisanie” klasyfikacji ze starej do nowej może nie być wystarczające. Dodatkowo, w niektórych przypadkach dość podobne towary obciążone obecnie tą samą stawką po zmianie mogą być opodatkowane w odmienny sposób. Dobrym przykładem takiej sytuacji są wyroby piekarskie i ciastkarskie świeże – aktualnie opodatkowane stawką 7 proc. Od nowego roku pieczywo świeże będzie obciążone stawką 5-proc., a wyroby ciastkarskie 8-proc. W konsekwencji producenci takich towarów będą musieli dokładnie ustalić, co jest pieczywem, a co ciastkiem.

Systemy IT i kasy

Wprowadzenie nowych stawek VAT stanowi duże wyzwanie dla wszystkich punktów sprzedaży detalicznej, a przede wszystkim tych, które oferują szeroki asortyment towarów i wykorzystują dużą liczbę kas rejestrujących. Wszystkie kasy będą musiały zostać przeprogramowane tak, aby po 1 stycznia 2011 r. przedsiębiorcy mieli możliwość rejestrowania sprzedaży z uwzględnieniem nowych stawek. Brak zmian w oprogramowaniu kasy może prowadzić do niemożliwości dokonywania sprzedaży.
Także firmy dokonujące wyłącznie transakcji B2B muszą pamiętać o dokonaniu zmian w używanych systemach finansowo-księgowych, tak aby dostosować je do nowych przepisów oraz uwzględnić szczególne sytuacje (np. konieczność wystawiania faktur korygujących w 2011 r. lub później do faktur ze „starymi” stawkami).

Przepisy przejściowe

Szczególnie dużo problemów może spowodować sposób opodatkowania transakcji, które będą dokonywane na przełomie lat 2010 i 2011.
Zgodnie z nowelizacją ustawy o VAT czynności wykonane w 2010 r., dla których obowiązek podatkowy powstanie 1 stycznia 2011 r. lub później, będą opodatkowane według stawek obowiązujących w dacie ich wykonania (tj. zgodnie ze „starymi” stawkami). Przykładowo, sprzedaż towarów, która zostanie dokonana 30 grudnia 2010 r., do której faktura będzie wystawiona 2 stycznia 2011 r., zostanie opodatkowana według stawek obowiązujących do końca 2010 r.
Przewidziane w ustawie przepisy przejściowe nie odnoszą się do wszystkich możliwych sytuacji, np. nie dotyczą transakcji wykonywanych w 2011 r., dla których obowiązek podatkowy może powstać jeszcze w 2010 r. Dlatego każdą sytuację warto dokładnie przeanalizować w celu ustalenia prawidłowego sposobu opodatkowania.
Oszczędność podatkowa
W przypadku zaliczek otrzymanych w 2010 r. na poczet transakcji, które będą wykonane w 2011 r., przepisy przejściowe przewidują, że zmiana stawek VAT nie będzie powodowała zmiany wysokości opodatkowania otrzymanej zaliczki. Oznacza to, że zaliczki otrzymane w 2010 r. będą obciążone „starymi” stawkami.