Towarzystwa zarządzające funduszami opodatkowują przyznawane klientom nagrody korzystną dla nich, niższą stawką. Fiskus uważa, że to niezgodne z prawem.
Towarzystwa Funduszy Inwestycyjnych (TFI), aby uatrakcyjnić ofertę sprzedażową, organizują akcje promocyjne i wprowadzają tzw. premie za lojalność uczestnictwa w funduszu. Premie te polegają na: przyznaniu dodatkowych jednostek uczestnictwa, wypłacie gotówki albo też przyznaniu innej nagrody rzeczowej.
Otrzymanie przez uczestnika funduszu takiej premii podlega jednak opodatkowaniu. Problem polega na tym, że inaczej premie te powinny zostać opodatkowane zdaniem organów podatkowych (19-proc. stawka lub podatek według skali podatkowej), a inaczej są opodatkowywane w praktyce przez TFI (10-proc. stawka).

Stawka 19 proc.

Zdaniem fiskusa ze względu na to, że premia związana jest z posiadaniem jednostek uczestnictwa, to bezpośrednim źródłem otrzymania premii jest po prostu uczestnictwo w funduszu. Tym samym zastosowanie ma 19-proc. stawka zryczałtowanego podatku dochodowego, właściwego do przychodów z kapitałów pieniężnych, ale związanych niejako ze świadczeniami częściowo odpłatnymi. Podobne stanowisko przyjął m.in. dyrektor Izby Skarbowej w odpowiedzi na zapytanie jednego z TFI (interpretacja z 20 kwietnia 2010 r., nr IPPB2/415-25/10-6/AS).
Według stanowiska fiskusa, gdy w ramach premii klientowi pozostawiona zostanie do dyspozycji kwota pieniężna, która będzie podlegała następnie reinwestycji przez podmiot zarządzający w drodze nabycia kolejnych jednostek uczestnictwa, to wtedy powstanie przychód w wysokości tej kwoty.
Kwota ta będzie podlegała opodatkowaniu zryczałtowanym podatkiem dochodowym według stawki 19-proc.
Zdaniem Jakuba Makarewicza, konsultanta podatkowego w Instytucie Studiów Podatkowych, w tym przypadku nie wystąpią koszty podatkowe, z uwagi na brak możliwości powiązania przychodu z konkretnymi jednostkami uczestnictwa.
Z kolei w przypadku przyznania klientowi dodatkowych jednostek uczestnictwa przychód nie powinien powstać w momencie otrzymania premii, lecz dopiero w momencie zbycia otrzymanych tą drogą jednostek, ale również bez odliczenia kosztów uzyskania przychodów, ponieważ klient nie poniósł żadnych wydatków.
Stosowanie stawki 19-proc. może być jednak problematyczne i niekorzystne dla klientów funduszy.

Inne źródła

Zdaniem Adama Mariuka, dyrektora w dziale doradztwa podatkowego Deloitte, należy wykluczyć możliwość zaliczenia takich przychodów do przychodów z kapitałów pieniężnych.
Katalog tych przychodów został ściśle określony w art. 17 ustawy o PIT (t.j. Dz.U. z 2010 r. nr 51, poz. 307 z późn. zm.) i nie zawiera nieodpłatnych świadczeń (w tym np. dodatkowych jednostek uczestnictwa).
Również zdaniem Andrzeja Paczuskiego, partnera w Kancelarii Paczuski, Taudul, Korszla, Grochulski Doradcy Podatkowi, otrzymana premia jest niezależna od dochodu uzyskanego przez uczestnika z tytułu udziału w funduszu kapitałowym. W jego opinii premia powinna zostać zakwalifikowana do źródła przychodów określonego w ustawie o PIT jako inne źródła. W katalogu tym znajdują się m.in. nagrody i inne nieodpłatne świadczenia.



