RENATA MIKULEWICZ
radca prawny, dział szkoleń BSO Prawo & Podatki we Wrocławiu
Przypomnijmy, że podatnikami VAT są podmioty wymienione w art. 15 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług, które wykonują samodzielną działalność gospodarczą. Należy jednak pamiętać o regulacjach art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy. Wynika z nich, że za wykonaną samodzielnie działalność gospodarczą nie uznaje się czynności, z tytułu których przychody zostały wymienione w art. 13 pkt 2-9 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Chodzi m.in. o działalność wykonywana na podstawie umowy zlecenia lub o dzieło zawartej wyłącznie: z osobą fizyczną prowadzącą działalność gospodarczą, osobą prawną i jej jednostkami organizacyjnymi oraz jednostkami organizacyjnymi niemającymi osobowości prawnej; właścicielem (posiadaczem) nieruchomości, w której lokale są wynajmowane, lub działającym w jego imieniu zarządcą albo administratorem - jeżeli usługi wykonywane są wyłącznie dla potrzeb związanych z tą nieruchomością.
Oprócz tego, aby uznać czynności za niepodlegające VAT, niezbędne jest związanie wykonawcy ze zlecającym wykonanie tych czynności prawnymi więzami tworzącymi stosunek prawny, co do warunków wykonywania tych czynności, wynagrodzenia i odpowiedzialności zlecającego wykonanie tych czynności wobec osób trzecich.
Zatem jeżeli czynności usługodawcy w ramach umów określonych jako umowy zlecenia wykonywane są we wspomnianych warunkach i nie spełniają według ustawy o VAT kryterium samodzielności przy ich wykonywaniu, to należy uznać, że nie podlegają opodatkowaniu.
Warto zauważyć, że wiele umów zlecenia czy umowa o dzieło zawiera zapisy dotyczące zarówno warunków, w jakich czynność ma być wykonana, jak i wynagrodzenia. Jednakże zapisy dotyczące odpowiedzialności zlecającego za wykonanie czynności objętych umową wobec osób trzecich nie mają charakteru standardowego, a ich ewentualny brak może pociągać za sobą istotne konsekwencje. Przypomnę orzeczenie WSA w Opolu z 25 lipca 2006 r. Sąd stwierdził, że zleceniobiorca w ramach swobody umów mógł tak ukształtować stosunek prawny w ramach zawartych umów o dzieło czy umów zlecenia, aby odpowiedzialność z tytułu wykonania umowy spoczywała na zleceniodawcy. Klauzuli takiej nie zawarto.
W umowach znajdowały się postanowienia, że w zakresie nieuregulowanym zastosowanie mieć będą odpowiednie przepisy kodeksu cywilnego, zgodnie z którymi zleceniobiorca (lub wykonujący dzieło) odpowiada za niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy. Odpowiedzialność zleceniobiorcy nie została zatem wyłączona. Brak tego warunku był przyczyną uznania, że czynności przez niego wykonywane w ramach zawartych umów zlecenia i o dzieło podlegały VAT z tytułu samodzielnej działalności gospodarczej.
Oznacza to, że zawierając umowy zlecenia lub o dzieło należy skonstruować je tak, aby określały one jednoznacznie warunki wykonania zlecenia, wynagrodzenie oraz aby zawierały klauzulę o przejęciu przez zleceniodawcę odpowiedzialności wobec osób trzecich za wykonaną przez zleceniobiorcę pracę, ponieważ w przypadku braku tych zapisów podlegać będą VAT.
(KT)
PODSTAWA PRAWNA
■ Art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz.U. nr 54, poz. 535 z późn. zm.).