W jednostkach sektora finansów publicznych audytor wewnętrzny jest niezależny i obiektywny. Natomiast celem jego działania jest wspieranie kierownika jednostki poprzez ocenę kontroli zarządczej oraz czynności doradcze.

Od początku 2010 roku obowiązuje nowa ustawa o finansach publicznych. Wprowadziła ona nowe zasady funkcjonowania audytu wewnętrznego w sektorze publicznym. W stosunku do poprzedniej ustawy zmodyfikowano samą definicję audytu wewnętrznego, która zawarta jest w art. 272 ustawy o finansach publicznych
Zgodnie z tym przepisem za audyt wewnętrzny uważana jest działalność niezależna i obiektywna, której celem jest wspieranie ministra kierującego działem lub kierownika jednostki w realizacji celów i zadań poprzez systematyczną ocenę kontroli zarządczej oraz czynności doradcze.

Definicja międzynarodowa

Katarzyna Włodarska, wykładowca w Ernst & Young Academy of Business, twierdzi, że porównując powyższy tekst z definicją Instytutu Audytorów Wewnętrznych (IIA), możemy znaleźć wiele cech wspólnych. Należą do nich chociażby kwestie niezależności i obiektywizmu czy też formy działań w postaci czynności kontrolnych (zapewniających) oraz doradczych. Definicja IIA podkreśla, że celem audytu jest przysparzanie wartości organizacji oraz usprawnianie jej działalności operacyjnej, natomiast ustawa określa zadanie audytu bardziej ogólnie – jako wspieranie kierownictwa w realizacji celów.

Zgodnie z definicją IIA audyt wewnętrzny zajmuje się oceną trzech procesów: kontroli wewnętrznej, zarządzania ryzykiem oraz ładu organizacyjnego – twierdzi nasza rozmówczyni. Dodaje, że nowa ustawa kieruje zainteresowanie audytorów na obszar kontroli zarządczej, będący nowym pojęciem w obszarze finansów publicznych i stanowiącym rozszerzenie poprzednio obowiązującej kontroli finansowej. Wczytując się w definicję kontroli zarządczej, odnajdziemy wszystkie trzy obszary działalności audytu z definicji IIA. Katarzyna Włodarska podkreśla, że dowiadujemy się, że jej celem jest zapewnienie m.in. zgodności z prawem i procedurami, skuteczności i efektywności działania, rzetelności sprawozdań, ochrony zasobów, zarządzania ryzykiem oraz przestrzegania etycznego postępowania.



Niezależność audytora

Z kolei Angelika Rokicka-Buczek, wykładowca w Ernst & Young Academy of Business, twierdzi, że zgodnie z Międzynarodowymi Standardami Audytu Wewnętrznego IIA audyt wewnętrzny musi być niezależny, a audytorzy wewnętrzni – obiektywni. Niezależność komórki audytu wewnętrznego jest w praktyce zapewniania przez podporządkowanie jej bezpośrednio najwyższemu kierownictwu i/lub komitetowi audytu.

– Komitety audytu to podkomitety w ramach organu nadzorczego, których głównym zadaniem jest monitorowanie sprawozdawczości finansowej, skuteczności systemów kontroli wewnętrznej i procesu zarządzania ryzykiem oraz merytoryczny nadzór nad funkcją audytu wewnętrznego – wyjaśnia ekspert.

Według rozmówczyni do niedawna w polskich realiach posiadanie komitetu audytu było jedynie dobrą praktyką spółek notowanych na warszawskiej giełdzie oraz stanowiło wymóg dla niektórych podmiotów z sektora finansowego. Pod koniec ubiegłego roku dla części organizacji dobre praktyki zamieniły się w wymóg prawny, kiedy to zaczęły obowiązywać zapisy znowelizowanej ustawy o biegłych rewidentach i ich samorządzie, podmiotach uprawnionych do badania sprawozdań finansowych oraz nadzorze publicznym. Nakładają one wymóg posiadania komitetu audytu przez tzw. jednostki zainteresowania publicznego (m.in. emitenci papierów wartościowych notowanych na rynkach Unii Europejskiej).

