Spółka, w której pracuję, przekazała nieodpłatnie pakiet swoich akcji niektórym pracownikom kadry menedżerskiej. Jest to forma premii oraz dodatkowej motywacji dla zarządzających firmą. Spółka jednak nie pobrała w tym przypadku zaliczek na podatek. Czy wartość tych akcji nie powinna zostać opodatkowana już w momencie nabycia akcji przez pracowników, tak jak inne świadczenia pracownicze?

Łukasz Mazur
doradca podatkowy, prezes zarządu Europejskiego Centrum Doradztwa i Dokumentacji Podatkowej
TAK
Nieodpłatnie otrzymane akcje stanowią przychód pracownika w momencie nabycia akcji.
W omawianym przypadku należy sięgnąć do treści art. 12 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, który tworzy otwarty katalog przychodów ze stosunku pracy. Do tej grupy przychodów należy m.in. wartość świadczeń nieodpłatnych. Otrzymanie przez pracownika akcji, bez konieczności uiszczenia z tego tytułu zapłaty, należy uznać za nieodpłatne świadczenie ze stosunku pracy. Fakt ten rodzić będzie po stronie pracownika przychód, a w konsekwencji konieczność opodatkowania podatkiem dochodowym już w momencie nabycia akcji.
Można jednak w tej kwestii spotkać również poglądy odmienne. Część organów wskazuje, że przychód w momencie otrzymania akcji od pracodawcy w ogóle nie występuje. W takim przypadku przywołuje się art. 11 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, zgodnie z którym przychodami, z zastrzeżeniem m.in. art. 17 ust. 1 pkt 6, są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz otrzymane świadczenia w naturze i inne nieodpłatne świadczenia. Zwolennicy tego poglądu wskazują, że wyłączenie art. 17 ust. 1 pkt 6 (tj. przychodu z odpłatnego zbycia udziałów lub akcji) sugeruje, że przychód z akcji powstaje jedynie w momencie ich odpłatnego zbycia. Takie podejście jest jednak nieuprawnione. Cytowany przepis określa jedynie sposób ustalania momentu powstania przychodu w oparciu o metodę kasową (w dacie otrzymania) i memoriałową (przychód należny). Przychód z tytułu zbycia akcji to przychód należny. Kwalifikacja ta nie oznacza jednak wyłączenia z przychodu nieodpłatnych świadczeń postawionych do dyspozycji pracownika przez pracodawcę, które stanowią przychód niezależnie, w oparciu o art. 12 ustawy.
Wyrażane są również poglądy, że w zaistniałej sytuacji zastosowanie znajduje art. 24 ust. 11 ustawy, zgodnie z którym dochód, stanowiący nadwyżkę pomiędzy wartością rynkową akcji objętych przez osoby uprawnione na podstawie uchwały walnego zgromadzenia a wydatkami poniesionymi na ich objęcie, nie podlega opodatkowaniu w momencie objęcia tych akcji; zasadę określoną w zdaniu pierwszym stosuje się odpowiednio do dochodu stanowiącego nadwyżkę pomiędzy wartością rynkową akcji a wydatkami poniesionymi na ich nabycie od spółki posiadającej osobowość prawną, która objęła te akcje wyłącznie w celu przeniesienia tytułu ich własności na osoby uprawnione na podstawie uchwały walnego zgromadzenia spółki będącej emitentem akcji. Część przedstawicieli doktryny uważa, że cytowany przepis umożliwia uniknięcie płacenia podatku w momencie otrzymania akcji od pracodawcy. Taka kwalifikacja może wiązać się jednak z ryzykiem jej zakwestionowania przez organy podatkowe. W praktyce analizowany przepis znajdował bowiem zastosowanie jedynie w przypadku tzw. subemitenta usługowego, który obejmuje akcje w celu ich późniejszego przeniesienia na inną osobę.
Warto równocześnie podkreślić, że przychód z tytułu nieodpłatnego nabycia akcji będzie mógł zostać uznany za koszt uzyskania przychodu powstałego z odpłatnego zbycia otrzymanych akcji, zgodnie z art. 22 ust. 1d ustawy (pismo Ministerstwa Finansów z 16 marca 2007 r., sygn. MB8/250/2007, choć i w tej kwestii występują poglądy odmienne).
(PM)
Podstawa prawna
■ Art. 12 art.; art. 17 ust. 1 pkt 6; art. 24 ust. 11; art. 22 ust. 1d ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 14, poz. 176 z późn. zm.).