Sprzedaż premiowa

TFI stosują więc praktykę polegającą na przyznawaniu premii poprzez organizowanie konkursów lub przyznawanie nagród, które są związane z tzw. sprzedażą premiową dokonywaną przez towarzystwo (np. Skarbiec, PZU, ING)
W opinii Marka Kolibskiego, wspólnika i doradcy podatkowego w Kancelarii Kolibski, Nikończyk, Dec & Partnerzy, ta strategia jest bardzo opłacalna podatkowo, ponieważ stawka podatku dla takich wygranych wynosi tylko 10 proc.
Ustawa o PIT nie zawiera jednak definicji sprzedaży premiowej. W orzecznictwie przyjmuje się, że sprzedaż premiowa powstaje, gdy między stronami dochodzi do zawarcia umowy sprzedaży oraz gdy nabywca dodatkowo otrzymuje premię stanowiącą swoistą nagrodę zachęcającą go do zakupu bądź do innego zachowania (np. lojalności wobec sprzedawcy).
Adam Mariuk podkreśla jednak, że przepisy ustawy o PIT nie zawierają postanowień określających charakter świadczenia dodatkowego, w szczególności nie przesądzają, czy nagroda powinna mieć charakter rzeczowy, czy też może mieć formę pieniężną.
Organy podatkowe przyjmują jednak zazwyczaj, że sprzedaż premiowa zachodzi tylko w sytuacjach, w których dodatkowa nagroda ma charakter rzeczowy i jest odrębna od przedmiotu samej umowy sprzedaży.
Według Andrzeja Paczuskiego możliwe jest jednak uznanie premii przyznawanej przez TFI za element sprzedaży premiowej. Jeśli bowiem premia przyznawana jest uczestnikowi już w momencie nabycia jednostek uczestnictwa, to w takim przypadku pozyskanie lojalności uczestnika mogłoby zostać osiągnięte poprzez wprowadzenie kary umownej za umorzenie jednostek przed upływem uzgodnionego terminu.

Korzyści i niekorzyści

W przypadku zastosowania sprzedaży premiowej oprócz możliwość obniżenia podatku do 10 proc., możliwe jest też jego całkowite wyeliminowanie (w przypadku gdy wartość premii nie przekroczy kwoty 760 zł).
– Bardzo praktycznym rozwiązaniem jest tu ubruttowienie wygranej rzeczowej o kwotę wygranej pieniężnej, tak aby uczestnik nie musiał wpłacać organizatorowi równowartości 10 proc. podatku od nagrody – dodaje Marek Kolibski
Tak więc uznanie premii od TFI za przychody z nieodpłatnych świadczeń skutkowałoby opodatkowaniem tego przychodu stawkami wyższymi – progresywnymi według skali lub stawką liniową (19 proc.), właściwą do przychodów z kapitałów pieniężnych.
Dlatego Marek Kolibski radzi, aby TFI na potwierdzenie swojej praktyki uzyskały indywidualną interpretację podatkową.
Istotne jest to również dla rozstrzygnięcia problemu podwójnego opodatkowania. Jeśli bowiem wartość jednostki była opodatkowana już na dzień jej nabycia (pierwszy etap) według stawki 10 lub 19 proc., to wartośc ta powinna być wyłączona z podstawy opodatkowania na dzień powstania dochodu z umorzenia jednostki (drugi etap). Jeśli jednak cała wartość byłaby opodatkowywana w momencie umorzenia, to powinno być wyłączone opodatkowanie w momencie nieodpłatnego nabycia. Zdaniem Marka Kolibskiego właściwsze jest opodatkowanie dwuetapowe z wyłączeniem z opodatkowania w drugim etapie tych wartości, które były opodatkowane w pierwszym etapie.

Obowiązki klienta i TFI

W przypadku kwalifikacji podatkowej dodatkowych świadczeń od TFI jako sprzedaży premiowej klient nie musi się dodatkowo rozliczać z tych przychodów (TFI jako płatnik pobiera 10-proc. ryczałt), natomiast w przypadku świadczenia częściowo odpłatnego klient jest zobowiązany rozliczyć się samodzielnie na podstawie uzyskanej od towarzystwa informacji PIT-8C.
Jak mówi Adam Mariuk, w przypadku ewentualnej odmiennej kwalifikacji świadczenia przez organy podatkowe obowiązek ostatecznego prawidłowego rozliczenia się będzie spoczywał na kliencie jako na podatniku.