W związku z uchyleniem VIII Dyrektywy i przyjęciem Dyrektywy 2008/9 zasadniczej zmianie ulegają zasady zwrotu VAT poniesionego w kraju Wspólnoty innym niż kraj siedziby.
Chociaż nie są jeszcze znane szczegóły nowego systemu, gdyż te zostaną dokładnie zdefiniowane w rozporządzeniu wykonawczym, ustawa zmieniająca pozwala na określenie ogólnych ram funkcjonowania systemu zwrotu podatku VAT. Poza tym Dyrektywa 2008/9 nie pozostawia państwom członkowskim w tym zakresie nadmiernej swobody. Z tego względu już teraz można powiedzieć, jak będą wyglądały zwroty VAT w 2010 roku.

Zwroty VAT poniesionego w krajach Unii

Jedna z najistotniejszych zmian wymuszonych zmianą przepisów unijnych dotyczy trybu składania wniosków o zwrot podatku. Do tej pory polski podatnik, który dokonał zakupów w innych krajach Wspólnoty był zobowiązany składać wniosek w każdym z tych krajów. Od 1 stycznia 2010 r. wniosek taki będzie składany w polskim urzędzie skarbowym właściwym dla danego podatnika. Do obowiązków tego urzędu będzie należało przekazanie wniosku do odpowiedniego urzędu w kraju poniesienia wydatków. Co równie istotne, wniosek ten składany będzie za pomocą środków komunikacji elektronicznej. Oznacza to, że podatnik nie będzie musiał (poza nielicznymi wyjątkami) dołączać oryginałów faktur. Urząd skarbowy będzie dokonywał wstępnej analizy formalnej wniosku, m.in. weryfikował status podmiotu występującego o zwrot oraz zakres uprawnienia do zwrotu. Wniosek taki nie będzie zatem przekazywany dalej, jeżeli wnioskodawca nie będzie podatnikiem lub będzie korzystał ze zwolnienia podmiotowego lub wykonywał wyłącznie czynności zwolnione z opodatkowania.
Pewną nowością jest uregulowanie zakresu prawa do zwrotu, jeżeli nabyte towary lub usługi służyły do wykonywania zarówno czynności opodatkowanych, jak i zwolnionych. W takiej sytuacji podatnik będzie obowiązany obliczyć kwotę zwrotu z wykorzystaniem proporcji (tzw. współczynnika) – późniejsza zmiana proporcji będzie wiązała się ponadto z koniecznością modyfikacji zakresu prawa do zwrotu poprzez uwzględnienie tego faktu w kolejnym wniosku lub poprzez złożenie korekty wniosku o zwrot.
Podobna zmiana, jak polskich podatników, dotyczy podmiotów zagranicznych z siedzibą w jednym z krajów UE ubiegających się o zwrot VAT poniesionego w Polsce. Wnioski te nie będą składane bezpośrednio do II US Warszawa-Śródmieście, ale do urzędu skarbowego w kraju siedziby i tam poddawane wstępnej analizie.

Termin złożenia wniosku i otrzymania zwrotu

Dobrą wiadomością dla podatników jest wydłużenie terminu na składanie wniosków o zwrot. Zamiast do 30 czerwca, podatnik będzie mógł występować o zwrot do 30 września następnego roku. Dyrektywa 2008/9, a za nią spodziewane rozporządzenie wykonawcze (określające zasady zwrotu), będzie również szczegółowo definiowało zakres czasowy analizowania zasadności zwrotu i jego dokonywania. I chociaż sześciomiesięczny termin zwrotu ulegnie nieznacznemu wydłużeniu, to zgodnie z nowymi regulacjami trudniej będzie w nieskończoność przedłużać zwrot, jeżeli komplet żądanych dokumentów będzie w posiadaniu urzędu skarbowego. Poza tym pośrednictwo lokalnego urzędu skarbowego powinno usprawnić i uprościć całą tę procedurę.



Ograniczenia prawa do zwrotu podatku od towarów i usług

Ustawa zmieniająca VAT definiuje również przypadki, których wystąpienie uniemożliwi otrzymanie zwrotu przez podmioty zagraniczne. Dla polskich podatników ograniczenie te są o tyle istotne, iż należy oczekiwać podobnych regulacji w innych krajach Wspólnoty. Po pierwsze, zwrot nie będzie przysługiwał w odniesieniu do transakcji, które co do zasady powinny być opodatkowane 0 proc. stawką VAT. Chodzi tu w szczególności o eksport towarów (pośredni) oraz wewnątrzwspólnotową dostawę towarów. Po drugie, zwrot nie będzie przysługiwał, jeżeli polskim podatni- kom w takich sytuacjach nie przysługuje prawo do odliczenia i zwrotu podatku. Przykładowo, podatnik zagraniczny nie otrzyma zwrotu podatku z tytułu zakupu usług noclegowych i gastronomicznych. Trzecie ograniczenie jest dość kontrowersyjne, gdyż nie jest do końca znany zakres jego stosowania, w szczególności w kontekście drugiego z powyższych ograniczeń. Zgodnie z przepisami ustawy zmieniającej, zwrot nie będzie przysługiwał, jeżeli będzie on dotyczył kwot podatku zafakturowanych niezgodnie z przepisami. Z uzasadnienia przygotowanego przez Komisję do projektu Dyrektywy 2008/9 wynika, że celem tej regulacji było wyraźne wskazanie, iż zwrot podatku nie przysługuje w przypadku wykazania na fakturze VAT w odniesieniu do czynności zwolnionych lub pozostających poza zakresem opodatkowania (czyli w zgodzie z orzeczeniem Europejskeigo Trybunału Sprawiedliwości w sprawie Reemtsma).
Wystawienie takiej faktury wiąże się bowiem dla wystawcy z obowiązkiem zapłaty podatku, a dla otrzymującego z brakiem prawa do odliczenia czy zwrotu podatku. Należy mieć nadzieję, że taka też będzie interpretacja tych przepisów przez polskie władze skarbowe.

Od kiedy będą obowiązywać nowe zasady

Ustawa zmieniająca zawiera jeden przepis przejściowy dotyczący zwrotu VAT, zgodnie z którym do wniosków złożonych przez podmioty zagraniczne przed wejściem w życie nowych zasad będą stosowane dotychczasowe przepisy. Ze względu na brak jakichkolwiek regulacji dotyczących zwrotów na rzecz polskich podatników, należy zakładać, że nowe zasady będą dotyczyły wniosków złożonych już po wejściu w życie przepisów, nawet jeżeli zwroty będą wynikały z zakupów dokonanych przed wejściem w życie przepisów.
Omówiona zmiana wprowadza uproszczenia zasad zwrotu VAT w krajach Wspólnoty. Znaczna część przypadków odrzucenia wniosków zwrotowych wiązała się z uchybieniami natury formalnej. Należy mieć nadzieję, że pojawienie się pośrednika pomiędzy urzędem skarbowym w kraju zwrotu a podatnikiem, w postaci polskiego urzędu skarbowego, pozwoli, m.in., ze względu na mniejszą barierę językową, zmniejszyć liczbę odmownych decyzji, a i cały proces uczyni bardziej przyjaznym dla podatnika.
Zwrot VAT z tytułu zakupów dokonanych poza UE
Uproszczenia opisane powyżej, w szczególności dotyczące formy komunikacji z odpowiednimi władzami skarbowymi, będą dotyczyły wyłącznie zwrotów VAT poniesionego w innych krajach Wspólnoty. W odniesieniu do pozostałych przypadków, zasady zwrotu nie ulegną istotnym zmianom w porównaniu z dzisiaj obowiązującymi.