Z ulgi na złe długi skorzysta firma, której dłużnik nie zapłacił przez 180 dni. Dłużnicy toczą spory z fiskusem o to, czy wierzyciele mogą korzystać z ulgi.
Przepisy dotyczące ulgi na złe długi są niespójne. W art. 89a ust. 2 pkt 1 ustawy o VAT określono, że z ulgi można skorzystać, jeśli dłużnik nie jest w stanie upadłości lub likwidacji w momencie dokonania transakcji, czyli dostawy towarów lub świadczenia usług. Natomiast w pkt 3 ustawa wymaga, aby wierzyciel i dłużnik byli podatnikami VAT czynnymi także w chwili dokonania korekty, a więc w momencie uruchomienia ulgi na złe długi. Warunek określony w pkt 1 nie został więc powtórzony w pkt 2 tego przepisu. Zdaniem ministra finansów wierzyciele mogą korzystać z ulgi na złe długi w sytuacji, gdy wobec dłużnika już po sprzedaży towaru lub świadczeniu usług zostało wszczęte postępowanie upadłościowe z możliwością zawarcia układu.

Wymogi ustawowe

Ustawa o VAT (Dz.U. z 2004 r. nr 54, poz. 535 z późn. zm.) pozwala na stosowanie ulgi na złe długi przede wszystkim, gdy dłużnik nie płaci wierzycielom przez co najmniej 180 dni. Ponadto, w momencie świadczenia usługi lub dostawy towaru kontrahenci (dłużnik i wierzyciel) muszą być podatnikami VAT czynnymi, a więc nie mogą być w trakcie postępowania upadłościowego lub w trakcie likwidacji. Zdaniem ministra finansów (interpretacja indywidualna nr IBPP2/443-918/09/RSz) przepis ten należy interpretować w ten sposób, że wobec dłużnika nie może toczyć się postępowanie upadłościowe w momencie sprzedaży lub świadczenia. Jeśli po dokonaniu sprzedaży towaru lub świadczeniu usługi dłużnik ogłosi upadłość z możliwością zawarcia układu oraz nie zapłaci wierzycielom za towar lub usługę w ciągu 180 dni, to mogą oni skorzystać z ulgi na złe długi. Fakt, że w momencie skorzystania z (uruchomienia) ulgi na złe długi dłużnik jest w trakcie postępowania upadłościowego – zdaniem ministra – nie ma znaczenia.
Z taką interpretacją nie zgadzają się firmy, które ogłosiły upadłość z możliwością zawarcia układu. Twierdzą one, że wierzyciele podatnika, który ogłosił upadłość, nie mogą skorzystać z ulgi na złe długi, ponieważ proces zaspokajania zobowiązań wobec wierzycieli jest objęty szczególnymi procedurami, określonymi w prawie upadłościowym i naprawczym. Zgodnie z art. 87 prawa upadłościowego i naprawczego (t.j. Dz.U. z 2009 r. nr 175, poz. 1361 z późn. zm.) od dnia ogłoszenia upadłości z możliwością zawarcia układu do dnia uprawomocnienia się postanowienia o zatwierdzeniu układu albo o umorzeniu postępowania upadły albo zarządca nie mogą spełniać świadczeń wynikających z wierzytelności, które z mocy prawa są objęte układem. Podatnicy podnoszą, że w takiej sytuacji prawo upadłościowe wyłącza możliwość stosowania ustawy o VAT.

Nie ma zgody

Odmienne interpretacje przepisów prezentują również eksperci podatkowi. W opinii Jarosława Ziółkowskiego, doradcy podatkowego w LTA, stanowisko ministra finansów oznacza, że dłużnik będący w trakcie postępowania upadłościowego z możliwością zawarcia układu albo w trakcie realizacji układu powinien spłacić dochodzoną wierzytelność (jeśli dostanie stosowne zawiadomienie od wierzyciela o uruchomieniu ulgi na złe długi). Jeśli nie dokona zapłaty, będzie zobowiązany do korekty odliczonego uprzednio podatku naliczonego.



– Zapłata długu w tym trybie jest sprzeczna z zakazem spełniania świadczeń, które z mocy prawa objęte są układem (w razie ogłoszenia upadłości z możliwością zawarcia układu) – zwraca uwagę Jarosław Ziółkowski.
W efekcie – dodaje – w przypadku dokonania takiej spłaty upadły może nawet stracić prawo do zachowania zarządu własnego. Natomiast po zawarciu układu, spłata wierzyciela niezależnie od postanowień układu udaremniająca spłatę innych wierzycieli może doprowadzić do uchylenia układu przez sąd. Z kolei w razie braku zapłaty pomniejszenie przez wierzyciela podatku należnego oraz pomniejszenie przez dłużnika podatku naliczonego stanowi swoistą zapłatę części świadczenia poza uregulowaniami prawa upadłościowego i naprawczego.
Jarosław Ziółkowski twierdzi, że prawo upadłościowe nie pozwala na skorzystanie z ulgi na złe długi wierzycielom, jeśli dłużnik jest w trakcie postępowania upadłościowego układowego. Natomiast Przemysław Kilim z KPMG uważa, że art. 87 prawa upadłościowego i naprawczego zakazuje w przypadku tego postępowania spełniania świadczeń z wierzytelności, które z mocy prawa są objęte układem. A zatem dokonanie przez dłużnika zapłaty wierzytelności na skutek zawiadomienia przez wierzyciela, o którym mowa w art. 89a ust. 2 pkt 6 ustawy o VAT, byłoby sprzeczne z powyższym przepisem.
Jak wskazuje jednak Przemysław Kilim, w przypadku niedokonania zapłaty wierzytelności przez dłużnika wierzyciel ma prawo do zmniejszenia podatku należnego. Wówczas ustawa o VAT zobowiązuje dłużnika do dokonania korekty naliczonego VAT. A więc przepisy tych dwóch ustaw są ze sobą sprzeczne.

Prawo do ulgi

O możliwości skorzystania z ulgi na złe długi w omawianej sytuacji jest natomiast przekonany Ernest Frankowski, menedżer w Deloitte.
– Fakt objęcia dłużnika już po sprzedaży postępowaniem upadłościowym z możliwością zawarcia układu nie jest przesłanką uniemożliwiającą wierzycielowi skorzystanie z ulgi – mówi ekspert.
Jego zdaniem katalog z art. 89a ust. 2 ustawy o VAT, określający warunki skorzystania z ulgi na złe długi, nie zawiera wyłączenia wskazującego na niemożność skorzystania z ulgi w sytuacji objęcia dłużnika postępowaniem upadłościowym w momencie dokonywania korekty przez wierzyciela.