Unijny trybunał uznał, że angielskie bony pracownicze podlegają VAT. Polski fiskus w interpretacjach twierdzi, że bony nie są ani towarem, ani usługą. Eksperci: ustawa o VAT nie narzuca obowiązku ich opodatkowania.
Do Bożego Narodzenia zostało nieco ponad miesiąc. Dlatego pracodawcy już rozpoczęli akcję wręczania pracownikom bonów świątecznych. Bony są środkiem płatniczym, który umożliwia pracownikom zrobienie zakupów. Problem w tym, że pojawiły się kłopoty z rozliczeniem podatkowym takich kuponów.
Bony przekazywane przez firmy pracownikom podlegają VAT – uznał Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w jednym z ostatnich wyroków (sprawa C-40/09 Astra Zeneca). Z kolei polskie organy podatkowe w wydawanych interpretacjach twierdzą, że bony nie podlegają VAT, gdyż nie są ani towarem, ani usługą zgodnie z definicjami zawartymi w ustawie o VAT.
Zdaniem niezależnych ekspertów wyrok unijnego trybunału dotyczył specyficznej sytuacji w Wielkiej Brytanii i nie może mieć przełożenia na sytuację w Polsce. Bony dla pracowników krajowych nie podlegają opodatkowaniu VAT.

Angielska specyfika...

Wyrok Trybunału Sprawiedliwości UE nie powinien mieć przełożenia na polską praktykę dotyczącą skutków w VAT przy wydawaniu bonów towarowych. Janina Fornalik, doradca podatkowy w MDDP Michalik Dłuska Dziedzic i Partnerzy, przypomina, że wyrok ten został wydany w odniesieniu do specyficznych zasad opodatkowania bonów obowiązujących w Wielkiej Brytanii, gdzie na pewnym etapie obrotu bonami jest naliczany VAT.
Roman Namysłowski, dyrektor w Ernst & Young, dodaje, że w Wielkiej Brytanii inaczej niż w Polsce wydanie takich bonów podlega opodatkowaniu już w momencie wydania. Stąd w ogóle pytanie dotyczyło możliwości odliczenia VAT przy ich nabyciu i opodatkowaniu nieodpłatnego przekazania bonów pracownikom.
– Trybunał orzekł, że skoro VAT jest odliczany przez pracodawcę przy zakupie bonów, to powinien być również naliczany VAT należny przy ich wydaniu pracownikom – wyjaśnia Janina Fornalik.
Marek Wojda, doradca podatkowy w Baker & McKenzie, dodaje, że trybunał stwierdził, że przekazanie bonów towarowych przez spółkę, która nabyła je za cenę obejmującą VAT, swym pracownikom w zamian za rezygnację przez nich z części wynagrodzenia w gotówce, stanowi odpłatne świadczenie usług opodatkowane VAT.
– Wydaje się, że rozstrzygnięcie trybunału miało na celu zapobieżenie sytuacji, w której pracodawca miałby prawo do odliczenia VAT zafakturowanego przez pośrednika przy sprzedaży bonów, a zarazem nie musiał opodatkować ich odpłatnego wydania pracownikom – ocenia Marek Wojda.
Z tych względów trudno odnosić ten wyrok do polskich realiów, w których nie występuje praktyka opodatkowywania bonów na poziomie pośrednika.

...jest różna od polskiej...

W dotychczasowej praktyce polskiej nie budził wątpliwości organów podatkowych brak opodatkowania wydawanych bonów towarowych i jest to słuszne podejście. Tak uważa Janina Fornalik, która podkreśla, że samo wydanie bonu towarowego, jeśli nie reprezentuje on prawa do nabycia konkretnych towarów lub usług, nie jest czynnością objętą zakresem opodatkowania VAT, gdyż stanowi substytut pieniądza.
– Próba zastosowania wyroku trybunału w polskich realiach prowadziłoby do podwójnego opodatkowania czynności – raz jako świadczenia usługi (wydania bonu), a drugi raz jako dostawy towaru/usługi w ramach realizacji bonu. Taka sytuacja jest niedopuszczalna na gruncie unijnych zasad dotyczących systemu VAT – ostrzega Janina Fornalik.
Również Roman Namysłowski zwraca uwagę, że w Polsce ukształtowała się praktyka, właściwa w świetle przepisów dyrektywy i orzecznictwa unijnego, zgodnie z którą wydanie bonów lub ich sprzedaż nie podlega opodatkowaniu VAT. Dopiero w momencie skorzystania z tych bonów opodatkowaniu podlegają nabywane towary czy usługi.
– Trudno bowiem powiedzieć w momencie wydania bonów, na co zostaną one faktycznie wykorzystane, czyli jakie usługi lub towary zostaną za nie nabyte – stwierdza Roman Namysłowski.
Zdaniem naszego eksperta w jednym z wcześniejszych wyroków trybunał stwierdził, że otrzymane pieniądze na niesprecyzowany cel nie stanowią zaliczki. Oznacza to, że takie zdarzenie nie jest opodatkowane dla celów VAT.
– Wyrok ten nie powinien zrewolucjonizować przyjętych w Polsce reguł rozliczenia tego rodzaju czynności. Tym bardziej że Komisja Europejska od kilku lat zastanawia się nad przyjęciem jednolitych zasad opodatkowania we wszystkich państwach członkowskich – mówi dyrektor w Ernst & Young.

