Podstawowa 22-proc. stawka VAT w Polsce jest jedną z najwyższych wśród 27 krajów unijnych. Wyprzedzają nas tylko Szwecja, Dania i Węgry ze stawką 25-proc.
Opodatkowanie VAT w Polsce nie należy do przyjaznych podatnikom. Wysokość stawek jest jedną z wyższych w Unii Europejskiej. Dodatkowo tylko do końca tego roku obowiązują obniżone stawki m.in. na książki i niskoprzetworzone produkty spożywcze. To wyniki raportu przygotowanego przez Komisję Europejską na temat stawek VAT stosowanych w 27 państwach członkowskich (stan na 1 maja 2010 r.).

Harmonizacja VAT

Podatek od wartości dodanej jest podatkiem zharmonizowanym w Unii Europejskiej, nie jest on jednak podatkiem ujednoliconym. Niejednolitość – zdaniem Andrzeja Pośniaka, prawnika, doradcy podatkowego w Kancelarii CMS Cameron McKenna – wyraża się m.in. w swobodzie określenia stawek przez poszczególne państwa członkowskie. W tym zakresie przyjęto jednak dwa ograniczenia: wysokość stawki podstawowej (standardowej) nie może być niższa niż 15 proc., a stawki zredukowanej nie może być niższa niż 5 proc. (można stosować maksymalnie dwie takie stawki).
W Polsce standardowa 22-proc. stawka VAT na tle innych państw UE jest dość wysoka. Jerzy Martini, doradca podatkowy w Baker & McKenzie, zauważa, że co prawda są kraje o ekstremalnym poziomie opodatkowania (Dania, Szwecja, a od zeszłego roku też Węgry), gdzie stawka podstawowa VAT wynosi 25 proc., ale średnia unijna oscyluje w okolicach 20 proc. Od pewnego czasu można zaobserwować trend wzrostowy, jeśli chodzi o wysokość stawek VAT w UE.
– Wynika to z konieczności ograniczania deficytu budżetowego, a podnoszenie podatków pośrednich jest najłatwiejszą tego metodą – inaczej niż w przypadku obniżania deficytu poprzez cięcia wydatków nie wiąże się to z ryzykownymi dla polityków protestami społecznymi – ocenia Jerzy Martini.
Ekspert dodaje, że pewnym wyłomem w tej tendencji było okresowe obniżenie VAT (do 15 proc.) w Wielkiej Brytanii, obowiązujące w 2008 i 2009 roku (obecnie jednak stawka VAT wróciła do 17,5 proc.). Stawki VAT w państwach sąsiednich są nieco niższe (19 proc. Niemcy i Słowacja, 20 proc. Czechy).
Andrzej Pośniak wskazuje, że najbardziej liberalne są pod względem stawek VAT Cypr i Luksemburg (stawka minimalna 15 proc.), ale również Hiszpania ze stawką 16 proc.
– Obecna różnica w stawkach wydaje się nie wpływać znacząco na wielkość turystyki podatkowej, czyli zakupy droższych towarów w państwach o niższym opodatkowaniu VAT – uważa Jerzy Martini.
Jego zdaniem, pod tym względem sytuacja była znacząco odmienna przed 1 stycznia 2007 r., gdy w Niemczech stawka VAT wynosiła zaledwie 16 proc., co powodowało, że zakupy za zachodnią granicą bywały znacznie tańsze.

Obraz Polski

W Polsce obowiązują też stawki preferencyjne VAT. Jednak – jak ostrzega Andrzej Pośniak – w związku z wynegocjowanym okresem ich obowiązywania będą one funkcjonować w obecnej wysokości tylko do końca tego roku. Od 2011 roku zmianie mają ulec stawki VAT na książki i czasopisma specjalistyczne oraz niskoprzetworzone produkty spożywcze (mięso, ryby, tłuszcze, owoce, warzywa). Z końcem marca tego roku minister finansów poinformował, że zamierza zwrócić się do Komisji Europejskiej z prośbą o podjęcie działań zmierzających do zmiany dyrektywy regulującej wysokość stawek VAT na niektóre artykuły w państwach UE, aby utrzymać możliwość ich preferencyjnego opodatkowania. MF zapowiedział również przedstawienie projektu nowelizacji ustawy o VAT, przewidującego wprowadzenie drugiej obniżonej stawki na niskoprzetworzone artykuły spożywcze oraz książki i czasopisma specjalistyczne w wysokości 5 proc. Według Andrzeja Pośniaka, póki co jednak są to tylko zapowiedzi, a zatem najprawdopodobniej w przyszłym roku konsumenci odczują podwyżki stawek VAT.
Ważne
W Polsce obowiązuje stawka podstawowa VAT w wysokości 22 proc. oraz dwie stawki obniżone: 7 i 3 proc., w bardzo ograniczonym zakresie również stawka 0-proc.