Angelika Rokicka-Buczek wyjaśnia, że sektor publiczny nie pozostaje w tyle i nowa ustawa o finansach publicznych nakłada na ministrów kierujących działami obowiązek powołania komitetu audytu. Do zadań takiego komitetu należeć ma m.in. sygnalizowanie istotnych ryzyk i istotnych słabości kontroli zarządczej oraz cała lista zadań związanych z nadzorowaniem pracy komórek audytu wewnętrznego. I tak na przykład, komitety audytu mają wyznaczać priorytety niezbędne do tworzenia rocznych i długoterminowych planów audytu. Pozostałe ustawowe zadania komitetu audytu, czyli m.in. przegląd istotnych wyników audytu wewnętrznego, monitorowanie wdrożenia zaleceń, przegląd okresowych raportów z wykonania planu rocznego i oceny kontroli zarządczej jak najbardziej pokrywają się z międzynarodową praktyką.
Ekspert zwraca uwagę, że to komitet audytu jest odpowiedzialny za monitorowanie efektywności pracy audytu wewnętrznego, m.in. na podstawie wewnętrznych i zewnętrznych ocen jakości pracy komórki audytu. Do zadań komitetu należy również wyrażenie zgody na zwolnienie i zmianę poziomu wynagrodzenia kierowników audytu wewnętrznego. W warunkach międzynarodowych to komitety audytu powołują kierowników audytu, ale ustawa o finansach publicznych milczy w tej kwestii.



Wymogi dla komitetu

Doktor Agnieszka Bryl, menedżer w Dziale Doradztwa Biznesowego Ernst & Young, przypomina, że minister finansów wydał już w formie rozporządzenia wymogi precyzujące niezbędne kwalifikacje niezależnych członków komitetu audytu, które mają służyć zapewnieniu ich odpowiednich kwalifikacji oraz obiektywizmu. Przede wszystkim osoby takie nie mogą być pracownikami ministerstwa ani jednostek funkcjonujących w ramach działu. Dodatkowo muszą one posiadać wykształcenie wyższe oraz minimum pięcioletnie doświadczenie zawodowe (w tym dwa lata na stanowisku kierowniczym). Wymagana jest również wiedza i doświadczenie np. w obszarach audytu wewnętrznego czy kontroli zarządczej, zarządzania ryzykiem lub gospodarki finansowej sektora finansów publicznych. Zapisy te są zbieżne z praktyką międzynarodową, natomiast brakuje w nich szczegółowych wytycznych dotyczących sytuacji, gdzie pomimo spełnienia powyższych warunków możemy mieć wątpliwości co do obiektywizmu członka komitetu audytu, na przykład z uwagi na powiązania rodzinne.

Agnieszka Bryl twierdzi również, że nowa ustawa o finansach publicznych stosunkowo niewiele zapisów poświęca samemu procesowi organizacji i przeprowadzania audytów. Mamy tutaj wprawdzie informacje o konieczności tworzenia planu rocznego oraz o możliwości przeprowadzenia audytów poza planem.

Zniknęły jednak wytyczne odnośnie zawartości takiego planu, jak również zapisy regulujące konieczność komunikacji pomiędzy audytorem i kierownikiem audytowanej komórki oraz kwestie sprawozdawczości i wdrażania zaleceń – twierdzi nasza rozmówczyni. Dodaje, że niewątpliwie jest to następstwem przesunięcia tego typu uregulowań do dwóch rozporządzeń ministra finansów w sprawie szczegółowego sposobu i trybu przeprowadzania audytu wewnętrznego oraz w sprawie trybu sporządzania oraz wzoru sprawozdania z wykonania planu audytu za rok poprzedni. Obecnie obowiązujące rozporządzenia pochodzą z kwietnia 2008 r. Czekamy na nowe wersje.

Definicja

Audyt wewnętrzny jest działalnością niezależną i obiektywną, której celem jest wspieranie ministra kierującego działem lub kierownika jednostki w realizacji celów i zadań poprzez systematyczną ocenę kontroli zarządczej oraz czynności doradcze. Ocena ta dotyczy w szczególności adekwatności, skuteczności i efektywności kontroli zarządczej w dziedzinie administracji rządowej.

Podstawa prawna
Art. 27 ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz.U. nr 157, poz. 1240).