...a podatek też się rozlicza

Bony uprawniające do nabywania różnego rodzaju towarów (czasem też usług) o określonej wartości pełnią w istocie funkcję środka płatniczego. Dlatego – jak tłumaczy Marek Wojda – zarówno emisja, sprzedaż, jak i wydanie takich bonów pracownikom (jako dodatku do wynagrodzenia) nie powinny podlegać opodatkowaniu VAT. Opodatkowana będzie dopiero dostawa towarów lub świadczenie usług, za które finalnie zapłacono bonami.
Z kolei Tomasz Siennicki, partner w Kancelarii Kolibski, Nikończyk, Dec & Partnerzy, przypomina, że dla uznania określonego świadczenia za odpłatne musi istnieć ścisły związek pomiędzy świadczeniem podatnika a świadczeniem odbiorcy. W orzeczeniu w sprawie Astra Zeneca taki związek istniał, gdyż pracownik otrzymujący bon po prostu rezygnował z części należnego mu wynagrodzenia za pracę.
– Istotne jest, że finansowanie świątecznych bonów podarunkowych z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych, zgodnie z dominującą linią orzeczniczą sądów administracyjnych, wyklucza opodatkowanie takich przekazań VAT – podkreśla Tomasz Siennicki.
Ekspert dodaje, że w orzecznictwie uznaje się, iż finansowanie świadczeń ze środków zakładowego funduszu świadczeń socjalnych nie jest działalnością gospodarczą prowadzoną przez pracodawcę, a w konsekwencji pozostaje poza zakresem VAT.
O zajęcie stanowiska w tej sprawie poprosiliśmy także Ministerstwo Finansów.
Gdy tylko otrzymamy odpowiedź, opublikujemy ją na łamach „DGP”.
Rozliczenie bonów jest zgodne z prawem Unii Europejskiej
Robert Lech, dyrektor generalny Sodexo Motivation Solutions
Czy w związku z wyrokiem Trybunału Sprawiedliwości UE i interpretacjami polskiego fiskusa nastąpił spadek zainteresowania bonami?
Wyrok w sprawie C-40/09 Astra Zeneca UK Ltd nie ma wpływu na wskazaną praktykę interpretacyjną, gdyż dotyczy on specyficznej sytuacji prawnej i faktycznej w Wielkiej Brytanii, która była przedmiotem sądowej analizy. Wyrok zapadł w konkretnym stanie prawnym i nie ma wpływu na wynikający z polskich przepisów sposób opodatkowania bonów, który jest zgodny z prawem UE. VAT podlegają jedynie czynności pośrednictwa w obrocie bonami, których podstawą opodatkowania jest kwota prowizji. Dlatego ani my, ani nasi klienci nie rozpatrujemy tego wyroku w kategorii wpływu na biznes czy zamówienia bonów podarunkowych przez naszych partnerów.
Czy VAT od bonów powinien być odprowadzany?
Bony podarunkowe, zwane również kuponami lub voucherami, są przedmiotem obrotu w Polsce od ponad 15 lat i są szeroko wykorzystywane w działalności gospodarczej. Największym atutem bonu jest to, że finansowany z funduszu świadczeń socjalnych nie zwiększa podstawy wymiaru składek ZUS. Ponadto zakup kuponu nie skutkuje obowiązkiem podatkowym, w rozumieniu przepisów ustawy o VAT, a jego wartość stanowi dla pracodawcy koszt uzyskania przychodu.
Bony są w prawie podatkowym tzw. znakiem legitymacyjnym – środkiem do otrzymania określonego świadczenia.
Znak legitymacyjny to dokument niebędący papierem wartościowym, stwierdzający obowiązek spełnienia świadczenia na rzecz okaziciela dokumentu. Znaki legitymacyjne nie są więc świadczeniem samym w sobie, np. usługą lub dostawą towarów w rozumieniu art. 5 ustawy o VAT, co wynika wprost z ustawowych definicji tych czynności. W związku z tym odpłatne przekazanie bonu nie nosi charakteru czynności podlegającej opodatkowaniu, tj. nie stanowi dostawy towarów ani świadczenia usług.
Kto zatem ma obowiązki podatkowe przy dostarczaniu bonów?
Podmioty zajmujące się emisją bonów nie wystawiają z tytułu wykonania tej czynności faktur VAT. Opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlega jedynie czynność pośrednictwa w obrocie bonami, z której tytułu wykonywania wynagrodzeniem jest prowizja należna emitentowi. Natomiast wartość nominalna bonów nie jest wliczana do podstawy opodatkowania VAT z tytułu wykonania tej czynności.
Stanowisko takie jest konsekwentnie prezentowane w interpretacjach organów podatkowych i nie budzi wątpliwości w orzecznictwie sądów administracyjnych. Praktyka ta jest zgodna z prawem zwłaszcza w zakresie działalności podmiotów zajmujących się emisją bonów.